Türkiye’de Yeşil Teknolojilerle İlgili Patentler: Kavramlar, Politika Belgeleri Ve Mevcut Eğilimler

Year 2025, Volume: 34 Issue: 3, 151 - 182, 25.07.2025

Sabriye Ak Kuran

Abstract

İklim değişikliği sorununun farklı sektörler ve bu sektörlere bağlı insan yaşamı, insan dışında kalan diğer canlı ve cansız varlıklar üzerinde yarattığı olumsuz etkiler bu sorunla mücadele konusunda yenilikçi yaklaşımlar ve yeni teknolojiler geliştirilmesi gerekliliğini ön plana çıkarmıştır. Bu kapsamda yeşil teknolojiler, iklim değişikliği sorununu önleme ve etkilerini hafifletme açısından önemli bir çözüm aracı olarak kabul edilmektedir. Yeşil teknolojiler, hem iklim değişikliği sorununa neden olan hem de bu sorundan olumsuz olarak etkilenen bir ülke olan Türkiye açısından da etkili bir strateji olma potansiyeli taşımaktadır. Türkiye’de yeşil teknoloji alanında yapılan patent başvurularının sayısındaki artış da bu durumu yansıtmaktadır. Buradan hareketle çalışmada, Türkiye’de yeşil teknoloji alanında gerçekleştirilen patent başvurularının mevcut durumu analiz edilmiştir. Analizde, Avrupa Patent Ofisi (EPO) tarafından geliştirilen Y02-Y04S etiketleme şemasından faydalanılmıştır. Bu şemanın tercih edilmesi sebebi ise ilgili şemanın spesifik olarak iklim değişikliğini azaltma, iklim değişikliğine uyum sağlama ve akıllı şebeke teknolojisiyle ilgili patent belgelerini etiketlemek amacıyla geliştirilmiş olmasıdır. Analiz sonucunda, Türkiye’den 1966-2022 yılları arasında Y02-Y04S sınıfları kapsamında toplam 4.065 patent başvurusu yapıldığı, bu sayının ise dünya genelindeki başvuru sayısının %0.0876’sını oluşturduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, Türkiye’nin dünya genelindeki sıralaması Y02 sınıfında 45, Y04S sınıfında ise 43’tür. Yapılan başvuruların sektörlere göre dağılımı incelendiğinde, sırasıyla enerji sektörü, mal üretimi veya işlenmesi ile ilgili sektörler, atık sektörü, inşaat sektörü, ulaşım sektörü ve bilgi ve iletişim sektörünün öne plana çıktığı görülmüştür. Her iki sınıfa yönelik en çok patent başvurusu yapan yerli firmanın Vestel Elektronik Sanayi ve Ticaret A.Ş. olduğu tespit edilmiştir. Bu şirkete ek olarak, Arçelik A.Ş. ve Turkcell Teknoloji Araştırma ve Geliştirme A.Ş. gibi yerli firmaların da en çok başvuru yapan ilk on patent sahibi arasına girdiği saptanmıştır.

Keywords

Yeşil Teknoloji , Yeşil Patentler , Patent Sınıflandırma Sistemleri , İklim Değişikliği , Türkiye.

