GERDEK SÖZÜ ÜZERİNE

Year 2018, Volume: 12 Issue: 22, 169 - 173, 31.05.2018

Murat Özşahin

Abstract

Türk halk kültüründe doğum, düğün ve ölüm merasimleri süresince uygulanan pek çok gelenek bulunmaktadır. Bu geleneklerin kimisi günümüzde zamanın şartlarına uymasa da, adları Türkçenin söz varlığında yaşamaya devam etmektedir. Doğum, düğün ve ölüm kültürün bir parçası olduklarına göre bu merasimler esnasındaki uygulamalar da, genel olarak bulundukları kültürün dili ile adlandırılır. Kültürel etkileşimlere bağlı olarak yeni kavramlar ve adlandırmalar da zaman içerisinde görülebilir. Elbette dinî değişimler de kültürün güçlü bir halkası olarak kültürel uygulamaların en canlı şekilde görüldüğü doğum, düğün ve ölüm merasimlerinde karşımıza çıkacaktır ve bu değişime bağlı olarak alıntı sözlerin de dile nüfuz ettiği görülecektir. Bir kültür bilgisini taşıyan gerdek sözü de bu bağlamda ele alınmıştır. Bu açıdan daha önceki araştırmacılar tarafından Türkçedeki Farsça alıntı bir söz olarak değerlendirilen gerdek sözünün kaynağı Farsça gerd sözüne bağlanmaktadır. Ancak kelimenin Farsça kaynaklı değil; Moğolca ger “çadır, ev” bilgisi üzerinden şekillendiği düşünüldüğünde gerdek sözünün kökenini Moğolca olmalıdır. Nitekim yeni bir ocak kurmakla doğrudan ilgisi olan evlilik kurumunun sembolik ifadesi bu sözde gözlenmektedir.

Keywords

gerdek, farsça, moğolca

References

• LESSİNG, F. (2003). Moğomca-Türkçe Sözlük I-II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ÖNER, M. (2009). Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• POPPE, N. (1992). Moğol Yazı Dilinin Grameri, Çev. Günay Karaağaç, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• SAMİ, Ş. (1998), Kamûs-I Türkî, İstanbul: Alfa Yayınları.
• STEINGASS, F. (1998). A Comprehensive Persian English Dictionary, Beirut: Typopress.
• ŞUKUN, Z. (1996). Farsça-Türkçe Lûgat I-II-III, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.