LAST RULER OF THE MARWANID’S NASİRUDDAWLA ABUL MUZAFFAR MANSUR

Yıl 2021, Sayı: 27, 106 - 125, 30.06.2021

Arafat Yaz

Öz

The Marwanid state, which was founded by Bâd b. Dostik in 978, was effective in the areas where Erciş, Amid, Rûha, Nusaybin, Mosul, Hakkari and Bitlis are located with its broadest borders. Despite being a small state, the Marwanids have left significant traces with their scientific, religious and architectural activities. The Marwanids played an important role in the transition of the Seljuks to Anatolia and drew attention with their political stance. The subject of our research is Nâsırüddevle Mansur, the last ruler of the Marwanids, who ruled between the years 1080 to 1085 and in 1093 in the Diyar Bakr region. Due to the accounts of Fahruddawla, who was his vizier once, some actions of Nasiruddawla, and the political and financial interests of the Seljuks, the Marwanid rule was terminated and the Diyar Bakr region was turned into a mukhtar province of the Seljuks.

Anahtar Kelimeler

Nasiruddawla Mansur, Marwanids, Kurds, Amid, Mayyafariqin

MERVÂNÎLERİN SON HÜKÜMDARI NASIRÜDDEVLE EBÜ’L-MUZAFFFER

Öz

978 yılında Bâd b. Dostık tarafından kurulan Mervânî Devleti, en geniş sınırları ile Erciş, Âmid, Rûha, Nusaybin, Musul, Hakkari ve Bitlis kentlerinin bulunduğu alanlarda etkili olmuştur. Küçük bir devlet olmalarına rağmen Mervânîler ilmi, dini ve mimari faaliyetleriyle günümüze belirgin izler bırakmışlardır. Mervânîler, Selçukluların Anadolu’ya geçişlerinde önemli rol üstlenmiş ve siyasi duruşlarıyla dikkat çekmişlerdir. Araştırmamızın konusu 1080 ile 1085 yılları arasında ve 1093’te Diyâr-ı Bekr Bölgesi’nde hüküm sürmüş olan Mervânîlerin son hükümdarı Nâsırüddevle Mansûr’dur. Bir zamanlar vezirleri olan Fahrüddevle’nin hesapları, Nâsırüddevle’nin bazı icraatları, Selçukluların siyasi ve mali çıkarları nedeniyle Mervânî iktidarına son verilmiş ve Diyâr-ı Bekr Bölgesi Selçukluların muhtar bir vilayeti haline getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Nâsırüddevle Mansûr., Mervânîler., Kürtler., Meyyâfârikîn., Âmid.