References

• Aithal, P. S. ve S. Aithal (2016). “Opportunities & Challenges for Green Technology in 21st Century”. International Journal of Current Research and Modern Education, 1(1), 818-828.
• Angelucci, S., F. J. Hurtado-Albir ve A. Volpe (2018). “Supporting global initiatives on climate change: The EPO's “Y02-Y04S” tagging scheme”. World Patent Information, 54, 585-592.
• Ara, N. ve S. Das (2022). Social Aspects of Green Technology: A Review on Environmental Protection. Smart Environmental Science Technology and Management. Lecture Notes on Environment Conservation and Enrichment. (Ed. S. Singh, M. Aurifullah, P. Kianmehr ve M. Dragomirescu). Technoarete Publishers.
• Baele, I. (t.y.), What makes green patents green?, file:///C:/Users/Hikmet/Downloads/pwhat-makes-green-patents-greenp%20(3).pdf (26.11.2024).
• Bhardwaj, M. ve Neelam (2015). “The Advantages and Disadvantages of Green Technology”. Journal of Basic and Applied Engineering Research, 2(22), 1957-1960.
• EPO (2013), Finding sustainable technologies in patents, https://link.epo.org/web/finding_sustainable_technologies_in_patents_2016_en.pdf (03.12.2024).
• Espacenet (t.y.), Publication Date, https://is.espacenet.com/help?locale=en_IS&method=handleHelpTopic&topic=publicationdate (17.12.2024).
• Favot, M., L. Vesnic, R. Priore, A. Bincoletto ve F. Morea (2023). “Green patents and green codes: How different methodologies lead to different results”. Resources, Conservation & Recycling Advances, 18, 1-9.
• Ghodsi, M. ve Z. Mousai (2023). Patents as green technology barometers: Trends and disparities, Monthly Report Number 10, Vienna, Austria: The Vienna Institute for International Economic Studies.
• Haščič, I. ve M. Migotto (2015). Measurıng Envıronmental Innovatıon Usıng Patent Data, France: Envıronment Workıng Paper No. 89.
• İklim Değişikliği Başkanlığı (t.y.), Türkiye’nin 2030 Yılı Azaltım Stratejisi ve Eylem Planı, https://netsifirturkiye.org/iklim-degisikligi-azaltim-stratejisi-ve-eylem-plani/ (05.12.2024).
• K, V. (2019). “Green Technology and Its Effect on the Modern World”. Journal of Emerging Technologies and Innovative Research, 6(3), 230-237.
• Khan, Z.A. ve S. Singh (2023). “Intellectual Property Rights Regime in Green Technology: Way Forward to Sustainability”. Nature Environment and Pollution Technology, 22(4), 2145-2152.
• Kumar, P. (2020). “An Overview on Green Technology”. Journal of the Gujarat Research Society, 22(1), 1341-1347.
• Lavopa, A. ve M. M. Menéndez (2023). Who is at the forefront of the green technology frontier? Again, it’s the manufacturing sector, https://www.unido.org/sites/default/files/unido-publications/2023-10/IID%20Policy%20Brief%206.pdf (27.11.2024).
• León, L. R. K. Bergquist, S. Wunsch-Vincent, N. Xu ve K. Fushimi (2018). Measuring innovation in energy technologies: green patents as captured by WIPO's IPC green inventory, Economic Research Working Paper No. 44, Switzerland: WIPO.
• Li, W. X. Xu, S. Huang, T. Cheng, M. Liu ve C. Zhang (2023). “Assessment of green technology innovation on energy-environmental efficiency in China under the influence of environmental regulation considering spatial effects”. Scientific Report, 13(1), 1-17.
• OECD (1994). The Measurement Of Scıentıfıc And Technologıcal Actıvıtıes Usıng Patent Data As Scıence And Technology Indıcators Patent Manual 1994, https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/9789264065574-en.pdf?expires=1733133062&id=id&accname=guest&checksum=6A46FA0C4B5FA7EC5F13352727AABE3C (02.12.2024).
• Oltra, V., R. Kemp ve F. de Vries (2010). “Patents as a Measure for Eco-Innovation”. International Journal of Environmental Technology and Management, 13(2), 130-148.
• Patent Effect (2024). Türkiye’nin Patent Raporu 2023, https://www.patentraporu.com/turkiyenin-patent-raporu-2023 (16.01.2025).
• Ramlı, R. B., N. Z. B. Pitdin ve S. B. Md Yusof (2022). Green Technology Compliance. Persiaran Usahawan, Malaysia: Unıt Penerbıtan.
• Resmi Gazete (2021). Yeşil Mutabakat Eylem Planı, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/07/20210716-8.pdf (05.12.2024).
• Resmi Gazete (2023a). Orta Vadeli Program (2024-2026), https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/09/20230906M1-1.pdf (09.12.2024).
