Sexual Assault Crimes in Ottoman Empire: 1869 Vakayi-i Zabtiye Newspaper Sample

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 2, 987 - 1018, 30.09.2021

Muhammed Emin Kızılay

https://doi.org/10.33415/daad.946546

Öz

In the period following the Tanzimat era, innovation and change movements were experienced in Ottoman Empire. The reflection of this innovation and change in the judicial system was establishment of new courts and the fact that the authority to rule cases in certain matters of classical fiqh was given to these courts. However, it is not easy to reach the records and archives of these courts, and moreover, because the classification of the archive was not subject-based, the desired studies cannot be done theoretically. Vakayi-i Zabtiye, a newspaper that started to be published since the press became widespread due to the innovations caused by the Tanzimat Era, makes a significant contribution in overcoming this problem. This newspaper, which was published with the aim of publicizing case records, makes it easy to reach the case records of the time. In the newspaper, the records of criminal cases ruled in Istanbul courts were published as summaries. The records show that sexual assaults, from which our society still suffers, were quite common in the period when the newspaper was published. In the study, the crimes which are considered within the scope of sexual assaults in Ottoman positive law as comparatively with Turkish positive law will be analysed over the case records and the law texts referred in these texts. In this way, it will be understood that the legal parlance we have today started to emerge in times when this newspaper was published, and that after the Tanzimat Era, a change which is fast and partly desired was experienced in the judicial system.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Law, Sexual Assault Crimes, Lawmaking, Vakâyi-i Zabtiyye

OSMANLI DEVLETİ’NDE CİNSEL SALDIRI SUÇLARI: 1869 VAKÂYİ-İ ZABTİYE GAZETESİ ÖRNEĞİ

Öz

Tanzimat sonrası dönemde Osmanlı Devleti’nde birçok alanda yenileşme ve değişim hareketleri yaşanmıştır. Bu değişim ve yenileşmenin yargı alanındaki yansıması ise yeni mahkemelerin kurulması ve klasik fıkhın bazı konuları ile ilgili davalara bakma yetkisinin bu mahkemelere verilmesidir. Ne var ki bu mahkemelere ait kayıtlara ulaşmak çok kolay olmamakta, ulaşılan kayıtlarda ise konu bazlı tasnif yapılmadığından teorik anlamda istenilen çalışmalar yapılamamaktadır. Tanzimat Dönemi’nin getirdiği yeniliklerden biri olan basının yaygınlaşması sonucu yayımlanmaya başlayan bir gazete olan Vakâyi-i Zabtiyye, bu sorunu aşmada önemli bir katkı sunmaktadır. Dava kayıtlarının kamuya duyurulması maksadıyla çıkarılmaya başlanan gazete, dönemin dava kayıtlarına kolayca ulaşımı sağlamaktadır. Gazetede, İstanbul mahkemelerinde görülen ceza davalarına ait kayıtlar özet olarak yayımlanmıştır. Kayıtlar, bugün dahi toplumun muzdarip olduğu cinsel saldırı suçlarına, gazetenin yayımlandığı dönemde de sıkça rastlandığını göstermektedir. Çalışmada Türk pozitif hukukuyla karşılaştırmalı olarak kanunlaştırma sonrası Osmanlı pozitif hukukunda cinsel saldırı kapsamına giren suçlar, dava kayıtları ve bu kayıtların atıfta bulunduğu kanun metinleri üzerinden incelenecektir. Böylece bugünkü hukuk dilinin gazetenin yayımlandığı dönemlerde oluşmaya başladığı, Tanzimat sonrası dönemde yargı sisteminde hızlı ve kısmen istenilen düzeyde bir değişikliğin yaşandığı görülecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Hukuku, Cinsel Saldırı Suçu, Kanunlaştırma, Vakâyi-i Zabtiyye Gazetesi.