Kaynakça

• Abdulgani Efendi (1999), Mardin Tarihi, Gap Yayınları Kültür Dizisi 1. Ankara.
• Abdulgani Efendi (2004), El-Cezîre’nin Muhtasar Tarihi, Fırat Üviversitesi Basımevi, Elazığ.
• Abu’l-Farac, G. (1987), Abu’l-Farac Tarihi, (Çev. Ömer Riza Doğrul,) C. 2, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Abul-Farac, G. (1999), Abu’l-Farac Tarihi, (Çev. D. Ömer Riza,) 3. bs., C. 1, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Berchem, M. V. ve Strzygowski, J. (1910), Amida, Heidelberg.
• Beysanoğlu, Ş. (1998), Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi Başlangıcından Akkoyunlular’a Kadar, C. 1, Diyarbakır Büyüşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları, Ankara.
• Bozkurt, N. (2003), "Mansur", DİA, C. 28, TDV, Ankara.
• Chabot, J. B. (Çev.). (1905), Chronique de Michel le Syrien Patriarche Jacobite D’antioche (1166-1199), C. 3, Ernest Leroux. Paris.
• Çevik, A. (2002), XI-XIII Yüzyıllarda Diyâr-ı Bekr Bölgesi Tarihi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Demirkent, I. (2002), "Kürboğa", DİA, C. 26, TDV.
• Doru, A. ve Hamidi, N. (2013), Diyarbakır’ın Kısa Mimarlık Tarihi, Uzman Matbaacılık. İstanbul.
• Ebü’l-Fida, İ. İ. (t.y.), El-Muhtasar fi Ahbari’l-Beşer, C. 2, El-Matbaatü’l-Hüseyniyet’il-Mısriyye, Mısır.
• Ed-Devâdârî. (1961), Kenzü’d-Dürer ve Câmiü’l-Gurer, Matbaatu Lecnetü’t-Te’lif ve’t-Terceme ve’n-Neşr, Kahire.
• el-Hamevî, Y. (1993), Mü’cemü’l-Üdebâ-İrşâdü’l-Erîb İlâ Ma’rifeti’l-Edîb, Darü’l-Garbi’l-İslamî, Beyrut.
• El-Azimi, M. b. A. (1984), Tarihu Haleb, Dimeşk.
• El-Hüseyni, S. A. (1933), Ahbarü’d-Devleti’s-Selçukiyye, Pencab Üniversitesi, Lahor.
• El-İsfahânî, İ. (1900), Kitabu Tarihi Devleti Âli Selçuk, Matbaatü’l-Mevsu’at, Mısır.
• El-İsfahânî, İ. (1959), Haridetü’l-Kasr ve Ceridetü’l-Asr, C. 12, El-Matbaatü’l-Haşimiye, Dimeşk.
• El-Kıftî, (1986), İnbâhü’r-Rüvât Ala Enbâhi’n-Nühât, Darü’l-Fikri’l-Arabî, Kahire.
• En-Nüveyrî, (2004), Nihayetü’l-Ereb fi Fünûni’l-Edeb, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut.
• Es-Safedî, (2000), Kitabü’l-Vâfî bi’l-Vefayât, C.21), Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, Beyrut.
• Es-Süyûtî, (1964), Buğyetü’l-Vüât fi Tabakâti’l-Lağeviyyîn ve’n-Nühât, Mektebetü’l-Asriye, Beyrut.
• Ez-Zehebî, (1985), El İber fi Haber men Gaber, C.2, Darü’l-Kitabi’l-İlmiye, Beyrut.
• Ez-Zehebî, (2003), Tarihü’l-İslam ve Vefayati’l-Meşahir ve’l-A’lam, C.28, Darü’l-Garbi’l-İslamî, Beyrut.
• Gabriel, A. (2014), Şarki Türkiye’de Arkeolojik Geziler, (Çev. A. Çetin,), Dipnot Yayınevi, Ankara.
• İbn Haldûn, (2000), Tarihu İbn Haldûn, C. 5, Darü’l-Fikir, Beyrut.
• İbn Hallikan, (1977), Vefâyâtü’l-Âyân ve Enbâü Ebnâi’z-Zamân, C.4. Darü’s-Sadr, Beyrut.
• İbn Kalanisi, (1908), Zeylu Tarihi Dimeşk, Matbaatu Abai’l-Yesuiyyin, Beyrut.
• İbn Kesîr, (1987), El-Bidaye ve’n-Nihaye, C. 15-16, Darü’l-Hicr, İmbabe.
