Kurumlar Perspektifinden Kentsel Alanda Yaşayan Yaşlılar: Konya İli Selçuklu İlçesi Örneği

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 4, 171 - 204, 30.10.2024

Müşerref Küçük , Kadir Canatan

Öz

Türkiye’de nüfusun hızla yaşlandığı ve bu doğrultuda hızlı bir demografik dönüşümün yaşandığı istatistiki verilerle teyit edilen bir meseledir. Bu eğilimin yakın geleceğe dair öngörülerde de vurgulandığı görülmektedir. Yaşlılık döneminde bireyin tek başına karşılayamadığı oldukça çeşitli ve karmaşık ihtiyaçları, tek başına çözülmesi mümkün olmayan sorunları ve beklentileri bulunmaktadır. Ayrıca insan yaşamı pek çok olay ve olgularla iç içe geçmiş karmaşık ilişki ağı içerisinde cereyan etmektedir. Günlük hayatta yaşlılık döneminde de birey yaşamını önemli ölçüde yakın sosyal çevre ve kurumsal çevrelerin destekleriyle sürdürmektedir. Bu çalışmanın konusunu, yakın sosyal çevreden ziyade yaşlılara yönelik hizmet yürüten çeşitli kurum ve kuruluş profesyonellerinin, yaşlıların içinde bulundukları duruma dair gözlemleri ve deneyimleri, uygulamaları, gelecek hedefleri ve önerilerine ilişkin değerlendirmeleri oluşturmaktadır. Çalışmada, Konya ili Selçuklu ilçesinde yaşlılara yönelik hizmet veren Selçuklu Belediyesi, Selçuklu Kaymakamlığı SYDV, Selçuklu Bakım Rehabilitasyon ve Aile Danışma Merkezi, Merkezsev Huzurevi, Özel Konya Engelli Bakım Merkezi olmak üzere ilgili kurum ve kuruluşların birim yöneticileri/birim sorumlularının yaşlılar ve yaşlanma politikalarına dair görüşleri incelenmiştir. Araştırmada nitel araştırma yöntemi uygulanmış ve katılımcılarla mülakatlar yapılmıştır. Araştırmanın temel bulguları arasında kurumsal deneyim ve gözlemler doğrultusunda oluşan değerlendirmelere göre ilçede, aile kurumu halen geleneksel olarak işlevini sürdürmekte olup, yaşlı bakımında temel aktör olma özelliğini korumaktadır. Ailede yaşlı bakımının sürdürülmesine ilişkin gelecek öngörülerinde ise ağırlıklı olarak olumsuz görüşlerin olduğu bulgulanmıştır. İlçede yaşlılar en fazla yakın sosyal çevrenin desteğine, sosyal hayata katılıma, maddi desteğe, saygı, sevgi ve ilgiye ihtiyaç duymaktadır. Yaşlıların kurumlardan beklentileri evde bakım hizmeti, günlük işlerin yapılması, maddi ve manevi destek, huzurlu ve sıcak ortamların oluşturulmasıdır. Aile ve yakın çevre bağlarının zayıf olması, bakım ve iletişimsizlik yaşlıların ilçede karşılaştığı en önemli sorunlar arasında yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yaşlılar, Kentsel çevre, Sorunlar, İhtiyaçlar ve Beklentiler, Kurumsal perspektif

