Reşîd Rızâ’nın Nesh Anlayışı

Year 2024, Issue: 7, 53 - 92, 31.12.2024

İbrahim Şimşek

https://doi.org/10.61216/darulhadisdergisi.1517044

Abstract

Nesih konusu İslam tarihinin ilk döneminden itibaren âlimlerin ele aldığı ve üzerinde durduğu önemli konulardan birisi olmuştur. Nesh konusu Kur’ân âyetleriyle ilgili olmasından dolayı doğrudan usûl kitapları olmak üzere tefsir ve fıkıh ilminin konularından birisi olmuş ve âlimler aracılığıyla Kur’ân’ın ve hükümlerinin anlaşılmasını sağlamaya çalışmışlardır. İslam âlimleri Kur’ân’ın anlaşılmasını ve hükümlerinin tatbik edilmesini sağlamak için nesh konusuna önem vermişlerdir. İslâm dininde Kur’ân ve sünnette yer alan bazı hükümlerin çelişkili gibi görünmesi, bu çelişkili durumlardan hangisinin tercih edileceği nesh konusunun iyi bilinmesiyle sağlanacağından üzerinde önemle durulmuştur. Nesh konusu tefsir ilmi açısından mühim bir konu olmasından dolayı hemen hemen tüm tefsir âlimleri tarafından ele alınmıştır. Hatta bazı âlimlerin nesh âyetlerini tespit etmesi ayrıcalık sayılmıştır. Nesh âyetleri hakkında ittifak edilemeyen konulardan birisi olagelmiştir. Nesh konusuna tefsir kitaplarında yer verilmesinin yanında, üzerinde müstakil çalışmalar yapılmaktadır. Bu mühim konuyu ele alan âlimlerden birisi çağdaş dönemin tefsir âlimlerinden Reşîd Rızâ’dır. Bu çalışmada, Reşîd Rızâ’nın nesh konusuna yaklaşımı ve nesh anlayışı ele alınmıştır. Reşîd Rızâ’nın tefsirinde neshle alakalı görüşlerine, hocası Abduh’un nesh konusundaki fikirleri, nesh konusundaki âyetlere yaptığı yorumlara ve genel değerlendirmesine yer verilecektir. Bu çalışmada, dönemin tefsircilerinden olması, Müslümanları bilinçlendirme gayesi olması ve yeni fikirleri savunmasından kaynaklı ayrı bir perspektif kazandıracağını düşünmekteyiz. Sözlükte tahvil, ortadan kaldırmak, izâle etmek, tebdil, iptal etmek, bir yerden farklı bir yere taşıma gibi anlamlara anlama gelen nesh, terim olarak; şer’î bir hükmün kendisinden sonra gelen yeni bir şer’î hükümle değiştirilmesi ya da iptal edilmesine denmektedir. Kur’ân’da konulan hükümler bir maslahata göre belirlenmektedir. Bu maslahat zaman ve mekâna göre değişmektedir. Bu nedenle Kur’an’ın bazı hükümleri neshedilmiştir. Nesh konusunun İslam tarihinde her zaman gündemde olması, Kur’ân’ı anlama ve yorumlama amacı olması, müsteşriklerin bu konuyu sürekli gündemde tutup Kur’ân’a dair algı yaratmaları, bazı âlimlerin nesh konusunda farklı biçimlerin olduğunu söylemesi, neshin tartışmalarının devam etmesi neshin kendisini açıklaması için bu çalışmayı gerekli kılmaktadır. Çalışmanın yönteminde Reşîd Rızâ’nın nesh hakkındaki fikirleri ve pratik olarak uygulaması incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı, Rızâ’nın nesh konusuna yaklaşımı ve neshin varlığına delil gösterilen âyetler hakkındaki yorumunun tespit edilmesidir. Çalışmada, nitel araştırma metoduyla Reşîd Rızâ’nın tefsiri incelenmiştir. Elde edilen bilgilerle Tefsîrü’l-Menâr eserinden faydalanarak, Rızâ’nın nesh konusunda görüşleri ve neshle ilgili âyetlere yaklaşımı ele alınacaktır.

Keywords

Tefsir, Kur'an, Reşid Rıza,, Nesh, Mensuh

Ethical Statement

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur. It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited

Supporting Institution

Destekleyen kurum yoktur.

Thanks

İlginizden dolayı teşekkür eder, çalışmalarınızda kolaylıklar dilerim.

