Bursevî’nin Tefsirinde Allah’ın Zâtî Sıfatları

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 2, 156 - 172, 31.12.2024

Süleyman Ertuğrul , Mehmet Yusuf Haklı

https://doi.org/10.58852/dicd.1431297

Öz

Bu çalışma, İsmâil Hakkı Bursevî’nin Allah’ın Zâtî sıfatları konusundaki görüşlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu konu, temelde ulûhiyete dairdir. Dolayısıyla bu çalışma Bursevî’nin hem zâtî sıfatlar konusundaki görüşlerini hem de ulûhiyete dair görüşlerini ortaya koymaktadır. Bursevî, İslâmi ilimlerin hemen hemen her alanında eser veren üretken XVII. Yüzyıl bir tasavvuf âlimidir. O, bilinirliği oranında, sonraki dönemlerde insanların kendisinden istifade ettiği kimsedir. Onun eser şemasına bakıldığında, birçok alanda eserler yazdığı görülür. Bu üretkenliğine bağlı olarak o, hem kendi döneminde hem de sonraki dönemlerde tanınan kimse olmuştur. Allah’ın zâtı ve sıfatları konusu ise ilk dönemden beri Müslümanların zihinlerini meşgul etmiştir. Allah’a inanmak diğer inanç ve ibadetlerin Allah katında makbul olmasının ön şartı kabul edilmiştir. Allah’a iman konusu, Allah’ın sıfatları konusunu da bünyesinde barındırır. Müslümanlar, imanlarını kuvvetlendirmek ve münkirlerin karşıt fikirlerini çürütmek için bu konuya kitaplarında bolca yer vermişlerdir. Allah’ın sıfatlarını bu derece önemli kılan nokta ise insanların kendilerini var eden yaratıcılarını layıkıyla tanımak istemeleri ve O yüce varlığın zâtı hakkında merak duymalarıdır. Allah’ın sıfatlarına ilişkin bu yaklaşımlardan sonra, Bursevî’nin işâri-tasavvufi bağlamda kaleme aldığı Rûhu’l-Beyân adlı tefsirinde, Allah’ın zâtî sıfatları konusuna dair görüşleri önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, İşâri Tefsir, Ulûhiyet, Zâtî Sıfatlar, Bursevî

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Intrinsic and Essential Attributes of Allah in Bursevi’s Tafsir

Öz

This study aims to uncover Ismail Hakkı Bursevi's perspectives on the intrinsic and essential attributes of Allah. This topic is fundamentally associated with the divine. Consequently, this inquiry discloses both his perspectives concerning the intrinsic and essential attributes of Allah and his viewpoints on divinity. Bursevi, a prolific Sufi scholar of the seventeenth century, contributed extensively to various domains within Islamic sciences. He is an individual from whom individuals derived benefit during subsequent eras commensurate with his recognition. Observing his extensive work scheme, it becomes apparent that he authored numerous works across diverse fields. As a result of this remarkable productivity, he emerged as a prominent figure both during his own era and in subsequent periods. The topic of the positive attributes of Allah and the intrinsic and essential attributes of Allah has captivated the minds of Muslims since antiquity. Belief in Allah has been deemed a prerequisite for the acceptance of other beliefs and acts of worship in the eyes of Allah. The topic of belief in Allah encompasses the topic of Allah's attributes as well. Muslims have dedicated significant attention to this topic in their literary works in order to fortify their faith and counter the opposing ideologies of the non-believers. The significance of Allah's attributes lies in the fact that individuals yearn to comprehend their Creator comprehensively and possess a curiosity about His fundamental nature. Following these examinations of Allah's attributes, the perspectives of Bursevi on the intrinsic and essential attributes of the being of Allah in his commentary Rûhu’l-Beyan, which he composed within a Sufi framework, hold significance.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Isāri Tafsīr, Divinity, Essence Attributes, Bursevi

Etik Beyan

It is declared that scientific, ethical principles have been followed while carrying out and writing this study, and that all the sources used have been