Kaynakça

• Kaynakça Akgül, H. (2018). Aksu İlçesinde (Isparta) Kırsal Nüfusun Yaşlanması ve Yaşlı Nüfusun Sorunları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Aközer, M., Nuhrat, C. ve Say, Ş. (2011). Türkiye’de Yaşlılık Dönemine İlişkin Beklentiler Araştırması. Aile ve Toplum, 12(27),103-128.
• Altındağ, Ö. (2017). Diyarbakır’da Yaşlı Olmak: İhtiyaçlar, Sorunlar ve Hizmet Beklentileri (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Arpacı, F. (2005). Farklı Boyutlarıyla Yaşlılık, Ankara: Türkiye İşçi Emeklileri Derneği.
• Artan, T. (2010). Yaşlılık ve Sosyal Hizmet, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Yayını.
• Artan, T. (2013). Huzurevinde Kalmakta Olan Yaşlılarda Aile İçi İstismar. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 109-122
• Aslan, G. (2004). Değişen Toplumsal Konum Örneği: Yaşlılık (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bektaş, O. E. (2017). Postmodern Dünyada Yaşlı Olmak. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 10(2), 9-18.
• Beşer, A. ve Kıssal, A. (2016). Yaşlı İstismarı ve İhmali. V. Kalınkara (Ed.), Yaşlılık Disiplinlerarası Yaklaşım, Sorunlar, Çözümler 2, Ankara: Nobel Yayın, 197-210.
• Buz, S., Ertan-Koçak, Y. ve Gözen, Ö. (2018). Türkiye’de Yaşlılara Sunulan Hizmetlerin Birleşmiş Milletler Yaşlılık İlkeleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi: Ankara Örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(77), 388-410.
• Canatan, A. (2018). Birinci Kuşak Gerontoloji Kuramları-I.E. Özmete, A. Canatan (Ed.), Temel Gerontoloji: Yaşlılar İçin Sosyal Hizmet, Ankara: Hedef Yayıncılık, 94-100.
• Canatan, K. (2019). Sosyolojide Yasa Fikri, Batı Sosyolojisinde Yasa Fikrinin Doğuşu ve Gelişimi, İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Canatan, K. (2020). Toplumsal Değişim Perspektifinden Göç Sosyolojisi, Ankara: Eskiyeni Yayınları. Ceylan, H. (2015). Yaşlılık ve Refah Devleti Bakım Hizmeti Alan Yaşlılar Üzerine Nicel Bir Araştırma: İsveç Örneği. İstanbul: Açılım Kitap.
• Danış, M. Z., ve Günay, G. (2019). Yaşlılık Döneminde Karşılaşılan Psikososyal Sorunlar. U. Yanardağ ve M. Zubaroğlu Yanardağ (Ed.), Yaşlılık ve Sosyal Hizmet, Ankara: Nika, 43-66.
• Eryurt, M. A. (2023). Yaşlanma ve Demografi. K. Canatan ve M. Küçük (Ed.), Yaşlanma Sosyolojisi, İstanbul: DBY Yayınları, 91-120.
• Genç, Y. ve Barış, İ. (2015). Yaşlı Bakım Hizmetlerinde Çağdaş Yaklaşım: Kurumsal Bakım Yerine Evde Bakım Hizmetlerinin Güçlendirilmesi. Akademik Araştırmalar Dergisi, 3(10), 36-57.
• Gökler Danışman, I. ve Aydın, G. (2011). Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Benlik Algılarının Yordanmasında Sosyodemografik Özellikler ve Algılanan Sosyal Desteğin Rolü. Aile ve Toplum, 7(24), 69-91.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Felsefe-Yöntem-Analiz, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Kalınkara, V. (2016). Temel Gerontoloji Yaşlılık Bilimi, Ankara: Nobel Yayınevi.
• Karakuş, B. (2023). Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Sosyal Politikalar. K. Canatan ve M. Küçük (Ed.), Yaşlanma Sosyolojisi, İstanbul: DBY Yayınları, 363-386.
• Kerem, M., Meriç, A., Kırdı, N. ve Cavlak, U. (2001). Ev Ortamında ve Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Değişik Yönlerden Değerlendirilmesi, Geriatri, 4(3): 106-112.
• Koç, M. (2003). Yaşlılık Döneminde Ölüm Psikolojisi Üzerine Bir Alan Araştırması. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(2), 117-143.
• Korkut, G. (2019). Yaşlılık ve Yaşlılara Yönelik Sosyal Politikalar. U. Yanardağ ve M. Zubaroğlu Yanardağ (Ed.), Yaşlılık ve Sosyal Hizmet, Ankara: Nika Yayınevi, 147-169.
• Kurt, G., Beyaztaş, F. Y. ve Erkol, Z. (2010). Yaşlıların Sorunları ve Yaşam Memnuniyeti. Adli Tıp Dergisi, 24(2), 32-39.
• Küçük, M. (2016). Kırsal Alanlarda Yaşlı Yerel Halkın Karşılaştığı Sorunlar: Konya İli Derebucak İlçesi Üzerine Bir İnceleme. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 29-48.
