Mezhebe Karşı İctihad: Şevkânî’nin İctihad Düşüncesi ve Mezhep Eleştirisi

Year 2010, Issue: 28, 177 - 211, 01.06.2010

Nail Okuyucu

Abstract

1173-1250 yılları arasında yaşayan Yemenli alim Şevkânî, ictihad-taklid ve mezhebe intisap meseleleri etrafında şekillenen bir fıkıh tarihi anlayışına sahiptir. İctihad kapısının kapandığı fikrine şiddetle karşı çıkmış, mezhebe intisabı ve taklidi yanlış bularak mezhepleri bid‘at olarak nitelemiştir. Bu makalede, Şevkânî’nin ictihad ile mezhebe intisap hakkındaki görüşleri birlikte ele alınarak bu iki kavram etrafında şekillendirdiği fıkıh tarihi anlayışı incelenecektir. Şevkânî öncesi dönemde fıkhî çevrelerde hâkim olan tavır ve bu tavra yönelik tenkitlere kısaca değinilecek, ardından Şevkânî’nin ictihad anlayışı, taklide karşı çıkışının temelleri, delillere ve re’ye yaklaşımı ele alınacaktır. Bu çerçevede, fıkıh tarihine yönelik tenkitleri ortaya konacak ve bu tarihin önemli bir kısmında hâkim olan mezhepler hakkındaki görüşlerine geçilecektir. Mezhep eleştirisinin temellerini oluşturan, mezhep imamları hakkındaki görüşleri, intisaba bakışı, mezheplerin ortaya çıkış ve yayılışı hakkındaki görüşleri ve müntesiplere yönelik tenkitleri değerlendirilecektir

Keywords

Şevkânî, İctihad, Mezhep, Fıkıh Tarihi, Mezhebe İntisap

Ijtihâd contra Madhab: al-Shawkânî’s View of Ijtihâd and Critique of Madhab

Abstract

Yemeni scholar al-Shawkânî’s view of Islamic legal history
was shaped by his understanding of ijtihâd-imitation
(taqlîd) and affiliation (intisâb) with a school of law. He fiercely
opposed to the idea of ‘closing the gate of ijtihâd’ and
criticized imitation and legal affiliation by calling them reprehensible
innovations. This article discusses al-Shawkânî’s
view of Islamic legal history that he formed on the basis of
his understanding of the concepts of ijtihâd and affiliation
with a legal school. It will also briefly touch upon the dominant
legal perception of scholars and its critique in the
pre-Shawkânî period before discussing his understanding of
ijtihâd, his opposition to legal imitation and his argumentation
in this question. It will then examine his critique of Islamic
legal history focusing on his view of the madhabs that
had dominated much of this history. Finally, it will discuss
his view of the leaders of legal schools, of legal affiliation,
the emergence of madhabs and their expansion as well his
critique of the followers of legal schools, which together formed
the basis of his overall critique of these schools.

Keywords

al-Shawkânî, ijtihâd, madhab, Islamic legal history, imitation, affiliation