Kaynakça

• Artuk, Mehmet Emin - Alşahin, Mehmet Emin. “Sarkıntılık Fiili”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 65/4 (2016): 3243-3270.
• Avcı, Mustafa. “Osmanlı Hukukunda Livatanın Cezası”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 26/2 (2018): 15-45.
• Avcı, Mustafa. “Osmanlı Hukukunda Suça Teşebbüs”. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 8/2 (2013): 7-37.
• Aydın, Mehmet Âkif. “Osmanlılar”. TDV İslam Ansiklopedisi. 33: 515-521. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• el-Aynî, Bedruddin. el-Binâye şerhu’l-Hidâye. 1. Bs, 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• el-Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed. el-İnâye şerhu’l-Hidâye (el-Hidâye ile birlikte). 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
• el-Bağdâdî, Ebû Muhammed b. Ğânim b. Muhammed. Mecmau’d-damânât. Thk. Muhammed Ahmed Sirâc - ve Ali Cuma Muhammed. 2 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1999.
• Başoğlu, Tuncay. “Ta‘zir”. TDV İslam Ansiklopedisi. 40: 198-202. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Baydemir, Erdal. Cinsel Dokunulmazlığa, Kişi Hürriyetine ve Genel Ahlaka Karşı Suçlar. Ankara: Adalet Yayınevi, 2007.
• Bey, Mehmet Aziz. Osmanlı Ceza Hukuku Mufassal Nazariyyât-ı Ceza. Ed. Selman Dursun. 1. Bs. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2020.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukûku İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmusu. 1. Bs, 8 Cilt. İstanbul: Ravza Yayınları, 2013.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. “İslam Hukukunda Manevi Zararların Tazmini”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 6/4 (1940): 798-812.
• Bingöl, Sedat. “Vakâ-yi Zaptiyye Gazetesi ve İstanbul Mahkemeleri”. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları. 11 (2010): 1-30.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Sadaret Mektubi Kalemi Meclis-i Vala Evrakı [A.MKT.MVL.]. No. 138/1, Gömlek No. 10.
• Boynukalın, Mehmet. “Suç”. TDV İslam Ansiklopedisi. 37: 453-457. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• el-Buhârî, Mahmûd b. Ahmed b. Abdilaziz b.Ömer b. Maze. el-Muhîtü’l-burhânî. Thk. Abdülkerim Sami el-Cündî. 1. Bs, 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• Burhanpurlu, Şeyh Nizâm. el-Fetâvâ’l-hindiyye. 2. Bs, 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1892.
• Centel, Nur. “5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Cinsel Saldırı Suçu ve Cinsel Suçlar Değişiklik Tasarısı’nın Değerlendirilmesi”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi 0/99 (2012): 269-290.
• Ceza Kanunnâme-i Humâyunu. Nşr. Hüseyin Hamid Bey. 1. Bs. İstanbul: Matbaa-ı Osmâniye, 1300.
• Çakıcı Gerçek, Leyla. “Yargıtay Kararlarıyla Cinsel Taciz Suçu”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 60/1 (2011): 47-82.
• Çiftci, Adem. “İslam Ceza Hukukunda Suça Teşebbüsten Vazgeçme”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (2015): 33-62.
• Damad Efendi, Abdurrahman b. Muhammed b. Süleyman. Mecmau’l-enhur fî şerhi mülteka’l-ebhur. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, t.y.
• Demirel, Hâlit. “Vakayi-i Zabtiye” Gazetesi (1869-1874). Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2004.
• Dönmez, İbrahim Kafi. “Oruç”. TDV İslam Ansiklopedisi. 33: 416-425. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Düstur, II.Tertip, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1334: III, VI.
• Emecen, Feridun. “Osmanlılar”. TDV İslam Ansiklopedisi. 33: 487-496. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. 4. Bs. Ensar Neşriyat, 2013.
• Erturhan, Sabri. “Fıkhi Açıdan Nitelikli Cinsel Saldırı (Irza Geçme)”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/2 (2012): 21-71.
• Erünsal, İsmail E. “Âşir Efendi Kütüphanesi”. TDV İslam Ansiklopedisi. 4: 8. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Esen, Hüseyin. “Zina”. TDV İslam Ansiklopedisi. 44: 440-444. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Eyice, Semavi. “İbrâhim Paşa Külliyesi”. TDV İslam Ansiklopedisi. 21: 340-341. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Gayretli, Mehmet. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kanunlaştırma Çalışmaları. 1. Bs. İstanbul: Nizamiye Akademi, 2015.
• Gürsoy, Kemal Tahir. “Manevi Zarar ve Tazmini”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 30/1 (1973): 1-50.
• el-Haddâd, Ebû Bekir. el-Cevheretü’n-neyyire. 1. Bs, 2 Cilt. Kahire: Matbaatü’l-Hayriyye, 1904.
• el-Hafif, Ali. ed-Damân fi’l-Fıkhi’l-İslâmî. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 2000.
• el-Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed. ed-Dürrü’l-muhtâr şerhu tenvîri’l-ebsâr ve Câmii’l-bihâr. Thk. Abdulmünim Hâlil İbrahim. 1. Bs. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• İbn Nüceym, Zeynüddin. Bahru’r-râik şerhu kenzi’d-dekâik (Tekmiletü Tûrî ve Minhatü’l-hâlik ile Birlikte). 8 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, t.y.
