TÜRKİYE’DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARININ TARİHSEL SÜREÇTE GÖSTERDİĞİ GELİŞİM: HUKUKSAL VE EKONOMİK YANSIMALARI

Yıl 2014, Sayı: 11, 32 - 52, 01.06.2014

Yasemin Bozdağlıoğlu Umut Evlimoğlu

Öz

Doğrudan yabancı yatırımlar gelişmekte olan ülkelere kalkınmanın finansmanında fırsatlar sunmaktadır. Özellikle gelişmekte olan ülkeler söz konusu yatırımları çekebilmek için yabancı sermayeye yönelik teşvik politikalarına sıklıkla başvurmaktadırlar. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları Türkiye’nin büyüme ve kalkınma politikalarında önemli bir role sahiptir. Yabancı sermaye alanında gerçekleştirilen sosyo-ekonomik dönüşümler etkisini zamanla göstermiş ve yabancı yatırımcılar daha yoğun bir şekilde Türkiye’ye ilgi göstermeye başlamışlardır. Bu makalede, Türkiye’de korumacı ve liberal politikalar arasındaki çatışmaya dayalı olarak özetlenebilecek bu dönüşüm sürecinin geçmişi, hukuksal ve ekonomik yansımalar ile birlikte ortaya konulmuştur. Çünkü bu süreç içinde olup bitenler bilinmeden Türkiye’nin yabancı sermaye politikası ve uygulamasının sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesi mümkün değildir. Bu nedenle, Türkiye’de yabancı sermayeye yönelik mevzuatının gelişimi makalenin çatısını oluşturmaktadır. Makalede siyasi, ekonomik ve dünya ölçekli genel olaylar da dikkate alınarak, kronolojik olarak bir değerlendirme yapılmıştır. Bu değerlendirme yapılırken, Türkiye’nin yabancı sermaye serüveni Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemi, Cumhuriyet Dönemi ve 1980 sonrası dönem şeklinde bir ayrıma gidilerek incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Yabancı Sermaye Politikası, Türkiye

DEVELOPMENT OF FOREIGN DIRECT INVESTMENT IN HISTORICAL PERSPECTIVE: LEGAL AND ECONOMIC REFLECTIONS

Öz

Foreign Direct Investments FDIs present opportunities to developing countries to finance growth. Especially developing countries resort to promotion policies toward foreign capital to attract the mentioned investments. Foreign direct capital investments play an important role in Turkey’s growth and development policies. As time passes, the socio-economic transformations realized in the issue of foreign capital became more salient and foreign investors intensely started to show an interest in Turkey. In this article, the history of the transformation process that can be summarized to be based on the conflict between protectionist and liberal policies and its legal and economic reflections are presented. It is impossible to healthily evaluate Turkey’s foreign capital policy and its implementation without knowing what happened in the process. Therefore, the development of the legislation about foreign capital constitutes the framework of this article. In the article, by taking into consideration the political, economic and world-wide general events, a chronological evaluation is performed. When making this evaluation Turkey’s foreign capital adventure is analyzed through making a distinction between the last period of the Ottoman Empire, the Republican Period and the period after 1980.

Anahtar Kelimeler

Foreign Direct Investments, Foreign Capital Policy, Turkey

Kaynakça

• Alpar, Cem (1977), Çok-uluslu Şirketler ve Ekonomik Kalkınma, Kalite Matbaası, Ankara.
• Alpar, Cem ve Ongun, Tuba (1985), Dünya Ekonomisi ve Uluslararası Özel Kurumlar: Azgelişmiş Ülkeler Yönünden Değerlendirilmesi, Türkiye Ekonomi Kurumu, Ankara.
• Altuğ, Yılmaz (1971), Yabancıların Hukuki Durumu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Altun, Şafak (2008), Türkiye’de Yabancı Sermayenin Tarihsel Gelişimi, G.M. Matbaacılık, İstanbul.
• Avcıoğlu, Doğan (1998), Türkiye’nin Düzeni, Dün-Bugün-Yarın, Tekin Yayınevi, İstanbul.
• Başbakanlık Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı (HDTM), (1993), Yabancı Sermaye Mevzuatı ve Yapılabilirlik Raporu Esasları, Ankara.
• Bulutoğlu, Kenan (1970), 100 Soruda Türkiye’de Yabancı Sermaye, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
• Erden, Deniz (2008), “Cumhuriyet‟in Yabancı Sermayeye Bakışı”, (Ed.) Şafak Altun, Türkiye’de Yabancı Sermaye’nin Tarihsel Gelişimi, G.M. Matbaacılık, İstanbul.
• Erdilek, Asım (2008), “Balta Limanı Ticaret Anlamasından Cumhuriyet‟e”, (Ed.) Şafak Altun, Türkiye’de Yabancı Sermaye’nin Tarihsel Gelişimi, G.M. Matbaacılık, İstanbul.
• Erten, Rifat (2005), Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununun Türk Yabancılar Hukuku İçindeki Yeri ve Rolü, Sözkesen Matbaacılık, Ankara.
• Geyikdağı, V.Necla (2008), Osmanlı Devleti’nde Yabancı Sermaye 1854-1914, Hil Yayınları, İstanbul.
• Güven, Yılmaz (2008), “Türkiye‟de 1980 Sonrası Dönemde Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Sektörel Analizi ve Ekonomik Kalkınmaya Etkisi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, vol. 3, no. 1, (75-97).
• Hazine Müsteşarlığı, Uluslararası Doğrudan Yatırım Verileri Bültenleri.
• Karluk, Rıdvan (1983), Türkiye’de Yabancı Sermaye Yatırımları, İ.TO Ekonomik Yayınlar Dizisi, No:13, İstanbul.
• Karluk, Rıdvan (2001), Türkiye’de Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyümeye Katkısı, TCMB Eğitim Müdürlüğü, Ankara.
• Kepenek, Yakup ve Yentürk, Nurhan (2001), Türkiye Ekonomisi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Ormanoğlu, Burhan (2004), Yabancı Sermaye Yatırımlarına İlişkin Uyuşmazlıkların Çözümünde Uluslararası Tahkim, Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Devlet Bütçe Uzmanlığı Araştırma Raporu, Ankara.
• 18.Parasız, İlker (2004), Türkiye Ekonomisi, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• Şimşek, Mehmet (2008), “Improvement of Business Environment in Turkey”, 24th Session of Committee for Economic and Commercial Cooperation of the Organization of the Islamic Conference (COMCEC), 23 Ekim Ministerial Working Session.
• Şirin, Z.Ertunç (2006), Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Vergilendirilme Rejimi, Vedat Kitapçılık, İstanbul.
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, Ödemeler Dengesi İstatistikleri.
• Türkmen, Sibel Yılmaz (2006), Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Uludağ, Ramazan (1991), Türkiye’de Yabancı Sermaye Uygulaması, Alf Matbaacılık, Ankara.
• Yabancı Sermaye Derneği (YASED), Uluslararası Doğrudan Yatırımlar Yılsonu Değerlendirme Raporları.