Kaynakça

• Arabî, Muhyiddin. Allah’ın İsimlerinin Sırlarının Manalarının Keşfi. çev. Ramazan Biçer. İstanbul: Ehil Yayıncılık, 2021.
• Beyhakî, Ebu Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Ali. Allah’ın İsimleri ve Sıfatları. çev. Hasan Yıldız. 2 Cilt. İstanbul: Ocak Yayıncılık, 1. baskı., 2019.
• Bilmen, Ömer Nasûhi. Muvazzah İlm-i Kelam. İstanbul: Fatih Enes Kitabevi, 2000.
• Bozkurt, Ali. Allah İnancı ve Esmaü’l-Hüsna. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2020.
• Buhârî, Ebû ʿAbdullâh Muhammed b. İsmâʿîl b. İbrâhîm el-Buhârî el-. Sahihü’l-Buhârî. thk. Mustafa Dîb el-Buğâ. 7 Cilt. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr; Dâru’l-Yemâme, 5. Basım, 1414/1993.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-Beyân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1431.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Tuhfe-i Bahriye. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2018.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Tuhfe-i Recebiyye. İstanbul: Sufi Kitap, 4. Basım., 2020.
• Bûtî, Muhammed Saîd Ramazân. Kübre’l-Yakıniyyâti’l-Kevniyye. çev. Mehmet Yolcu - Hüseyin Altınalan. İstanbul: Madve Yayınları, ts.
• Cüveynî, ʿAbdü’l-Malik İbn-ʿAbdallâh el-. Kitabü’l-İrşâd: inanç esasları kılavuzu. çev. Adnan Bülent Baloglu vd. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2. baskı., 2012.
• Çelebi, İlyas. İslam’ın İnanç Esasları. İstanbul: İSAM Yayınları, 7. Baskı., 2019.
• Çelebi, İlyas. “Sıfat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/100-106. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Erol, Oğuz. Genel Klimatoloji. İstanbul: Çantay Yayınları, 10. Baskı., 2014.
• Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. İhyâʾü Ulûmi’d-dîn. çev. Ahmed Serdaroğlu. 4 Cilt. İstanbul: Bedir Yayınevi, ts.
• Gölcük, Şerafettin - Toprak, Süleyman. Kelam. Konya: Tekin Kitapevi, 2010.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur’an Yolu: Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 4. baskı., 2012.
• Karaman, Hayreddin vd. (ed.). Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 27. baskı., 2014.
• Karaman, Hayrettin vd. İlmihal I İman ve İbadetler. 2 Cilt. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• Kılavuz, Ahmet Saim. Anahatlarıyla İslam Akaidi ve Kelama Giriş. İstanbul: Ensar Nesriyat, 16. Basım., 2011. Kılavuz, Ulvi Murat. Allah’a İman. Ankara: DİB Yayınları, 4. Basım., 2018.
• Kuşeyrî, Abdülkerim. Esma’ül Hüsnaya Tasavvufi Bakış. çev. Molla Muhammed Cemil. İstanbul: Yasin Yayınevi, 2016. Kuşeyrî, Abdülkerim. Kuşeyrî Risalesi. çev. Dilaver Selvi. İstanbul: Sistem Matbaacılık, 2009.
• Nesefî, Ebû’l Berekât Abdullah İbn-i Ahmed İbn-i Mahmud. Medârikü’t-Tenzil ve Hakâiku’t-Te’vîl. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l Asriyye, 2013.
• Pezdevî, İmam Ebu Yusr Muhammed. Ehl-i Sünnet Akaidi. çev. Şerafettin Gölcük. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2. Basım., 1988.
• Râzî, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. el-Metâlibü’l-Âliye mine’l-İlmi’l-İlâhî. çev. Ekrem Demirli vd. 6 Cilt. İstanbul: Fikriyat, 1. Baskı., 2022.
• Sallâbî, Ali Muhammed. Allah’a İman. çev. Şerafettin Şenaslan. İstanbul: Ravza Yayınları, 3. Basım., 2010.
• Tirmizî, Ebû ʿÎsâ Muhammed b. ʿÎsâ et-. Sunenu’t-Tirmizî. thk. Aḥmed Muḥammed Şâkir - Fuʾâd ʿAbdulbâḳî. 5 Cilt. Mısır: Şirketu Mustafâ’l-Bâbî’l-Halebî, 1395/1975.
• Topaloğlu, Bekir - Çelebi, İlyas. Kelam Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Topbaş, Osman Nuri. Kur’an ve Sünnet İkliminde İslam İman İbadet. İstanbul: Erkam Yayınları, 2012.
• Tunçbilek, Hasan Hüseyin. “Allah’ın Sıfatlarının Mahiyeti Problemi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları 7/1 (2001), 63-86.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dîni Kur’ân Dili. 9 Cilt. İstanbul: Fazilet Neşriyat, 2015.
• Yurdagür, Metin. Âyet ve Hadislerde Esmâ-i Hüsnâ Allah’ın İsimleri. İstanbul: Marifet Yayınları, 2006.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. ʿAmr ez-. el-Keşşâf ʿan Hakâîkı Ğavâmidi’t-Tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-ʿArabî, 1407.
• Zuhayli, Vehbe. Tefsirü’l-Veciz. çev. Hacı İnan. 4 Cilt. İstanbul: Dua Yayıncılık, 2013.
• ʿAclûnî, İsmail b. Muhammed b. ʿAbdu’l-Hâdî el-Cerâhî el-ʿAclûnî ed-Dimeşkî Ebu’l-Fidâʾ el-. Keşfu’l-Hafâʾ. Kahire: y.y., 1351.