Belirtililik Kavramı Çerçevesinde “Dehşet”, “Manyak” ve “Korkunç” Dilsel Birimlerinin Türkçe Ulusal Derlemindeki (1989-2013) Kullanımları Üzerine

Yıl 2023, Cilt: 17 Sayı: 33, 165 - 176, 28.11.2023

Aylin Çakır

https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1228022

Öz

Anlam; dilde gösterge özelliği olan, insanın dünya bilgisine dayalı bazı belirleyicileri bulunan sözcüklerin bağlam ve konu içinde ilettikleri kavramdır. Aslında bir sözcüğün anlamı onun dildeki kullanımıdır. Sözcüklerin anlamı bağlama, kültüre, bireyin bilişsel artalanına göre zaman içinde farklılık gösterebilir. Bir sözcüğün yeni anlamlarda kullanılması, sadece bireyin değil toplumun da düşünce yapısını gösterir. Bu bağlamda bu çalışmanın amacı Türkçede son dönemde “çok” belirteci ile “güzel”, “lezzetli”, “hoş” gibi olumlu anlam içeren sözcüklerin yerine kullanılmaya başlanan “dehşet”, “manyak”, “korkunç” sözcüklerinin derlemde kullanılıp kullanılmadığını saptamak bu sözcüklerin hangi yeni anlamlarda kullanıldığını ve bunun nedenini sorgulamaktır. Bu amaç doğrultusunda “dehşet”, “manyak” ve “korkunç” sözcüklerinin kendi anlamı dışındaki kullanımları Türkçe Ulusal Derleminde (TUDv3.0) sorgulanarak bir veri tabanı oluşturulmuş ve bu veri tabanından elde edilen veriler bulgular yorumlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bilişsel Dilbilim, İşlevsel Dilbilgisi, Belirtililik Kavramı, TUDv3.0.

Use of The Lexical Units "Dread", "Maniac" and "Terrible" with in The Framework of The Concept of Markedness in The Turkish National Corpus (1989-2013)

Öz

Meaning; is a concept conveyed by words that have a sign feature in language and have some determinants based on human knowledge of the world in context and subject. Infact, the meaning of a word is its usage in the language.The meaning of words can vary in time, depending on context, culture, and an individual's cognitive background. The use of word in new meanings shows the mentality of not only the individual but also the society. In this context, the aim of this study is to determine whether the words "dread", "maniac", "terrible", which have recently been used with the adverb "very" in Turkish instead of words such as "beautiful", "delicious", "pleasant", which convey positive meaning are used in the corpus and is to question in which new meanings these words are used and why.For this purpose, a database was created by questioning the use of the words "dread", "maniac" and "terrible" in Turkish National Corpus (TUDv3.0) and the data, findings obtained from this database were tried to be interpreted.

Anahtar Kelimeler

Bilişsel Dilbilim, İşlevsel Dilbilgisi, Belirtililik Kavramı, TUDv3.0.

Kaynakça

• AKBAYIR, Sıddık. (2003). Dil ve Diksiyon: Yazılı ve Sözlü Anlatım Bozuklukları. Ankara: Akçağ.
• AKSAN, Doğan. (1994).“Ana Dili”. Dil Dergisi: Doğan Aksan Özel Sayısı. Ankara: Tömer.
• AKSAN, Doğan. (1999). Anlambilim: Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Engin.
• AKSAN, Doğan. (2000a). Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK.
• AKSAN, Doğan. (2000b). Türkiye Türkçesinin Dünü, Bugünü, Yarını. Ankara: Bilgi.
• DİK, Simon Cornelis. (1997). “The Theory of Functional Gramar” (Part I: The Structure of the Clause). (Edt. Kees Hengeveld). Second, Revised Edition. Functional Grammar Series 20. New York.
• KORKMAZ, Zeynep. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK.
• VARDAR, Berke. (1998). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: ABC.