Çağdaş Kamu Maliyesi Açısından Tekalif-i Milliye

Yıl 2022, Sayı: 10, 44 - 53, 03.01.2023

Abdullah Burhan Bahçe , Öner Gümüş , Ezgi Bahçe

Öz

Türk Kurtuluş Savaşı döneminin koşulları dikkate alındığında istiklal mahkemeleri gibi zorlayıcı unsurların varlığı söz konusu olmuştur. Zira asker kaçaklarının cepheye döndürülmesi, casusların ve karşı propaganda yapanların bağımsızlık mücadelesine bir zarar vermemesi için özel kanunla böyle bir uygulamaya başvurulmuştur. Bir diğer ifadeyle dönemin koşullarının zorunlu kıldığı birtakım yükümlülüklerin yerine getirilmesi gerekiyordu. Zaten benzer bir uygulama da Tekalif-i Milliye emirleri ile gerçekleştirilmek istenmiştir. Söz konusu Milli Emirler/Milli Mali Yükümlülükler olarak bilinen Tekalif-i Milliye Emirleri ise 7-8 Ağustos 1921 tarihlerinde dönemin koşulları ele alınarak yayınlanmıştır. Bu çalışma da 1921 Anayasası ve çağdaş maliye kapsamında Tekalif-i Milliye üzerine bir değerlendirme yapılmıştır. Sonuç olarak Tekalif-i Milliye Emirleri’nin çağdaş maliye kuramına uygun olmamakla birlikte, 1921 Anayasası kapsamında yasal olduğu ve bir gereklilik olarak ortaya çıktığı hipotezine ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), Tekalif-i Milliye, 1921 Anayasası, Mustafa Kemal Paşa, Çağdaş Maliye

NATIONAL ORDERS/NATIONAL FISCAL LIABILITIES (TEKALİF-İ MİLLİYE) IN TERMS OF CONTEMPORARY PUBLIC FINANCE

Öz

Considering the conditions of the Turkish War of Independence period, the existence of coercive elements such as independence courts had been in question. Such a special act was applied for that draft dodgers would be turned back and for that spies and the ones counterrallying would not damage to independence war. In other words, some liabilities required by the conditions had to be realized. And a similar application was desired to realize with National Orders/National Fiscal Liabilities. These National Orders/National Fiscal Liabilities were released in 7-8 August of 1921 based on the conditions of that time. In this study, an assessment on National Orders/National Fiscal Liabilities within the scopes of 1921 Constitution Act and contemporary public finance is made. Consequently, the hypothesis that National Orders/National Fiscal Liabilities were legal and were a necessity while they were not suitable to contemporary public finance is reached.

Anahtar Kelimeler

Grand NAtional Assembly of Turkey, National Orders/National Fiscal Liabilities, 1921 Constitution Act, Mustafa Kemal Pasha, Contemporary Public Finance

