Metin İncelemelerinde Müelliflerle İlgili Hususların Tespitinde Karinelerin Önemine Dair

Yıl 2023, Sayı: 34, 330 - 348, 21.10.2023

Ahmet Akdağ

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1270004

Öz

Klasik Türk edebiyatı metin incelemelerinde herkesçe kabul görüp uygulanan bir yöntem henüz söz konusu olmamıştır. Ancak konuya dair teklif ve önerilerde bulunulan birçok çalışma yapılmıştır. Metin incelemelerinde göz önünde bulundurulması gereken hususlardan biri, metindeki karinelerdir. Karineler, metinle ilgili doğrudan bilgi verilmeyen birçok hususun aydınlatılmasında önemli bir işleve sahiptir. Karineler sayesinde bir eserin müellifini, müellifin adını, hayatını, ailesini, eğitim seviyesini, dostlarını, zevklerini, eserlerini vb. birçok hususu tespit etmek mümkündür. Bunun yanı sıra karineler sayesinde meşhur müelliflerimizin biyografilerinde yer almayan bazı hususların tespit edilip biyografilerine eklenmesi mümkündür. Ancak karinelerin araştırmacıların bütün sorularını cevaplayamadığı bazı durumlar da söz konusudur. Bu durumda bile araştırmacılarn en azından bazı elemeler yapıp bir yere kadar yol almalarına imkân sağladıklarından yine metin incelemelerine katkı mahiyetindedirler. Karinelerin metin incelemelerine en büyük katkılarından biri, kaynaklarda yer alan bazı yanlışlıkların düzetilmesini sağlamalarıdır. Özellikle detaylı tetkikat yapılmadan katalog bilgileri esas alınarak yapılan yanlışlıklar, karineler sayesinde tashih edilebilmektedir. Aynı şekilde araştırmacılar tarafından metin içindeki karinelerin yanlış veya eksik yorumlanması sonucu kaynaklarda yer etmiş bilgiler de mevcut karineler veya yeni ortaya çıkan nüshalardaki karinelerle düzeltilebilmektedir. Çalışmamızda bu hususlar göz önünde bulundurularak ilgili misaller üzerinden konunun önemine dikkat çekilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Karine, Metin incelemesi, Müellif, Tashih Etme, Klasik Türk Edebiyatı

Kaynakça

• Açıkgöz, C. (2017). Hayâlî bey dîvânının harfü’l-yâ bölümündeki 95 ve 96. gazeller kime ait. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (1), 1-8.
• Akdağ, A. (2021). Sakızlı İsa Efendi’nin devâ-i emrâz isimli eseri. M. Kaçar ve S. Murad (Ed.). Sakızlı İsa Efendi ve Nizâmü’l-Edviye’si Üzerine İncelemeler içinde, (ss. 47-101). Dün Bugün Yarın Yayınları.
• Aykut, N. (1993). Damad ibrâhim paşa. TDV İslâm Ansiklopedisi, 8, 440-441.
• Azamat, N. (1988). Yeni bir Ahmedî ve iki eseri: yûsuf u zelîha, esrârnâme tercümesi. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, VII-VIII, 347-364.
• Beken, B. (2021). İsmâ‘îl Habîbî Efendi’nin İsmâ‘îl Rusûhî-i Ankaravî’ye atfedilen bir eseri: tuhfetü’l-berere. O. K. Tavukçu vd. (Ed.). Yunus Emre-Mehmet Akif Armağanı Türk Edebiyatı Araştırmaları içinde, (ss. 195-214). Akçağ Yayınları.
• Canım, R. (2009). Klâsik Türk edebiyatında tarih düşürme sanatı ve bir ebced ustası: Adanalı Sürûrî. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (2), 105-120.
• Egüz, E. (2013). Erzurumlu Mustafa Darîr’in sîretü’n-nebîsindeki Türkçe manzumeler (inceleme-metin) [Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Elaldı, M. (2019). Bursalı İbrahim râzî divanındaki tarih manzumeleri. İSTEM Dergisi, (34), 385-401.
• İçaçan, H. M. (2020). Mustafa behcet efendi ve târîh-i mısır adlı tercümesi (inceleme-metin) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İsen, M. (1999). Latîfî tezkiresi. Akçağ Yayınları.
• Kaçar, M. (2017). Halvetilik hakkında önemli bir Türkçe eser: Muslihiddîn Gırnatevî’nin istivâ-yı tarîk-i muhammediyye fî silsileti’l-aleviyyesi. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (8), 55-74.
• Kaplan, H. (2018). İki şair bir şiir-ıı. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (63), 19-33.
• Köprülü, M. F. (1978). Ahmedî. İslâm Ansiklopedisi, 1, 216-220.
• Muslihiddîn el-Gırnatevî (1614). Kitâbu’l-fusûl fî tercemeti hasâisi’r-resûl. Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Nuruosmaniye 799.
• Özçelik, K. (2008). Yûsuf-ı Meddâh ve maktel-i hüseyn (inceleme-metin-sözlük) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, E. C. (2019). Bir gazel iki şair: Nev‘î-zâde Atâyî ve Nevâlî-zâde Atâyî divanlarındaki aynı gazel üzerine notlar. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (22), 643-668.
• Şenödeyici, Ö. (2007). Nef’î biyografisine ek. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 21, 179-199.
• Şenödeyici, Ö. (2013). Nesîmî’nin mahlasları problemi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 68, 171-200.
• Ünver, İ. (1983). Ahmedî iskender-nâme inceleme-tıpkıbasım. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yazar, S. (2007a). Fetihnâme-i kıbrısın müellifi olan şerîfî kimdir? Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, 18, 175-192.
• Yazar, S. (2007b). Seyyid şerîfî mehmed efendi ve hilyesi. Turkish Studies, 2 (4), 1026-1044.
• Yazar, S. (2009). XVI. asır şairlerinden Eğirdirli Şerîfî’nin şevâhidü’ş-şühedâ’sı. Turkish Studies, 4 (2), 1060-1084. Yazar, S. (2011). Anadolu sahası klâsik Türk edebiyatında tercüme ve şerh geleneği [Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yazar, S. (2018). Yeni bir nüshayla değişen fotoğraf: Yûsuf-ı Meddâh’ın (ö. XIV. yy) kıssa-i yûsuf’u ya da erzurumlu darîr kıssa-i yûsuf adlı bir mesnevi yazmış mıdır? Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 21, 681-719. Yazar, S. (2020). Eylemişler râsihe bühtân bühtân üstüne: Balıkesirli Râsih’in eserlerine dair bilgilerin tashihi. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 24, 637-673.