HADİS BİLİMİNE LİTERAL BİR KATKI: HATÎB EL-BAĞDÂDÎ’NİN ‘EN-NEHY AN SAVM-İ YEVM-İ ŞEK’ ADLI KAYIP ESERİNİN TESPİTİ ÜZERİNE

Yıl 2016, Sayı: 17, 51 - 71, 01.12.2016

Veli Aba

Öz

Hatîb el-Bağdâdî, İslami ilimlerin başta hadis olmak üzere birçok farklı bıranşında eserler kaleme almış çok yönlü bir İslam bilginidir. Onun yaklaşık yüz eserinden birçoğu günümüze kadar gelmişken, kaybolup günümüze kadar ulaşamayan eserlerinin de olduğu bilinmektedir. Bu eserlerden biri de yirmi sekiz hadisi kapsayan hilâlin görülmesi ile alakalı küçük bir risâledir. Söz konusu bu eser, bir yönüyle hadis bilim dalıyla diğer yönüyle de fıkıhla ilişkilendirilebilir. Şu an tek bir yazma nüshası olan bu risâle, ‘en-Nehy an Savm-i Yevm-i Şek’ adıyla en eski kaynaklarda isim ve içerik bakımından zikredilmektedir. Bu makalede ilk olarak, iki farklı araştırmacı tarafından Hatîb el-Bağdâdî’ye ait olduğu söylenen yine iki farklı isim altında bahsedilen eser üzerine yapılan edisyon kritik tanıtılıp tenkid edilmiştir. Daha sonra yaygın düşüncenin aksine bu iki araştırmacının ileri sürdükleri iddialar incelenerek, klasik kaynaklarda Hatîb el-Bağdâdî’ye ait olduğu iddia edilen ‘en-Nehy an Savm-i Yevm-i Şek’ adlı risâlenin tespiti üzerine değerlendirmeler yapılmıştır. Sonuç olarak adı geçen bu risalenin literatüre ilk kez eklendiğinin altı çizilmiştir

Anahtar Kelimeler

Hatîb el-Bağdâdî, Hadis, Fıkıh, Hilâl, Edisyon Kritik

A LITERAL CONTRIBUTION TO THE SCIENCE OF HADİTH: THE DETERMINATION ON AL-KHATİB AL-BAGHDADİ'S LOST BOOK ‘EN-NEHY AN SAVM-İ YEVM-İ ŞEK’

Öz

Khatib al-Baghdadi, writing on Islamic sciences in many different fields particularly hadith, is a versatile Islamic scientist. It is known that there are his lost books are cannot be reached today while most of his approximately one hundred works has been reached. One of these works, covering twenty-eight hadith, is a little pamphlet risalah that is associated with the appearance of the crescent. Mentioned the pamphlet can be associated with hadith and fiqh. The pamphlet, an example of this manuscript, is mentioned titled with ‘en-Nehy an Savm-i Yevm-i Şek’ in the oldest sources in terms of the name and content. In this article, firstly, it has been criticized that the critical edition on the pamphlet, having two different names, is alleged to belong to Khatib by two different researchers. Afterwards, contrary to many popular beliefs, it has been examined that the claims which is put forward by the two researchers as well as the pamphlet titled with ‘en-Nehy an Savm-i Yevmi Şek’ which is alleged to belong to Khatib al-Baghdadi in the classical sources has been evaluated. Finally, it has been underlined that the pamphlet was the first time added to the regarding literature

