KUTSAL YERLER TEOLOJİSİ: ŞİDDET VE SALDIRILAR KARŞISINDA KUTSAL MEKÂNLARIN KUTSALLIĞI VE DOKUNULMAZLIĞI ÜZERİNE

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 2, 98 - 114, 31.12.2024

İlbey Dölek

https://doi.org/10.30627/cuilah.1534580

Öz

Kutsal, temizlenmiş ya da her türlü kötülükten arınmış ve korunmuş olandır. Kutsalın bütün dinlerde var olduğu ve onsuz dinlerin din olamayacakları ifade edilir. Kutsal, bir dinde var olan Tanrı, ahlak, ibadet, ahiret inancı gibi bütün dini fenomenleri şekillendiren merkezi konuma sahip bir kavramdır. Mekân, kutsal ve profan (kutsal dışı) olarak iki farklı şekilde tanımlanabilir. Dünyanın farklı coğrafyalarında kutsal mekânlar varlığını sürdürmektedir. Kutsal mekânlar, inananların kutsalla bir ilişki kurma imkânı sağlamasının yanı sıra toplumsal barışa ve birlikte yaşama kültürüne katkı sağlar. Aynı zamanda oralar, tarihi bir belge niteliğinde olup korunması gereken yerlerdir. Kutsal mekân denildiğinde sadece belli bir dine ait mabet anlaşılmamalıdır. Kutsalın tecelli ve tezahür ettiği yerler olarak kutsal mekân denildiğinde mabetler, hac merkezleri, ziyaret yerleri, dağlar, nehirler, ağaçlar da olabilmektedir. Özellikle günümüzde farklı nedenlere bağlı olarak kutsal mekânlara ve orada ibadet eden kişilere yönelik saldırı ve şiddet olayları yaşanmakta ve kutsal mekânlar ile insanlar olumsuz etkilenmektedir. Bu makalede son zamanlarda kutsal mekânlara yönelik saldırı ve şiddet olayları karşısında kutsal mekânların kutsallığı ve dokunulmazlığı kutsal metinlerin bakış açıları bağlamında incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Şiddet, Saldırı, Kutsal, Kutsal Mekân, Güvenlik, Kutsal Yerler Teolojisi

Theology of Holy Places: On the Sanctity and Immunity of Sacred Places in Case of Violence and Attacks

Öz

Holy is what is cleansed or purified and protected from all kinds of evil. It is stated that the sacred exists in all religions and that religion(s) cannot be religion(s) without it. Sacred is a concept that has a central position in a religion and shapes all religious phenomena such as God, morality, worship, and belief in the afterlife. Space can be defined in two different ways: sacred and profane. Sacred places continue to exist in different geographies of the world. Sacred places not only provide believers with the opportunity to establish a relationship with the sacred but also contribute to social peace and a culture of coexistence. In the same vein, these places are historical documents and should be protected. When we say sacred place, we should not only understand the temple belonging to a certain religion. When sacred places are mentioned as sacred places of manifestation and manifestation, they can also be temples, pilgrimage centers, places of pilgrimage, mountains, rivers, and trees. Currently, due to different reasons, attacks and violence against sacred places and the people worshiping there occur, and holy places and people are negatively affected. In this article, the sanctity and immunity of holy places will be examined in the context of the perspectives of sacred texts in the face of recent attacks and violence against holy places.

