SINIF ÖĞRETMENLERİNİN TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİNİN ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2013, Sayı: 10, 266 - 285, 01.12.2013

Fazlı Ergül

Öz

Günümüzde bireyin sahip olduğu rollerin bir şekilde artması, kişiye önemli sorumlulukların verilmesi ve ilişkilerin karmaşıklaşması ruh sağlığını zorlayıcı bir hal almakta; kişilerarası ilişkiler doğrudan insanlarla çalışan bireylerin yaşamında daha da önemli bir yer tutmaktadır. Bu nedenle öğretmenlerin verimli olabilmeleri, ruhsal açıdan sağlıklı olmaları ile doğrudan ilgilidir. Bu çalışma, sınıf öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi açısından önem arz etmektedir. Araştırmanın temel amacı sınıf öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenlere cinsiyet, yaş, medeni durum, eğitim durumu, mesleki kıdem, mezuniyet branşı ve hizmet bölgesi göre incelemektir. Sınıf öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri ‘duyarsızlaşma’, ‘duygusal tükenme’ ve ‘kişisel başarı’ alt boyutları açısından incelenmiştir. Sınıf öğretmenlerinin mesleki kıdem, medeni durum ve yaş değişkenleri ile tükenmişlik alt boyutlarından duyarsızlaşma arasında anlamlı bir fark saptanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenlerin duygusal tükenmişlik, duyarsızlaşma ve kişisel başarı algıları orta düzeydedir

Anahtar Kelimeler

Duygusal Tükenme, Duyarsızlaşma, Kişisel Başarısızlık Hissi

Investigatıon of Prımary School Teachers' Exhaustıon Levels ın Terms Of Some Varıables

Öz

In today's world, increase in the roles and important responsibilities given to individuals, and complexity of the relationships cause difficulty in being mentally healthy. Interpersonal relationships between individuals working directly with people plays an even more important role in life. Therefore, effectiveness of teachers is directly related to psychological health. This study is important in determining the level of teachers' professional burnout. The aim of this study is to investigate whether the level of teachers' professional burnout varies significantly depending on some variables such as gender, age, marital status, education level, seniority, graduation branch and service area. The level of teachers' professional burnout was evaluated in terms of "depersonalization", "emotional exhaustion" and "personal success" subdimensions. Population of the study comprised of 2007 primary school teachers working in 220 elementary schools located in Diyarbakır city center during the academic year 2012-2013. Besides, sample of the study included 300 primary school teachers working in 15 elementary schools

Anahtar Kelimeler

Emotional Exhaustion, Depersonalization, Personal Sense of Failure.