Rashid Rİda’s Understanding of Nashk

Abstract

Naskh is a science that has an important place in the Qur’anic sciences and directly influences the interpretation of the verses by the commentators. In Islam, if some provisions in the Qur’an and Sunnah seem to be contradictory to each other, the question of which provision will have priority is understood through the concept of naskh. For this reason, Islamic scholars have attached importance to the issue of naskh in order to ensure the understanding of the Qur’an and the application of its provisions. For the issue of naskh is an important issue in the science of tafsir, it has been addressed by almost all tafsir scholars. It was even considered a privilege for some scholars to identify the verses of naskh. Naskh verses have been one of the issues about which there is no unanimity. In addition to being covered or examined in the tafsir studies, the subject of naskh has also been studied independently. One of the scholars who dealt with this important issue is Rashid Rida, one of the tafsir scholars of the contemporary period. In this study, Rashid Rida’s approach to the issue of naskh and his understanding of naskh are discussed. Rashid Rida’s views on naskh, his teacher Abduh’s ideas on naskh, his interpretations and evaluations of the verses on naskh are also included. We think that this study will provide a different perspective due to Rida’s being one of the last period exegetes, his aim of raising awareness among Muslims and his defense of new ideas. In the methodology of the study, Rashid Rida’s ideas about naskh and its practical application are analyzed. The aim of this study is to determine Rida’s approach to the issue of naskh and his interpretation of the verses that are shown as evidence for the existence of
naskh. In this study, Rashid Riza’s tafsir was analyzed through qualitative research methodology. By utilizing the information obtained from Tafsir al-Manar, Rida’s views on the issue of naskh and his approach to the verses related to naskh are discussed.

Keywords

Tafsir, Rashid Rida, the Qur’an, Tafsir al-Manar, Naskh.

References

• Abdülğanî, Abdülhalık. Hucciyetü’s-Sünne. Virginia: Daru’l-Vefa, 1993.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: T.D.V. Yay., Ankara, 1979.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2016.
• Dernika, Muhammed Ahmed. es-Seyyid Muhammed Reşîd Rızâ. Lübnan: Müessesetü’r-Risâle–Dâru’l-İman, 1986.
• Dıhlevî, Şah Veliyullah. el-Fevzü’l-Kebîr fî Usûli’t-Tefsir. Beyrut: Dâru’l Beşâiri’l-İslâmiyye, 1987.
• el-Beyzâvî, Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. Nşr. Abbas Süleyman. Beyrut: Dârü’l-cîl, 1991.
• el-Beyzâvî, Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Minhâcu’l -Vüsûl İlâ İlmi’l Usûl. Thk. Şa‘bân Muhammed İsmâil. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2008.
• el-Buhârî, Abdülazîz b. Ahmed b. Muhammed. Keşfü’l-esrâr. Thk. Muhammed Mu’tasımbillâh el-Bağdâdî. Beyrut: Daru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1994.
• el-Cürcânî, Ebû’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf el-Hanefî. et-Ta’rifât. Thk. Muhammed Abdurrahman. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2003.
• el-İsfehânî. Ebu’l-Kâsım el-Hüseyin b. Muhammed Râğıb. el Müfredât fî Garîbi’l -Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Ma’rûf.
• er-Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kasım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Seyyid Kîlânî. Beyrut: Dârü’l-Mârife, 1961.
• es-Sa’lebî, Ahmed b. Muhammed b. İbrâhim. el-Keşf ve’l-Beyân an Tefsîri’l-Kur’ân. Thk. Ebû Muhammed b. Âşûr, Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 2002.
• es-Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebi Bekr. el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: Mektebetu Dâri’t-Turas, 2003.
• eş-Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. er-Risâle. Nşr. Ahmed M. Şâkir, Kahire, 2005.
• eş-Şerebâsî, Ahmed. Reşîd Rızâ Sâhibü’l-Menâr. Kahire: el-Meclisü’l-A’la li’ş-Şuûni’lİslâmiyye, 1970.
• eş-Şevâbike, Ahmed Fehd Berekât. Muhammed Reşîd Rızâ ve Devruhu fi Hayati’l-Fikriyyeti ve’s-Siyâsiyyeti. Amman: Dâru Ammâr, 1989.
• et-Taberî, Ebû Câfer Muhammed İbn Cerîr. Câmi’u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Kahire: Dâru’l-Hicr, 2001.
• ez-Zemahşerî, Cârullah Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf an Hakâikı Ğavâmidı’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl. Thk. Muhammed Abdüsselâm Şâhîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. Beyrut: Dârü’s-Sadr, 1999.
• İbnu’s-Subkî, Tacuddin Abdülvahhâb b. Ali b. Abdilkâfî. Ref’u’l-Hâcib an Muhtasar İbnu’l-Hâcib. Thk. Muhammed Abdurrahman Abdullah, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiye, 2009.
• Karaman, Hayreddin. Gerçek İslâm’da Birlik. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
• Münâvî, Muhammed Abdürraûf. Feyzü’l-kadîr. Thk. Ahmed Abdusselâm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2018.
• Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer. Mefâtihu’l-Ğayb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Rızâ, Reşîd. Tefsîrü’l-Menâr. Kahire: Dârü’l-Menâr, 1947.
• Şimşek, Sait. Kur’ân’ın Anlaşılmasında İki Mesele. İstanbul: Yöneliş yay., 1997.
• Türcan, Selim. Neshin Problematik Tarihi. Ankara: Otto Yayınları, 2017.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 1971.
• Zerkeşî, Bedreddin. el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. Kahire: Mektebetü Dâri’t-türâs, 1983.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-‘irfân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1988.