• İbnü’l-Hümâm, Kemalüddin. Feth’ul-kadîr. 1. Bs, 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1970.
• İbrahimov, Osman. “Osmanlı Devleti’nde İlk Basın Yayın Faaliyetleri ve Tuna Gazetesi”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/5 (2016): 82-94.
• Karabacak, Melike. “‘Irzımı İsterim’: 19. Yüzyılda Cinsel Saldırı Davaları Üzerine Bir Vaka İncelemesi”. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi 6/14 (2019): 189-212.
• el-Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâiu’s-sanâiʿ fî tertîbi’ş-şerâi. 2. Bs, 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Kenanoğlu, M. Macit. “Nizâmiye Mahkemeleri”. TDV İslam Ansiklopedisi. 33: 185-188. İstanbul: TDV Yayınları, 2007. Kılınç, Ahmet. “Klasik Dönem Osmanlı Devletinde Teşhir Cezası”. International Journal of Sport Culture and Science 3/Special Issue 4 (2015): 447-456.
• Kızılay, Muhammed Emin. Tanzimat Sonrası Osmanlı Uygulamasında Haksız Fiil Sorumluluğu. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2021.
• Koç, Mehmet. Osmanlı Hukukunda Ta‘zir Suç ve Cezaları. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.
• Konan, Belkıs. “Osmanlı Hukukunda Tecavüz Suçu”. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM. 29 (2011): 149-172.
• Korkusuz, Gülşah. “Cinsel Saldırı Suçu (TCK md. 102)”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 71/1 (2013): 815-854.
• Köse, Üzeyir. “Eşcinsellik ve İslâm Ceza Hukukundaki Durumu”. Asos Journal: The Journal of Academic Social Science 5/52 (2017): 383-404.
• Köse, Üzeyir. “İslâm Ceza Hukuku Açısından Çocuklara Yönelik Cinsel İstismar”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi. 16 (2018): 312-331.
• Kubbealtı Lugati. Erişim 24 Mayıs 2021. http://lugatim.com
• el-Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. Ahmed. et-Tecrîd. Thk. Muhammed Ahmed Sirâc - ve Ali Cuma Muhammed. 2. Bs, 12 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2006.
• Malkoç, İsmail. Türk Ceza Kanunu Uygulamasında Cinsel Suçlar. Ankara: Malkoç Kitabevi, 2009.
• Molla Hüsrev, Mehmed b. Ferâmuz. Dürerü’l-hükkâm şerhu gureri’l-ahkâm. 2 Cilt. Dâr-u İhyai’l-Kütübi’l-Arabî, t.y.
• Nugay, Kübra. XIX. Yüzyıl Ortak Ceza Hukuku Dilinin Oluşumu: Osmanlı’da Ta’zîrin Kalkması. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020.
• Öğüt, Salim. “İhram”. TDV İslam Ansiklopedisi. 21: 539-542. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Öğüt, Salim. “İstimnâ”. TDV İslam Ansiklopedisi. 23: 366-367. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Özay, Hilal. “İslâm Hukuku Açisindan Cinsiyet Değiştirme”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/1 (2016): 1-36.
• Özay, Hilal. “İslâm Hukukunda Transseksüel veya Travesti Olmanın Hükmü”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi. 51 (2019): 207-234.
• Peirce, Leslie. Ahlak Oyunları 1540-1541 Osmanlı’da Ayntab Mahkemesi ve Toplumsal Cinsiyet. Trc. Ülkü Tansel. 1. Bs. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2005.
• es-Semerkandî, Ebû Bekr Alâüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed. et-Tuhfetü’l-fukahâ’. 2. Bs, 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• es-Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1993.
• Şahin, Nurten Zeliha. “İslam Hukuku ve İnsan Hakları Bağlamında Eşcinsellik Sorunu”. EKEV Akademi Dergisi 62/62 (2015): 507-530.
• Şentop, Mustafa. Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukuku: Kanunlar-Tadiller-Layihalar-Uygulama. İstanbul: Yaylacık Matbaası, 2004.
• eş-Şeybânî, Muhammed b. Hasan. el-Asl. Thk. Mehmet Boynukalın. 1. Bs, 12 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2012.
• Tekin, Abdülkadir. “İslâm Ceza Hukukunda Tâbî, Tekmîlî ve Ta’zîr Nitelikli Manevî Ceza Türleri”. Amasya İlahiyat Dergisi. 14 (2020): 99-139.
• Udeh, Abdülkadir. et-Teşrîu’l-Cinâiyyü’l-İslâmî. 3. Bs, 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Naşirun, 2013.
• Yaman, Ahmet. “Zıhâr”. TDV İslam Ansiklopedisi. 44: 387-390. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Yaşar, Osman - Gökcan, Hasan Tahsin - Artuç, Mustafa. Yorumlu - Uygulamalı Türk Ceza Kanunu. 2. Bs. Ankara: Adalet Yayınevi, 2014.
• Yavuz, Yunus Vehbi. “Hayız”. TDV İslam Ansiklopedisi. 17: 51-53. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Yazıcı, Nesimi. “Takvîm-i Vekāyi‘”. TDV İslam Ansiklopedisi. 39: 490-492. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Yıldırım, Adem. “İslam Hukûkunda Cinsel Dokunulmazlığa Karşı İşlenen Hetk-i Irz (Tecavüz) Suçunun Cezası ve Kur’an Ceza İlkeleri Açısından Değerlendirilmesi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 47 (2018): 225-261.
• Yıldız, Kemal. İslam Sorumluluk Hukuku Akit Dışı Sorumluluk. 2. Bs. İstanbul: İFAV, 2013.
• ez-Zeylaî, Osman b. Ali. Tebyînü’l-Hakaik Şerhu Kenzi’d-Dekaik (Şelebî’nin Hâşiyesiyle Birlikte). 1. Bs, 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, 1896.
• Zuhaylî, Vehbe. Nazariyyetü’d-Damân. 10. Bs. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2018.