Türkiye’de Çevrenin Korunması ile Ekonomik Kalkınma Arasındaki Tercihin İncelenmesi: Dünya Değerler Araştırması Verilerine Göre (2018) Bir Analiz

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 4, 37 - 68, 30.10.2024

Emre Ekinci

Öz

Bu çalışma, bireylerin çevreye ve ekonomik kalkınmaya bakış açıları ile çevre ile ilgili diğer değerler arasındaki ilişkilerin Dünya Değerler Araştırması’nın 2018 yılında Türkiye’de yapılmış anket verilerine dayanarak incelemeyi konu edinmiştir. Bu kapsamda öncelikle çevre ve kalkınma ilişkisi ile ilgili yerli ve yabancı literatür taranmış ve bulgular bu bilgilerle tartışılmıştır. Günümüz gereksinimlerinin gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılayabilme olanağından taviz vermeksizin karşılamayı amaç edinen sürdürülebilir kalkınma anlayışını gerçekleştirmek için toplumun özellikle çevreye duyarlılıkları ile ilgili değer algılarının anlaşılması ve analiz edilmesi son derece önemlidir. Bu bağlamda özellikle çevrenin korunması ve ekonomik kalkınmaya ilişkin tercihlerin hangisine daha ağırlık verileceği konusu önem arz etmektedir. Çevrenin korunmasına öncelik veren bireyler ile ekonomik kalkınmaya çevrenin korunmasından daha fazla önem veren bireylerin fikir, inanç ve değerlerinin araştırılması, bu konuda meydana getirilecek politikalara yön verebilir. Bu doğrultuda yapılan araştırmanın temel veri kaynağı Dünya Değerler Araştırması olduğundan bu araştırmadaki anket sorularında “çevre” konuları taranmış ve bu kapsamda bireylerin; “çevreci kuruluşlara üyelik durumu”, “ülkenin öncelikli hedefleri arasında çevrenin konumuna yönelik fikirleri”, “çevreci örgütlere güven düzeyi” ve “çevre ve kalkınma arasındaki düşünceleri” ile bu konularla alakalı bağımsız değişkenler arasındaki ilişkiler istatistiki açıdan incelenmiştir. Bu kapsamda “çevreci örgütlere güven ve katılım” başlığı altında 4, “çevrenin korunması ve ekonomik kalkınma” başlığı altında ise 9 hipotez oluşturulmuş olup; toplam 13 hipotezin test sonuçları açıklanmıştır. Sonuç olarak katılımcıların ekonomik gelişmeye çevrenin korunmasından daha fazla önem verdikleri belirlenmekle beraber; çevreci örgütlere olan güvenin yüksek olduğu, çevreci örgütlere güven düzeylerinin yüksek ve çevreci örgütlere üye olanların çevrenin korunmasına ekonomik kalkınmadan daha fazla önem verdikleri de tespitler arasında yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çevre, ekonomik kalkınma, Dünya Değerler Araştırması.