Anahtar Kelimeler

Khatib al-Baghdadi, Hadith, Fiqh, Crescent, Critical Edition

Kaynakça

• Aşıkkutlu, Emin, “ Tahvîl ”, DİA., XVIII, 440.
• Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Dabtu’n-nas ve’t-Ta’lîku aleyh, Müessesetü’r-risâle, Bağdâd, 1982.
• Brockelmann, Carl, Târîhu’l-edebi’l-arabî, (I-III), trc. Es-Seyyid Yakub Bekr, Ramazan Abdüttevvâb, Daru’l-Meârif, tarihsiz.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl Ebû Abdullah, thk. Muhammed. b. Züheyr b. Nâsır en-Nâsır (ö. 256/870), Sahîh )I-IX), Dâru Tavkî’n-Necât, 2001.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eşas b. İshâk (ö. 275/888), Sünen, (I-IV), thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhumeyd, Mektebetü’l-Asriyye, Beyrût/Sayda, tarihsiz.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit (ö. 463/1071), Târîhu Bağdâd, (I-XVI), thk. Dr. Beşşâr Avvâd Ma’ruf, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrût, 2002.
• İbn Abidin (ö. 1784/1836), Haşiyetü Reddi'l-Muhtar ale'd-Dürri'l-Muhtar Şerhu Tenviri'l-Ebsar, 1966.
• İbn Asâkir, Ebu'l-Kâsım Ali b. Hasan b. Hibetullah (ö. 571/1176), Târîhu Dımeşk, (I-LXXX), thk. Amr b. Garâme el- Umrevî, Dâru'l-Fiker, 1995.
• İbnu’l-Cevzî, Cemalüddîn Ebu'l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed el-Cevzî, (ö. 597/1201), el-Muntazam fî târîhi’l-umemi ve'l-mulûk, (I-XIX), thk. Muhammed Abdulkadir Atâ/Mustafa Abdulkadir Atâ, Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, Beyrût, 1992.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed b. Hacer el-Askalânî (ö. 852/1448), ed-Dirâye fî tahrîci ahâdisi’l-Hidâye, (I-II), thk. es-Seyyid Abdülhâşim el-Yemânî el- Medenî, Dâru’l-ma’rife, Beyrût, tarihsiz. İbn Hallikân, Ebu'l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrahim b. Ebî Bekr, Vefeyâtü’l- ayân ve enbâu ebnâi'z-zemân, thk. İhsân Abbâs, Dâru Sâdır, Beyrût, 1971.
• İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel (ö. 241/855), Müsned, thk. Şuayb el-Arnaûd, Âdil Mürşid, Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• İbn Kesîr, Ebu'l-Fidâ İsmâil b. Ömer b. Kesîr el-Kureşî, (ö. 774/1373), el-Bidâye ve’n-nihâye, (I-XIV), thk. Ali Şeyrî, Dâru ihyâi’t, türâsi’l-arabî, I. Baskı, 1988.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî (ö. 273/886), Sünen, (I-II) thk. Muhammed Fuâd Abulbâkî, Dâru İhyâi’l-kütübi’l-Arabi, tarihsiz.
• İbn Rüşt, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. Ahmed İbn Rüşd el-Kurtubî (ö. 598/1198), Bidâyetü’l-mücthid ve nihâyetü’l-muktesid, (I-IV) Dâru’l-hadîs, Kahire, (2004).
• İbnu’l-İmâd, Abdulhay b. Ahmed b. Muhammed İbnu’l-İmâd el- Akerî el-Hanbelî Ebu’l-Felâh (ö.1089/1678) , Şezerâtu’z-zeheb fî ahbâri men zeheb, (I-XI), thk. Mahmûd el-Arnaûd, Dâru İbn Kesîr, Dımeşk/Berut, I. Baskı 1986.
• Kılıç, Yusuf, el- Hatîbu'l-Bağdâdî ve Yararlandığı İlim Otoriteleri ve Hadis Râvîleri, İstanbul 1997.
• Mâlik b. Enes, Malik b. Enes b. Malik b. Âmir (ö. 179/795), Muvatta, (I-VIII) thk. Muhammed Fuâd Abulbâkî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabi, Lübnan/Beyrût, 1985.
• Müslim, Ebu’l-Hasan el-Kuşeyrî en-Neysâbûrî (ö. 261/875), el-Müsnedü’s-sahîh, (I-V), thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Dâru İhyâ, Beyrût.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali el Horasânî (ö. 303/915), Sünen, (I-IX), thk. Abdülfettah Ebû Gudde, Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye. Haleb, 1986.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref (ö. 676/1277), el-Mecmû şerhu’l-Mühezzeb, Dâru’l-Fikr, tarihsiz.
• Ömerî, Ekrem Ziyâ, Mevâridu’l-Hatîb el-Bağdâdî fî Târîhi Bağdâd, Dâru Tayyibe, Riyâd, 1985.
• Safedî, Selâhuddîn Halîl b. Eybek (ö. 764/1363), el-Vâfî bi’l-vefeyât, thk. Ahmed Arnaûd/Türkî Mustafa, (I-XXIX), Daru’l-İhyai türâsi’l-arabî, Beyrût, 2000.
• Salahuddîn el-Müneccid, Kavâidu tahkîkı’l-mahtûtât, Dâru’l-kitâbi’l-cedîd, Beyrut, 1987.
• Subkî, Tâcüddîn Abdulvehhâb b. Takiyyuddîn (ö. 771/1369), Tabakâtu’ş-şâfiîyyeti’l-kübrâ, (I- X), thk. Mahmud Muhammed et-Tanâhî, II. Baskı, 1413.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa (ö. 279/892), Sünen (el-Câmiu’s-Sahîh), (I-V), thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Muhammed Fuâd Abdulbâkî, İbhrahim Udve, Mısır, 1395/1975.
• Uş, Yûsuf, el-Hatîb el-Bağdâdî müerrihu Bağdâd ve muhaddisuhâ, Mektebetü’l-Arabiy, Dımeşk, 1945.
• Yâkût el-Hamevî: Şihâbüddîn Ebû Abdullah Yâkût b. Abdullah er-Rûmî el-Hamevî (ö. 626/1229), Mu’cemu’l-buldân, (I-VII), Dâru Sâdir, Beyrût, II. Baskı, 1995.
• ----, Mu’cemu’l- udebâ (İrşâdu’l-erîb ilâ ma’rifeti’l-edîb), thk. İhsân Abbâs, Dâru’l-Garbi’l- İslamî, Beyrût, 1993.
• Yücel, İrfan, “ Hilâl ”, DİA., XVIII, 1-11.
• Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymâz (ö. 748/1348 ), Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, (I-XL), Dâru'l-hadîs, Kahire, 2006.
• ----, Tezkiratü'l-huffâz, (I-IV). Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, Beyrût, I.Baskı, 1998.