Kaynakça

• Açba, S. (1995). Osmanlı Devleti’nin Dış Borçlanması (1854-1914), Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları No: 1/İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları No: 1.
• Afyoncu, E. (2011). Sorularla Osmanlı İmparatorluğu, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Akyalçın, A. (2006). “Anayasa Mahkemesinde Yürürlüğün Durdurulması”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt: 23, Yıl: 2006, ss. 45-49.
• Akyıldız, A. (2001). Osmanlı Dönemi Tahvil ve Hisse Senetleri, İstanbul: Tarih Vakfı.
• Akyüz, F. (2017). “Osmanlı’nın Günahlarından Kurtulmak: Cumhuriyet’in İç Borç Mahsubu”, Studies of the Ottoman Domain, Cilt: 7, Sayı: 12, ss. 24-42.
• Apak, S. ve Tay, A. (2012). “Osmanlı Devleti’nin 19. Yüzyıldaki Finansal Sisteminde Osmanlı Bankası’nın Yeri ve Faaliyetleri”, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmacıları Dergisi, Cilt: Temmuz 2012, Sayı: 3, ss. 63-103.
• Aslan, S. ve Dündar, T. (2014). “Cumhuriyet Döneminde İstiklal Mahkemeleri”, Mukaddime, Cilt: 5, Sayı: 1, ss. 27-44. Atatürk, M. K. (2006). Nutuk 1919-1927, İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yayınlar.
• Atila, M. (2010). “Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Hukuku’nda Af Kurumu”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 68, Sayı: 2010/1, ss. 275-284.
• Avcı, C. ve Kara, A. (2007). Bağımsızlığa Giden Yol-Türk İnkılabının Tarihi, 3. Baskı, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Bakırtaş, İ. ve Tekinşen, A. (2004). “Dünya Savaşları ve Büyük Buhran Arasındaki Etkileşimin Ekonomi Politiği”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2004, Sayı: 12, ss. 83-100.
• Bayburt, B. ve Duman, D. (2020). “Milli Mücadele Döneminin Değerler Eğitimi Açısından Analizi”, Belgi Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 19, ss. 1704-1719.
• Beyoğlu, S. (2013). “Mustafa Kemal Paşa’nın Başkomutanlığa Getirilmesi”, Türk Dünyası Araştırmaları, Cilt: Kasım-Aralık 2013, Sayı: 207, ss. 41-52.
• Çaşkurlu, E. (2017). Küreselleşme Sürecinde Devlet ve Kamu Maliyesi-Uluslararası Maliye, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Çelik, A. (2015). “Savaşın Maliyetine Bir Çözüm: Bir Borçlanma Hikayesi”, Türkiyat Mecmuası, Cilt: 25, Sayı: 2, ss. 107-165.
• Çelik, K. (2007). “Milli Mücadele’de İç İsyanlar, Vatana İhanet Kanunu ve İstiklal Mahkemeleri”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt: Kasım 2007, Sayı: 40, ss. 569-613.
• Dikmen, N. (2005). “Osmanlı Dış Borçlarının Ekonomik ve Siyasi Sonuçları”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 2, ss. 137-159.
• Dileyici, D. (2006). “Devletin Mali Alandaki Rol ve Fonksiyonlarındaki Değişim”, Kamu Maliyesinde Çağdaş Yaklaşımlar, Ed. Coşkun Can Aktan, Dilek Dileyici ve İstiklal Yaşar Vural, 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık, ss. 29-49.
• Eğilmez, M. (2016). Kamu Maliyesi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Erbakan, N. (2002). Türkiye ve Ekonomi, İstanbul: Yeni Neşriyat A.Ş.
• Erginay, A. (2010). Kamu Maliyesi, 18. Baskı, Ankara: Savaş Yayınevi.
• Ertan, T. F. (2007). “Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarında Laiklik”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 39, ss. 409-423.
• Eş, M. (1989). Tarihsel Bir Bakışla Klasik Osmanlı Maliyesi, Kütahya: T.C. Anadolu Üniversitesi Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayınları No: 81.
• Ezer, F. (2014). “Tekalif-i Milliye Emirleri ve Tatbikatı”, Turkish Studies, Cilt: 9, Sayı: 4, ss. 445-456.
• Gerçek, A. (2011). Kamu Alacaklarının Takip ve Tahsil Hukuku, 2. Baskı, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Giray, F. (2010). Maliye Tarihi, Gözden Geçirilmiş 3. Baskı, Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Güler, B. A. (2006). “Yönetimde Özerklik Sorunu: Duyunu Umumiyei Osmanlı Meclisi İdaresi 1881-1948”, Memleket Siyaset Yönetim, Sayı: 1, ss. 99-122.
• Gümüş, E. (2011). “Vergi Teorisi”, Kamu Maliyesi, Ed. Ekrem Karayılmazlar. İstanbul: Lisans Yayıncılık, ss. 148-205.
• Gürkan, Ü. (1994). Hukuk Sosyolojisine Giriş, Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Hiç, M. (1981). “Atatürk’ün İktisadi Alandaki Görüş ve Politikaları”, Atatürk ve Cumhuriyet Dönemi Türkiyesi, Ed. Osman Okyar, Aydın Yalçın, Mükerrem Hiç, Mehmet Sağlam ve Rıza Kandiller, Ankara: Türkiye Ticaret Odaları, Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları Birliği, ss. 126-153.
• İnce, M. (2001). Devlet Borçları ve Türkiye, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kartopu, S. (2012). “Duyun-u Umumiye İdaresi ve İdareyle İlgili Görüşler”, Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, ss. 32-40.
• Köse, M. (2001). “Osmanlıda Borsa ve Galata Bankerlerinin Devletin Mali Yapısındaki Yeri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Cilt: Temmuz 2012, Sayı: 18, ss. 229-251.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2001a), Atatürkçülük ve Atatürkçü Düşünce Sistemi (Üçüncü Kitap), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2001b), Atatürkçülük ve Atatürk’ün Görüş ve Direktifleri (Birinci Kitap), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Oktar, S. ve Varlı, A. (2009). “İttihat ve Terakki Dönemi’nin Ulusal Bankası: Osmanlı İtibar-ı Milli Bankası”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: XXVII, Sayı: II, ss. 1-20.
• Ortak, Ş. (2016). “Vaiz İbrahim Edhem Efendi’nin İstiklal Mahkemelerinde Yargılanması”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 2, ss. 51-81.
• Ortaylı, İ. (2014). İmparatorluğun Son Nefesi-Osmanlı’nın Yaşayan Mirası Cumhuriyet, İstanbul: Timaş Yayınları. Ortaylı, İ. ve Küçükkaya, İ. (2013). Cumhuriyet’in İlk Yüzyılı 1923-2023, 7. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Sağbaş, İ. (2007). Vergi Teorisi, Ankara: Ece Matbaası.
• Saraçoğlu, F. (2016). Gelir Vergisi Ders Notları, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Sönmezler, G. (2006). “Küreselleşme ve Kriz: Gelişmekte Olan Ülkelerde Kamu Finansmanının Dönüşümü”, Kamu Maliyesine Yeni Bakış, Ed. Nihat Falay, Mehmet Şahin ve Ahmet Kesik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Suvla, R. Ş. (1960). İktisat Dersleri, İstanbul: Güven Basımevi.
• Şapolyo, E. B. (1950). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi 1918-1950, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Tabakoğlu, A. (1985). Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi, İstanbul: Dergah Yayınları. Tuncer, S. (1971). Kamu Maliyesi, Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, İstanbul: Yalkın Ofset Matbaası.
• Tural, M. A. (1995). “Tekalif-i Milliye (Halka Borcu Kalmayan Devlet)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XI, Sayı: 32, ss. 535-559.
• Yetim, F. (2014). “Milli Mücadele Döneminde ‘Sosyal Politika’ Uygulamaları: Halka Yapılan Yardımlar”. XVII. Türk Tarih Kongresi, 15-17 Eylül 2014, Ankara, 2014.
• Yıldız, K. Ö. (2020). “Tekalif-i Milliye’den Kadro Hareketine Genç Cumhuriyetin İktisadı”, 7. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi, 13-14 Mart 2020, Ankara, ss. 129-143.
• Yuca, İ. S. (2013). “Milli Mücadele’de Enver Behnan Şapolyo’nun İzlenimleri ve Kağnı Kolları”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, ss. 69-81.