Kaynakça

• Beşer, B. H., & Çetin, U. Y. (2023). Dünya Değerler Anket Verileri ile Türkiye’de Vergi Ahlakının Değişiminin İncelenmesi. Dumlupınar Üniversitesi İİBF Dergisi, 11, 1-13.
• Bozkır, Ö. (2018). Çevreci Anlayışın Siyasallaşması: Yeşil Siyaset ve Türkiye. Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(1), 56-69.
• Bozkurt, V., & Bıçkı, D. (2016). Sürdürülebilir Kalkınma, Çevre Bilinci ve Değerler. Yenilikçi Sürdürülebilir Gelişme Stratejileri Bağlamında Türkiye Ekonomisinin Geleceğine Yönelik Çözüm Arayışları içinde, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Büyükkeklik, A. E. A. (2008). Sürdürülebilir Kalkınmanın Ekonomik Çevre Boyutları Açısından Atık Yönetimi ve E-Atıklar. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 19.
• Canatan, D. K., & Pazarbaşı, Ö. G. İ. (n.d.). Ortadoğu Toplumlarında Komşuluk İlişkileri ve Komşuya Güven Düzeyi: Sosyolojik Bir Yaklaşım.
• Çevik, S. (2018). Devletin Rolüne İlişkin Tercihlerin Belirleyicileri: Ülkeler Arası Karşılaştırma ve Türkiye. International Journal of Public Finance, 3(1), Article 1. https://doi.org/10.30927/ijpf.327879
• ÇEKÜL. (2014). Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı . https://www.cekulvakfi.org.tr/makale/yesil-doku-ve-ormanlarin-korunmasinda-sivil-toplum-kuruluslarinin-rolu adresinden alındı (25.06.2024).
• Çoban, A. Çevre Politikası: Ekolojik Sorunlar ve Kuram. Ankara: İmge Yayınevi.
• Dokur, A. S., Duran, M. E., & Meydan, H. (2021). Türkiye’de Dindarlığın Görünümü: Dünya Değerler Araştırması Verileri Üzerine Boylamsal Bir Analiz. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 21(2), 733-768.
• Dinda, S. (2004). Environmental Kuznets Curve Hypothesis: A Survey. Ecological Economics(49), 431-455.
• Duru, B. (1995). Çevre Bilincinin Gelişim Sürecinde Türkiye\’De Gönüllü Çevre Kuruluşları [Masterthesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Https://Dspace.Ankara.Edu.Tr/Xmlui/Handle/20.500.12575/28876
• Elçi̇, E. (t.y.). Türkiye’de Dini Yönetime Destek: Dünya Değerler Araştırması Analizi. Akdeniz İİBF Dergisi, 24(1), Article 1. https://doi.org/10.25294/auiibfd.1371753
• Erden, C., & Koyuncu, F. T. (2014). Kalkınma ve Çevresel Sağlık Riskleri: Türkiye İçin Ekonometrik Bir Analiz. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), Article 2.
• Ersoy, E. (2018). Sosyolojide Değerler ve Değer Araştırmaları. Journal Of International Social Research, 11(56).
• Ertürk, H. (2009). Çevre Bilimleri. Bursa: Ekin Yayıncılık.
• Eryılmaz, Ç. (2018). Türkiye'de Çevreci Örgütlerin Dönüşümü: Merkezi Profesyonel Lobici Örgütler ve Yerelde Gönüllü Protestocular. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 73(1), 49-76.
• Gedik, Y. (2020). Sosyal, Ekonomik ve Çevresel Boyutlarla Sürdürülebilirlik ve Sürdürülebilir Kalkınma. Uluslararası Ekonomi Siyaset İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 3(3), 196-215.
• Görmez, K. (2020). Çevre Sorunları. Ankara: Nobel Yayınevi (5. Basım)
• Güler, E. (2023). Türkiye’de Çevreci Sivil Toplum Örgütleri Üzerine Bir Değerlendirme. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 25(45), 1143-1159.
• Hati̇poğlu, E., & Tuncay, T. (2021). İşsizlerde Yaşam Doyumunu Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi: Dünya Değerler Araştırması Verisinden Türkiye Analizi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32(2), Article 2. https://doi.org/10.33417/tsh.881193
• Jayachandran, S. (2022). How Economic Development Influences The Environment. Annual Review Of Economics, 14(1), 229-252. Https://Doi.Org/10.1146/Annurev-Economics-082321-123803
• Jorgenson, D. W., & Wilcoxen, P. J. (1993). Energy, The Environment, And Economic Growth. İçinde Handbook Of Natural Resource And Energy Economics (C. 3, Ss. 1267-1349). Elsevier. Https://Www.Sciencedirect.Com/Science/Article/Pii/S1573443905800144
• Karaca, C. (2012). Ekonomik Kalkınma ve Çevre Kirliliği İlişkisi: Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine Bir Analiz. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), 139-156.
• Keleş, İ., Metin, H., Özkan Sancak, H. (2005). Çevre Kalkınma ve Etik. Alter Yayıncılık.
• Keleş, R. (2015). 100 Soruda Çevre, Çevre Sorunları ve Çevre Politikası. İzmir: Yakın Kitabevi Genişletilmiş 2. Baskı.
• Keleş R. & Hamamcı, C. (2005). Çevre Politikası (5. Baskı). İmge Kitabevi.
• Kocağ, E. K. (2023). Refah Devletine Etkileri Üzerinden Göçmen Algısının İncelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), Article 2. https://doi.org/10.33437/ksusbd.1096578
• Negiz, N., & Hayta, Y. (2021). Çevresel Davranış ve Çevre Eğitimi: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma.
• Ozmehmet, E. (2008). Dünyada ve Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Yaklaşımları. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 3(12), 1853-1876.
• Örs, F. (2018). Çevre Farkındalığının Oluşturulmasında Toplumsal İletişimin Rolü. Akademia Sosyal Bilimler Dergisi. Özel Sayı, 1, Ss. 188-196.
• Öktem, M. (2003). Kent Çevre ve Globalleşme. Alfa Yayıncılık.
• Rees, W. E. (2003). Economic Development And Environmental Protection: An Ecological Economics Perspective. Environmental Monitoring And Assessment, 86, 29-45.
• Sağır, H. (2020). İnsan-Çevre Dengesinin Değişmesine Yol Açan Etkenler: Ekonomik Perspektif. Ekolojik Kriz ve Küresel Çevre Politikaları H. Sağır (Ed.) içinde, (s. 79-126). İstanbul : Beta Yayınevi.
• Tıraş, H. H. (2012). Sürdürülebilir Kalkinma ve Çevre: Teorik Bir İnceleme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 57-73.
• Yağci, A. H. (2022). Türkiye’de Bireylerin Sol-Sağ Ayrımına Göre Konumlanışı: Dünya Değerler Araştırması 1990-2018 Verilerinin İncelenmesi. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 10(1), 21-50. https://doi.org/10.14782/marmarasbd.1019042
• Yaslıkaya, R. (2015). Ekolojik Paradigmada Bir Kavşak: Çevreci Sinema. International Journal of Science Culture and Sport (IntJSCS) Dergisi, özel sayı 3, 410-428.
• Yaylı, H. (2012). Çevre Etiği Bağlamında Kalkınma, Çevre Ve Nüfus. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 151-169.
• Yeni̇, O. (2014). Sürdürülebilirlik ve Sürdürülebilir Kalkınma: Bir Yazın Taraması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), Article 3.
• Yerlikaya, B., Yakut, S. G., & Öcal, A. T. (2021). Bireylerin Sosyodemografik Özelliklerinin Çalışma Hayatında Kadına Bakış Açılarına Etkisinin Analizi: Türkiye Örneği. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(40), Article 40. https://doi.org/10.21550/sosbilder.777139
• Yıldırım, A., & Erdemir, A. (2023). Dünya Değerler Araştırması Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Alt Ölçeğinin Türkiye, İngiltere ve Hollanda Örneklemlerinde Ölçme Değişmezliği ve Değişen Madde Fonksiyonunun İncelenmesi. The Journal of Academic Social Science, 139(139), 115-129.
• Yorulmaz, Ö. (2016). Türkiye’de Dindarlık ve Mutluluk Arasındaki İlişki: Dindar İnsanlar daha mı Mutlu? Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 801–818.
• World Values Survey, https://www.worldvaluessurvey.org/WVSDocumentationWV7.jsp adresinden alındı (20.05.2024).