• Küçük, M. (2021). Yaşlıların İhtiyaçları, Beklentileri ve Karşılaştığı Sorunların Çözümünde Sosyal ve Politik Çevrenin Rolü: Konya İlinin Beyşehir ve Hüyük İlçeleri Örneği (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Küçük, M. (2023). Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Yaşlılara Yönelik Politika ve Uygulamaları. K. Canatan ve M. Küçük (Ed.), Yaşlanma Sosyolojisi, İstanbul: DBY Yayınları, 387-413.
• Küçük, M., Canatan, K., Canatan, A ve Gedik, M. (2023). Sivil Toplum Kuruluşlarının Aktif Yaşlanmaya İlişkin Çalışmaları ve Ülke Örnekleri. KTO Karatay Üniversitesi, 1 st International Congress of Social Sciences, 20-21 Ekim 2023, Konya, Türkiye, Proceedings Book-193-219.
• Oğlak, S. ve Canatan, A. (2020). Yaşam Boyu Öğrenme ve Aktif Yaşlanma Bakış Açısından Üçüncü Yaş Üniversiteleri: İyi Uygulama Örnekleri. Yaşlı Sorunları Dergisi (YSAD), 13(2), 131-141.
• Ortabağ, T., Özdemir, Ö. ve Kılıç, S. (2011). Özel Bakım Merkezinde Yaşayan Yaşlı Bireylerin Ev Kazalarına Yönelik Riskli Davranışlarının Belirlenmesi. Gülhane Tıp Dergisi, (53), 189-194.
• Samancı Tekin, Ç. (2016). 65 Yaş ve Üstü Bireylerde Ev Kazaları Görülme Sıklığı ve Etkileyen Risk Faktörleri: Niğde Örneği (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Sezer Doğan, A. (2019). Yerel Yöneticilerin Yaşlıya Bakış Açılarının Değerlendirilmesi: İstanbul Örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Taşçı, F. (2010). Yaşlılara Yönelik Sosyal Politikalar: İsveç, Almanya, İngiltere ve İtalya Örnekleri. Çalışma ve Toplum Dergisi, 1(24),175-202.
• Taşçı, F. (2013). Refah Devleti Modelleri İçinde Türkiye’nin Pozisyonu: Yaşlı Algısı Üzerinden Değerlendirmeler. İnsan ve Toplum Dergisi, 3(5),5-35.
• Tekindal, M., Ege, A., Erim, F. ve Gedik, T. E. (2020). Sosyal Hizmet Bakış Açısıyla Covid-19 Sürecinde Yaşlı Bireyler: Sorunlar, İhtiyaçlar ve Öneriler. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(2),1-6.
• Tufan, İ. (2014). Türkiye’de Yaşlılığın Yapısal Değişimi, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Tuncel, G. ve Uzun, H. (2019). Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Sosyal Politikalar Üzerine Bir İnceleme. Fırat Üniversitesi İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2), 309-334.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi. (22.03.2022). Yazılı Soru Önergesinin Metni. https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/yazili_soru_sd.onerge_bilgileri?kanunlar_sira_no=311712 (01.10.2023).
• T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2018). Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Hizmetler, Kurumsal Yaşlı Bakımı ve Kurumsal Yaşlı Bakımında İllerin Durumu. Ankara: EYHGM.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2022). Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni Ocak 2022. https://www.aile.gov.tr/media/98625/eyhgm_istatistik_bulteni_ocak_2022.pdf (01.10.2023).
• TÜİK. (2023). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=49685 (26.09.2023).
• TÜİK. (2023). Hayat Tabloları, 2020-2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hayat-Tablolari-2020-2022-49726 (26.09.2023).
• TÜİK. (2023). İstatistiklerle Yaşlılar. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2022-49667 (26.09.2023).
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, F. Hablemitoğlu, Ş. ve Abukan, B. (2014). Bir Grup Yaşlı Üzerinde Thunder Bay Ölçeği’nin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 25(2), 21-36.
• 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, 1930. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.1593.pdf (01.10.2023).
• 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu, 2004. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5216.pdf (01.10.2023).
• 5393 Sayılı Belediye Kanunu, 2005. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5393.pdf (01.10.2023).