DEMİR ÇAĞI: BAŞLANGICI VE BAŞLATANLARI, ANADOLU’YA ETKİLERİ ÜZERİNE

Year 2007, Volume: 16 Issue: 1, 501 - 518, 01.06.2007

Hakkı Fahri Özdemir

Abstract

Yerleşik topluluklarda demir kullanımının neden olduğu kültürel değişimlere
ve demir metalürjisine olan yöneliş, arkeolojide yaklaşık olarak yarım asırlık geçmişi
olan bir konudur. Araştırmacıları bu alana yönlendiren sorunların en önemlisi; ideolojik
çekişmeler nedeniyle 20. yüzyılın ortalarından itibaren popülerliğini yitirmiş olan,
Demir Çağı’nın başlarındaki göç hareketleri ve “kitlesel aksiyon” kuramlarının sahaya
uygulanabilirliğinin açmazlarıdır. Yeniden arkeoloji biliminin gündemine taşınan bu
problemli olgu, geleneksel arkeoloji bakış açısından uzak, analitik düşünce sistemine
sahip araştırmacılar tarafından coğrafi ve siyasal durum, tarihsel süreç, mekansal ve
kuramsal çerçeve gözetilerek arkeolojik verilerle bütünleştirilmeye çalışılmaktadır.
Demir Çağı’nda Anadolu’nun durumu, kolonizasyon faaliyetleri ve bölgesel
seramik ekolleri gibi konulara ilgi duyan araştırmacılar kendilerini bir anda, bitip
tükenmeyen tartışmalar, tezat görüşler ve zaman zaman üslubu bilim çerçevesi dışına
taşan köken çekişmeleri içerisinde bulabilirler. Aslında bu kadar tartışmalı olan
konularda kesin yargılarda bulunmak, bugün için hiçbir araştırmacının yaklaşım tarzı
olmamalıdır.
Demir Çağı’nın ilk dönemleriyle başlayan Karanlık Çağ ile birlikte Hellas’ta
dış dünya ile bağlantı kaybolmuştur. Bu dönemde yüksek miktarda terrestrik hidratlı
doğal demirin (Limonit =FeOOH) tüketimi Hellen çanak-çömlek teknolojisi için
önemlidir. Miken “thalassokrasi”sinin devrilmesinin ardından bakır ve kalay ithali
kesilince, tunç yapımı olanaksızlaşmıştır. Bu durumun zorunlu bir sonucu olarak, +1535
˚C’de sıvılaşan, maden cürufu (Skoria) halindeki iletken demir cevherinden (Manyetit=
Fe3O4) çok daha sert bir öz elde edilmesine başlanır. Antikçağ’da çok fazla araç gereç
gerektirmeyen demir ergitme işlemi, odun kömürü ateşinde gerçekleştirilmektedir.
Bunun için ormanlara yakın kurulan odun kömürü ocakları, işlenmiş demir elde etmeyi
fazlasıyla kolaylaştırmıştır. Ergitme işleminde kullanılan yeni teknikler ve daha
gelişmiş havadar fırınlar, çömlekçilere örnek olmuş olmalıdır ki erken dönemlere
nazaran daha kaliteli fırınlanmış kaplar yapılabilmiştir. Yeni demir teknolojisinin
çömlekçilik endüstrisine etkileri olarak değerlendirilebilecek bu durum, “Karanlık
Çağ”da yaşanan belirsizliğin ve kaosun, demokrasiyi doğurması gibi diğer bir olumlu
etkisidir.
Bu çalışmanın kurgulanışı ve işleyiş tarzında güdülen öncelikli amaç ise,
Akdeniz Dünyası’nın odağında bulunan Anadolu’da demir kullanımı ve Demir Çağı
uygarlığının halklarına bütünsel açıdan ışık tutabilmektir

Keywords

Demir Çağ, Demir, Madencilik, Deniz Kavimleri, Batı Anadolu, Kilikia, Kolonizasyon

Demir Çağı: Başlangıcı Ve Başlatanları Anadolu’ya Etkileri Üzerine

Abstract

Cultural changes caused by using iron and tendency to use iron metallurgy in settled societies has been a major topic in archaeology over 50 years The researchers are interested in this topic to investigate the problems in applying the concepts of migration and “mass movement” in Iron Age to field work which lost its importance during mid 20th Century due to political and ideological reasons Today we are facing this problem in archaeological world again In order to have healthy results this subject is studied by analytical scientific point of view considering geographical political and regional aspects and by the help of archaeological informations and not with the classical archaeological point of view The researchers who are interested in the colonization activities regional ceramics craftsmanship and schools and political and economical status in Anatolia during Iron Age may find themselves in endless non academic arguments Factually the researchers must approach this topic without any prejudice and presupposition Hellas lost her connection with outer world by chaotic Dark Age which starts with early stages of Iron Age In this period the consumption of large quantities of terrestrial hydrateded natural iron Limonite =FeOOH is very important which at the same time influenced the improvement of Hellenic earthenware technology With the end of Mycenaean thalassocracy importation of tin and copper stopped and so producing bronze became impossible This situation lead blacksmiths to find other solutions they melted ore slag Scoria at 1535 730;C to obtain very hard core metal than conductive iron slag Magnetite= Fe3O4 In Ancient Ages ore treatment did not required complicated tools charcoal was used to melt the ore so they built charcoal pits near forests New techniques used in ore kilns with better ventilation systems higher structures led earthenware makers to use higher quality kilns make much sophisticated pots and earthenware products This was one of the positive impacts of new iron technology to earthenware production during chaotic unstable Dark Age the other positive effect could be taken as birth of democracy The main purpose of this study is to illuminate the usage of iron and Iron Age Civilizations in Anatolia at the heart of the Mediterranean World with a wholistic approach Keywords: Iron Age Iron Metallurgy The Sea Peoples Western Anatolia Cilicia Colonization

Keywords

-