• İbn Şeddâd. (1991), El-A’lakü’l-Hatîre fi Zikri Ümerai’ş-Şam ve’l-Cezîre, C.3/1, Menşurat-ü-Vezaret’üs-Sekafe, Dimeşk.
• İbn Tağriberdî, (1935), En-Nücûmü’z-Zâhire fi Mülûki’l-Mısır ve’l-Kâhire, C.4-5, Darü’l-Kütübü’l-Mısriye, Kahire.
• İbnü’l-Adîm, (1996), Zübdet’ül-Halib min Tarihi’l-Haleb, Darü’l-Kitabi’l-İlmiyye, Beyrut.
• İbnü’l-Adîm, K. (t.y.), Buğyetü’t-Taleb fi Tarihi Haleb, C. 1, Darü’l-Fikir, Beyrut.
• İbnü’l-Cevzî, (1992), El-Muntazam fi-Tarihi’l-Mülük ve’l-Ümem, C.15-17, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut.
• İbnü’l-Esîr, (1987a), El-Kamil fi’t-Tarih C.7,8, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut.
• İbnü’l-Esîr, (1987b), El-Kamil fi’t-Tarih, C.8, Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, Beyrut.
• İbnü’l-Esîr, (t.y.), İslam Tarihi el-Kamil fi’t-Tarih Tercümesi, (Çev. A. Özaydın,) C.7,8,9, Bahar Yayınları, İstanbul.
• İbnü’l-Ezrak, (1959a), Tarihü’l-Fârikî, Hey’etü’l ‘Amme li Şuuni’l-Metabi’i’l-Emîriye, Kahire.
• İbnü’l-Ezrak, (1990), Mervânî Kürtleri Tarihi, (Çev. Mehmet Emin Bozarslan), Koral Yayınevi, İstanbul.
• İbnü’l-Fuvatî, (1416), Mecmeü’l-Adâb fi Mü’cemi’l-Elkâb, C.5, Müssesetü’t-Tabâa ve’n-Neşr, Tahran.
• İbnü’l-İmâd el-Hanbelî, (1986), Şezerâtü’z-Zeheb fi Ahbari men Zeheb, C.4-6, Dar-ü İbn Kesîr, Beyrut-Dimeşk.
• İbnü’l-Verdî, Z. (1996), Tarihu İbni’l-Verdî, C.1-2, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut.
• Katip Çelebi, (1986). Süllemü’l-Vüsûl İla Tabakâti’l-Fühûl, C.2, Darü’l-Fikri’l-Arabî, Kahire.
• Kommena, A. (1996), Alexiad Malazgirt’in Sonrası, (Çev. B. Umar,), İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• Konyar, B. (1936), Diyarbekir Kitabeleri, C.1,2, Ulus Basımevi, Ankara.
• Mehmed Emin Zeki, (1948), Tarihü’d-Düvel ve’l-İmârati’l-Kürdiye fi Ahdi’l-İslamiye, Matbaatü’s-Saade, Mısır.
• Mehmed Emin Zeki, (1998), Kürd ve Kürdistan Ünlüleri (Meşâhiru Kurd u Kurdistan), (Çev. M. Baban, S. Kutlay,) Apec & Öz-Ge Yayınları, Swedan.
• Muhammed Şakir El-Kütübî, (t.y.), Fevâtü’l-Vefâyât, Darü’s-Sadr, Beyrut.
• Ripper, T. (2012), Diyarbekir Merwanileri İslami Ortaçağ’da Bir Kürt Hanedanı, (Çev. B. Şahin Fırat,), Avesta Yayınları, İstanbul.
• Savcı, S. (1956), Silvan Tarihi, Diyarbakır Matbaası, Diyarbakır.
• Sibt İbnü’l-Cevzî, (2013), Mir’âtü’z-Zaman fi Tarihi’l-A’yan, C.21, Darü’r-Risaleti’l-Alemiye, Dimeşk.
• Şeref Han, (1971), Şerefname, (Çev.M. E. Bozarslan,), Ant, İstanbul.
• Şeyho, L. (1978), Vüzeraü’n-Nasraniye ve Kitabuha fi’l-İslam, et-Türasü’l-Arabiyyi’l-Mesihi, Beyrut.
• Turan, O. (1969), Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medenityeti, Turan Neşriyat Yurdu, İstanbul.
• Üsame b. Münkiz, (2003), Kitabü’l-İtibar, Mektebetü’l-İslamî, Beyrut.
• Yusuf, A. (1972), Ed-Devletü’d-Dûstekiye fi Kürdistani’l-Vüstâ, C.1, Matbaatü’l-Livâ, Bağdat.
• Yusuf, A. (2001), Ed-Devletü’d-Dûstekiye fi Kürdistani’l-Vüstâ, C.2, Dâr Ârâs, Erbil.