Kaynakça

• Adıgüzel, Z., Ünsal, Y., Karadağ, M. (2011). ‘‘Fen ve Teknoloji Öğretmenlerinin Demografik Özelliklerinin Belirlenmesi: İstanbul Örneği’’. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1 (3).
• Akça, F. (2008). ‘‘Örgütsel Davranışta Seçme Konular’’, ‘‘Örgütsel Tükenmişlik ve Stres’’. Ed: Mahmut Özdevecioğlu, Himmet Karadal, İlke Yayınları, Ankara.
• Akçamete, G., Kaner, S., Sucuoğlu B. (2001). ‘‘Öğretmenlerde Tükenmişlik, İş Doyumu ve Kişilik’’, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Aslan, H. (1997). Kocaeli’nde Bir Grup Sağlık Çalışanlarında İşe Bağlı Gerginlik, Tükenme ve İş Doyumu. Toplum ve Hekim Dergisi, 12 (82).
• Barutçu, E., Serinkan, C. (2008). ‘‘Günümüzün Önemli Sorunlarından Biri Olarak Tükenmişlik Sendromu ve Denizli’de Yapılan Bir Araştırma’’, Ege Ekonomik Bakış, 8 (2).
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö.E. Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Çam, M.O. (1992). ‘‘Tükenmişlik Envanterinin İncelenmesi’’, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi, 22-25 Eylül, Ankara.
• Çam, M.O. (1995). ‘‘Tükenmişlik’’, Saray Kitapçılık, İzmir.
• Dilsiz, B. (2006). Konya İlindeki Ortaöğretim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Tükenmişlik ve İş Doyumu Düzeylerinin Bölgelere Göre Değerlendirilmesinin Çok Değişkenli İstatistiksel Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Dolunay, A. (2002). Keçiören İlçesi Genel Liseler ve Teknik-Ticaret Meslek Liselerinde Görevli Öğretmenlerde Tükenmişlik Durumu Araştırması. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası.
• Dursun, S. (2000). ‘‘Öğretmenlerde Tükenmişlik ile Yükleme Biçimi, Cinsiyet, Eğitim Düzeyi ve Hizmet Süresi Değişkenleri Arasındaki Yordayıcı İlişkilerin İncelenmesi’’, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ergin, C. (1992). ‘‘Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği’nin Uyarlanması’’, 7. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları.
• Ertürk, E. ve Keçecioğlu T. (2012). ‘‘Çalışanların İş Doyumu ile Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkiler: Öğretmenler Üzerine Örnek Bir Uygulama’’, Ege Akademik Bakış, 12 (1).
• Girgin, G., Baysal A. (2005). ‘‘Tükenmişlik Sendromuna Bir Örnek: Zihinsel Engelli Öğrencilere Eğitim Veren Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyi’’, Tsk. Koruyucu Hekimlik Bülteni.
• Izgar, H. (2001). Okul Yöneticilerinde Tükenmişlik. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Maraşlı, M. (2003). ‘‘Lise Öğretmenlerinin Bazı Özelliklerine ve Öğrenilmiş Güçlülük Düzeylerine Göre Tükenmişlik Düzeyleri’’. Doktora Tezi, Ankara, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Maslach, C. (1982). ‘‘Burned-Out’’. Human Behaviour.
• Maslach, C. and Jackson, S.E. (1981). ‘‘The Measurement of Experienced Burnout’’, Journal of Occupational Behaviour.
• Oral, B., Tösten, R. (2012) Medya ve Şiddet (Televizyon Dizileri, Haberler ve İnternet). Tüm Yönleriyle Şiddet Çalıştayı, (20-21 Nisan) Dicle Üniversitesi, Diyarbakır
• Örmen, U. (1993). ‘‘Tükenmişlik Duygusu ve Yöneticiler Üzerinde Bir Uygulama’’. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özer, R. (1998). ‘‘Rehber Öğretmenlerde Tükenmişlik Düzeyi, Nedenleri ve Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, KTÜ, Trabzon.
• Peker, M. R. (2002). ‘‘Anadolu, İlköğretim ve Lise Öğretmenlerinde Mesleki Tükenmişliğin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi’’, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt:15, Sayı:1.
• Seğmenli, S. (2001). Rehber Öğretmenlerde Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Sürgevil, O. (2006). Çalışma Hayatında Tükenmişlik Sendromu ve Tükenmişlikle Mücadele Teknikleri, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Şahin, D. E. (2007). Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Torun, A. (1995). ‘‘Stres ve Tükenmişlik’’ ( Editör: Suna Tevruz) Endüstri ve Örgüt Psikolojisi. Ankara, Türk Psikologlar Derneği Yayını.
• Tuğrul, B., Çelik, E. (2002). ‘‘Normal Gelişim Gösteren Çocuklarla Çalışan Anaokulu Öğretmenlerinde Tükenmişlik’’, Journal of Qafqaz University, Number 9, Spring, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 11.
• Yıldırım, F. (1996). Banka Çalışanlarında İş Doyumu ve Algılanan Rol Çatışması ile Tükenmişlik Arasındaki İlişki. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Sosyal Psikoloji Programı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.