• Resmi Gazete (2023b). On İkinci Kalkınma Planının (2024-2028) Onaylandığına İlişkin Karar, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/11/20231101M1-1.htm (05.12.2024).
• Resmi Gazete (2024). Türkiye Uluslararası Doğrudan Yatırım Stratejisi (2024-2028), https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/07/20240729-10.pdf (06.12.2024).
• Tanner, A. N., L. Faria, M. A. Moro, E. Iversen, C. R. Østergaard, E. K. Park (2019). Regional Distribution of Green Growth Patents in four Nordic Countries: Denmark, Finland, Norway and Sweden. Lyngby, Denmark: Technical University of Denmark:
• TÜBİTAK (2023a). Yeşil Büyüme Teknoloji Yol Haritası Genel Bilgiler Ve Metodoloji, https://tubitak.gov.tr/sites/default/files/2023-12/yesilbuyume_tyh_rapor_19072023.pdf (06.12.2024).
• TÜBİTAK (2023b). Yeşil Büyüme Teknoloji Yol Haritası Demir-Çelik Sektörü, https://tubitak.gov.tr/sites/default/files/2023-12/yesil_tyh_demir-celik_19072023.pdf (06.12.2024).
• TÜİK (2024). Sera Gazı Emisyon İstatistikleri, 1990-2022, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sera-Gazi-Emisyon-Istatistikleri-1990-2022-53701#:~:text=Enerji%20sekt%C3%B6r%C3%BC%20emisyonlar%C4%B1%202022%20y%C4%B1l%C4%B1nda,CO2%20e%C5%9Fd.%20olarak%20hesapland%C4%B1(20.12.2024).
• Türk Patent ve Marka Kurumu (t.y.). Cooperative Patent Classification (CPC), https://tr.espacenet.com/help?topic=cpc&locale=tr_TR&method=handleHelpTopic (17.12.2024).
• Türk Patent ve Marka Kurumu (t.y.). Patent Sınıflandırma Bilgisi, https://www.turkpatent.gov.tr/patent-siniflandirma-bilgisi (17.12.2024).
• Türkiye Cumhuriyeti (2023). Eighth National Communication And Fifth Biennial Report Of Türkiye Under The UNFCCC, https://koto.org.tr/dokumanlar/65cc68a2f9ac290b373a8118e219bdcf.pdf (09.01.2025).
• Türkiye Cumhuriyeti (2024). 2053 Long Term Climate Strategy, https://unfccc.int/sites/default/files/resource/Turkiye_Long_Term_Climate_Strategy.pdf(11.12.2024).
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2023a). Orta Vadeli Program (2024-2026), https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/09/Orta-Vadeli-Program_2024-2026.pdf (09.12.2024).
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2023b). On İkinci Kalkınma Planı (2024-2028), https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_11122023.pdf (17.12.2024).
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi (2024). Türkiye Uluslararası Doğrudan Yatırım Stratejisi (2024-2028), https://www.invest.gov.tr/tr/library/publications/Documents/turkiye-uluslararasi-dogrudan-yatirim-stratejisi-2024-2028.pdf (06.12.2024).
• Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı İklim Değişikliği Başkanlığı (2024a). 2024-2030 İklim Değişikliği Azaltım ve Uyum Strateji ve Eylem Planları Yayınlandı, https://iklim.gov.tr/2024-2030-iklim-degisikligi-azaltim-ve-uyum-strateji-ve-eylem-planlari-yayinlandi-haber-4239 (05.12.2024).
• Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı İklim Değişikliği Başkanlığı (2024b). İklim Değişikliği Azaltım Stratejisi Ve Eylem Planı (2024-2030), https://iklim.gov.tr/db/turkce/icerikler/files/%C4%B0klim%20De%C4%9Fi%C5%9Fikli%C4%9Fi%20Azalt%C4%B1m%20Stratejisi%20ve%20Eylem%20Plan%C4%B1%20(2024-2030).pdf (05.12.2024).
• Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı İklim Değişikliği Başkanlığı (2024c). İklim Değişikliğine Uyum Stratejisi Ve Eylem Planı (2024-2030), https://iklim.gov.tr/db/turkce/icerikler/files/Iklim%20Degisikligine%20Uyum%20Stratejisi%20ve%20Eylem%20Plan%C4%B1.pdf (06.12.2024).
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı (2021). Yeşil Mutabakat Eylem Planı-2021, https://ticaret.gov.tr/data/640f220d13b8761b449ccb42/YESIL%20MUTABAKAT%20Eylem%20Plan%C4%B1.pdf (21.11.2024).
• UK Research and Innovation (UKRI) (t.y.). A brief history of climate change discoveries, https://www.discover.ukri.org/a-brief-history-of-climate-change-discoveries/index.html (26.12.2024).
• WIPO (2024). Mapping Innovations Patents and the Sustainable Development Goals, https://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/wipo-pub-rn2024-18-en-mapping-innovations.pdf (10.12.2024). Xiaoqing, H. ve Z. Chengxiao (2010). “How Can Green Technology Be Possible”. Asian Social Science, 6(5), 110-114.