Anahtar Kelimeler

Violence, Attack, Sacred, Sacred Place, Security, Theology of Holy Places

Kaynakça

• 11 Killed in Synagogue Massacre; Suspect Charged With 29 Counts (2024, 1 Şubat) Erişim adresi: https://www.nytimes.com/2018/10/27/us/active-shooter-pittsburgh-synagogue-shooting.html
• Albayrak, K. (2016). Tek Tanrılı Dinlerde Barış ve Savaş İkilemi, İstanbul: Berikan Yay.
• Altınkaya, T. (2024). Yeni Zelanda'da terör saldırılarının yaşandığı camilere kiliseden 100 bin dolarlık bağış (2024, 29 Ocak) Erişim adresi: https://tr.euronews.com/2019/05/21/yeni-zelandada-teror-saldirilarinin-yasandigi-camilere-kiliseden-100-bin-dolarlik-bagisi
• Arendt, H. (2021), Şiddet Üzerine, çev. Bülent Peker, 10. Basım, İstanbul, İletişim Yayınları.
• Armstrong, K. (2016). Tanrı Adına Savaş: Yahudilik’te, Hristiyanlık’ta ve İslam’da Köktendincilik, Çev. Murat Erdem, İstanbul: Alfa Yayıncılık
• Ayasofya'da yeni dönem başladı: Turistlere giriş ücreti 25 euro oldu (2024, 16 Şubat) Erişim adresi: https://gazeteoksijen.com/turkiye/ayasofyada-yeni-donem-basladi-turistlere-giris-ucreti-25-euro-oldu-199969
• Aydın, M. (2002). “Kilise” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt.26, 11-14, İstanbul: TDV Yayınları.
• Bar, D. (2023). “The changing identity of Muslim/Jewish holy places in the State of Israel, 1948–2018”, Middle Eastern Studies, 59/1, 139–150
• Beck, Richard. “The Hermeneutics of the Temple Action: The Theological Scars of Empire” (2016, 6 Haziran) Erişim adresi: https://experimentaltheology.blogspot.com/2015/05/the-hermeneutics-of-temple-action.html
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, A/HRC/53/L.23
• Chul Han, B. (2016). Şiddetin Topolojisi, çev. Dilek Zaptçıoğlu, İstanbul: Metis Yayınları
• Dağıstan’da Sinagog ve Kilise Saldırısı, (2024, 24 Haziran) Erişim adresi: https://www.bbc.com/turkce/articles/cd111q30w0no
• Demirci, K. (2002). “Kudsiyet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 26. Cilt, 495-496
• Deveci, M. (2024). Israel uses forced displacement as a persistent and systematic weapon in Gaza, https://www.aa.com.tr/en/middle-east/israel-uses-forced-displacement-as-a-persistent-and-systematic-weapon-in-gaza/3300292
• Dilbirliği, M. (2015). “Alman Anayasası’nda Din Özgürlüğü ve Din Eğitimi”, Liberal Düşünce, Yıl 20, Sayı 78, 75 – 104
• Eliade, M. (2005). Dinler Tarihi İnançlar ve İbadetlerin Morfolojisi, Çev. Mustafa Ünal, Konya: Serhat Kitabevi
• Eliade, M. (2009). Dinler Tarihine Giriş, Çev. Lale Arslan, İstanbul: Kabalcı Yayınevi
• Eliade, M. (1995). Sacred and Profan, Çev: M. Ali Kılıçbay, Ankara: Gece Yayınları
• Gençoğlu, Y. (2020). Gösteride Tüketiminin Birlikte Yaşadığı Şehir: VARANASİ, Düşünen Şehir Dergisi
• Gus, M. (Ed.) (2017). “Violence in the Name of the Faith: Religious Terrorism” Understanding Terrorism Challenges, Perspectives, and Issues Chapter 6, Sage Publications
• Gündüz, Ş. (2002). Dinsel Şiddet: Sevgi Söyleminden Şiddet Realitesine Hristiyanlık, Samsun: Etüt Yayınları
• Harman, Ö. F. (1996). “Hac” Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt.14, İstanbul: TDV, 382-326
• Hassner, Ron E. (2009). War on Sacred Grounds, Cornell University Press
• Hate Crime Reporting: Germant,(2024, 3 Mart) Erişim adresi: https://hatecrime.osce.org/germany?year=2022 Basic Laws of Israil, 1967, (2024, 5 Mart) ErişİM adresi: https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-protection-of-holy-places-law-1967 https://www.mfa.gov.tr/no_-100_-15-mart-islamofobiyle-mucadele-uluslararasi-gunu-hk.tr.mfa
• BM’nin Kutsal Kitaplara Şiddeti Kınayan Tasarısının Kabul Edilmesi (2024, 3 Şubat), Erişm adresi: https://www.trthaber.com/haber/gundem/turkiye-bmnin-kutsal-kitaplara-siddeti-kinayan-tasarisinin-kabul-edilmesinden-memnun-784372.html
• Hundreds Attack Hindu Homes, Temples in Bangladesh, https://www.voanews.com/a/hundreds-attack-hindu-homes-temples-in-bangladesh/3572811.html (01.03.2024)
• Huntington, S. (1993). "If Not Civilization, What?" in Foreign Affairs, 72/ 5 (November-December)
• Islam, Md & Durrat, Fahima & Meem, Mahabuba & Hasan, Md. (2024). Resilience Building after Violent Attack on Buddhist Community: The Case of Ramu in Cox’s Bazar District of Bangladesh. Social Science Review. 40. 143-170. 10.3329/ssr.v40i2.72203.
• Katolik Kilisesi Din ve Ahlak İlkeleri, (2000). Çev. Dominik Pamir, İstanbul: Saint Esprit Kilisesi
• Karatosun, Musa, O. (2023). Kilise Hukuku: Temel Kaynakları ve Ana Konuları, Ankara: Fecr Yayınevi
• Kansara, R. & Nour, A. (2024). Israel-Gaza war: Counting the destruction of religious sites, https://www.bbc.com/news/world-middle-east-67983018 Kitabı Mukaddes (2003). İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi
• Koçer, M. ve Yazıcı F. (2018). “İslamofobinin Charlie Hebdo Dergisi Twitter Hesabında Paylaşılan Karikatürler Örneğinde İncelenmesi”, MEDIAD Medya ve Din Araştırmaları Dergisi, Aralık, 1(2), 191-209.
• Kouachi, İ. (2024). Gaza death toll surpasses 41,200 as Israel kills 24 more Palestinians, https://www.aa.com.tr/en/middle-east/gaza-death-toll-surpasses-41-200-as-israel-kills-24-more-palestinians/3330751
• Kudüs’te Sinagog'a saldırı: 4 ölü https://www.aa.com.tr/tr/pg/foto-galeri/kuduste-sinagog-saldirisi
• Kuşcu, E. (2011). “Kutsal Kavramını Yeniden Düşünmek: Mana Modelinden Düzen Nosyonuna Doğru”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 11/1, 165-186.
• Küng, H. (2005). “Religion, violence and "holy wars", International Review of the Red Cross, 87/ 858
• Majumdar, S. (2024). “Key Findings About Religious Restrictions Around The World İn 2021” PEW Reserach Center, https://www.pewresearch.org/short-reads/2024/03/05/key-findings-about-religious-restrictions-around-the-world-in-2021/
• Mattei, Roberto de. “Pope Francis, the War and the Holy Places”, https://www.tfp.org/pope-francis-the-war-and-the-holy-places/
• Neve Şalom'a Hain Terör Saldırısı! (2024, 10 Şubat) Erişim adresi: https://www.nevesalom.org/teror.html
• Taşpınar, İ. (2023). Doğu Dinlerinde Hac İbadeti, Hinduizm ve Budizm, 3. Baskı, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları
• Otto, R. (1963). Das Heilige. Über das Irrationale in der Idee des Göttlichen und sein Verhältnis zum Rationalen., München.
• Otto, R. (2014). Kutsala Dair, Çev. Sevil Ghaffari, İstanbul: Altıkırkbeş Yayınları
• Öztürk, B. (2019). “Yeni Zelanda Cami Katliamının Batı ve Arap Medyasında Yansıtılma Biçimleri”, Milli Kültür Araştırmaları Dergisi (MİKAD), 3/ 1, 32-51
• Paden, William E. (2008). Kutsalın Yorumu, Çev. Abdurrahman Kurt, İstanbul: Sentez Yay.
• Paden, William E. (1991). “Before ‘The Sacred’ Became Theological: Rereading the Durkheimian Legacy”, Method & Theory in the Study of Religion, c. 3, s. 1, 10-23.
• Renard, J. (ed.) (2012). Fighting Words: Religion, Violence, and the Interpretation of Sacred Texts. Berkeley and Los Angeles: University of California Press
• Ranstorp, M. (1996). Terrorism in the Name of Religion. Journal of International Affairs, 50(1), 41–62. http://www.jstor.org/stable/24357404
• Santa Maria Kilisesi'nde saldırının ardından Kefaret Ayini https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/santa-maria-kilisesinde-saldirinin-ardindan-kefaret-ayini,Q49etbN5cEGQ6r_WH1j3tg/BA9kyfRp20-ybMw1QG7fTQ
• Sapir, G. & Statman, D. (2016). “The Protection of Holy Places” 10 Law & Ethics of Human Rights, Bar Ilan University Faculty of Law Research Paper No. 21-21, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3840430
• Slim, H. (2007). Killing Civilians: Method, Madness and Morality in War, London: Hurst
• Smith, R. (1901). Lectures on the Religion of the Semites, London: Adam and Clarles Black
• Tatar, B. (2017). “‘Kutsal Mekân’: Fenomenolojik Bir Analiz”. Milel ve Nihal 14/2, 8-22, https://doi.org/10.17131/milel.377607
• Tirmizî, Menâkıb, 68, https://hadislerleislam.diyanet.gov.tr/sayfa.php?CILT=7&SAYFA=345
• Terrorists suspected in Indian temple town blast, https://www.france24.com/en/20101207-india-bomb-attack-varanasi-temple-stampede-todler-terrorism
• Tural, M. (2023). “Semitik Dinlerde Mekânın Kutsallaşması Sürecinin Morfolojik Tasnifi”, I. Türkiye Dinler Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı, Cilt.2, Ankara: Ankara Üniversitesi Yay., 67-82
• Violent Sacred Cites, (2024, 30 Ocak), Erişim adresi: http://encyclopedia.uia.org/en/problem/139149 http://encyclopedia.uia.org/en/problem/violation-sacred-sites
• Yavuz, Ö. F. (2006). “Kur'an'da Kutsal Mekân, Zaman ve Eşya Kavramlarının Sembolik Değeri”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, X/2, 385-403
• Yavuz, Ş. (2007). “Modern Öncesi Âlemden Post/Modern Bir Köye Evrilişte Kutsal’ın Arkeolojisine Yeniden Bakış”. Milel ve Nihal 4/1, 77-126
• Yeğin, H. İ. (2012). “Din Psikolojisi Açısından Kutsal Mekân İnsan İlişkisi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27/27, 53-91 http://encyclopedia.uia.org/en/problem/violation-sacred-sites
• Yeni Zelanda'da 2 camiye silahlı saldırı, (2024, 30 Ocak) Erişim adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-47578620
• Yılmaz, Z. (2015). Hannah Arendt’te İktidar ve Şiddet İlişkisi. Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 199-207.
• Yunus, M. (2005). “Savaş Kuralları Açısından Hz. Peygamber’in Sünnetinde Doğal ve Fizikî Yapının Masuniyeti”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5/1, 95-110.