A META-EVALUATION OF GRADUATE THESES ON BELONGING IN THE FIELD OF ORGANIZATIONAL BEHAVIOR IN TURKEY

Yıl 2024, Sayı: 14, 52 - 70, 31.12.2024

Burcu Akdeniz , Sevilay Tekeli

https://doi.org/10.58627/dpuiibf.1534676

Öz

In this research, a meta-evaluation of postgraduate theses prepared in Turkey was conducted in order to examine how the concept of belonging is handled in the context of organizational behavior and to make suggestions for future studies on the subject. In the research, 35 postgraduate theses obtained from the YÖK National Thesis Center database were examined by document analysis method, classified according to years, field, type, research method, sample/study unit and the results obtained, and descriptive analysis was carried out. According to the results of the research, it has been determined that the number of studies on the subject has increased in recent years, and quantitative research designs are mostly used as research methods and surveys are used as data collection tools. The most important finding of the research is that in some studies conducted under the title of belonging, organizational/institutional/professional belonging is confused with the concept of organizational commitment. In some cases they are used interchangeably as synonymous words, and in some studies, the data collection tool used for belonging is an organizational commitment scale. This research firstly reveals the conceptual difference between organizational commitment and belonging. In addition, based on the theses examined, the benefits of belonging to the organization, its antecedents and results together with recommendations for increasing belonging in organizations as well as suggestions for future research are presented.

Anahtar Kelimeler

Organizational behavior, belonging, organizational belonging, occupational belonging, document analysis

TÜRKİYE’DE ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ ALANINDA AİDİYET KONUSUNDA HAZIRLANMIŞ LİSANSÜSTÜ TEZ ÇALIŞMALARINA YÖNELİK BİR META-DEĞERLENDİRME

Öz

Bu araştırmada örgütsel davranış bağlamında aidiyet kavramının nasıl ele alındığını incelemek ve gelecekte konu üzerine yürütülecek çalışmalar için önerilerde bulunmak amacıyla Türkiye’de hazırlanmış lisansüstü tezlerin meta değerlendirmesi yapılmıştır. Araştırmada YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanından elde edilen 35 lisansüstü tez, doküman analizi yöntemi ile incelenmiş, yıllara, alanına, türüne, araştırma yöntemine, örneklem/çalışma birimi niteliklerine ve ulaşılan sonuçlara göre sınıflandırılması yapılmış ve betimsel analizi gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre konu ile ilgili çalışmaların sayısının son yıllarda artmış olduğu, araştırma yöntemi olarak en fazla nicel araştırma deseni ve veri toplama aracı olarak anket kullanıldığı tespit edilmiştir. Araştırmanın en önemli bulgusu aidiyet başlığı altında yürütülmüş bazı çalışmalarda örgütsel/kurumsal/mesleki aidiyetin örgütsel bağlılık kavramı ile karıştırıldığı, bazı durumlarda eş anlamlı sözcükler gibi birbirinin yerine kullanıldığı, bazı araştırmalarda ise aidiyet için kullanılan veri toplama aracının örgütsel bağlılık ölçeği olduğudur. Bu araştırma öncelikle örgütsel bağlılık ve aidiyet arasındaki kavramsal farklılığı ortaya koymaktadır. Ayrıca incelenen tezlerden yola çıkılarak aidiyetin örgüte faydaları, öncülleri, sonuçları ve örgütlerde aidiyeti artırmak için tavsiyeler ile beraber gelecekte yürütülebilecek araştırmalara dair öneriler sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

örgütsel davranış, aidiyet, örgütsel (kurumsal) aidiyet, mesleki aidiyet, doküman analizi

Kaynakça

• Akdeniz, B. (2020). Can culture effect safety behavior? An empirical study on the relationship between organizational culture and safety culture. Unvan, Y. A. (Ed.), Administrative and Economics Sciences: Theory, Current Research and New Trends içinde (s. 237- 255), Cetinje, Montenegro: Ivpe.
• Akdeniz, B. (2021). Algılanan örgütsel destek, Özler, N. D. (Ed.), Örgütsel Davranışta Seçme Konular-1- içinde (s. 323-348), Bursa: Ekin Yayınevi.
• Akdoğan, A. A. & Köksal, O. (2014). Aidiyet algısının örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisinde yöneticiye güvenin aracılık rolü, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2014, 18(1), 25-43.
• Altunkaya, G. (2019). Motivasyon ve örgütsel aidiyet ilişkisi: Batman Üniversitesinde bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Batman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Batman.
• Araplı, M. (2023). Covid-19 döneminde ebelerin mesleki aidiyet ve kaygı durumlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Cerrahpaşa Üniversitesi, Lisansüstü Etiğim Enstitüsü, Ebelik Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Arı, S. & Şahin, E. (2016). Örgütsel aidiyet ve iş performansı arasındaki psikolojik bağın kavramsal açıdan incelenmesi. Konferans I, Uluslararası Yönetim Araştırmaları Kongresi, Yönetimde Etkileşim ve Yeni Paradigmalar, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 1-18
• Ayaz, E. (2021). Aidiyet kavramı ve türlerine yönelik literatür taraması. International Academic Social Resources Journal, 6(32), 2173-2178.
• Aydın, A.M. (2022). Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi açısından günümüz öğrenci ihtiyaçlarının incelenmesi. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 5(3), 234-251.
• Aydınol, P. (2019). Sınıf öğretmenlerinin mesleki aidiyet duyguları ile mesleki doyum düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Mersin ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Temel Eğitim Ana Bilim Dalı, Mersin.
• Bacızade, A. (2017). Telekominikasyon sektöründe çalışanlarda kurumsal aidiyeti etkileyen faktörlerin analizi-Trabzon Vodafone mağazaları örneği. Yüksek Lisans Tezi, Avrasya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yönetim Bilimleri Anabilim Dalı, Trabzon.
• Başkaya, Y. (2018). Türkiye'deki ebelerin mesleki aidiyeti ve tükenmişlik düzeyleriyle ilişkisi. Doktora Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ebelik Ana Bilim Dalı, Eskişehir.
• Baumeister, R. F., & Leary, M. R. (1995). The need to belong: Desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117(3), 133-143.
• Belle, S. M., Burley, D. L., & Long, S. D. (2015). Where do I belong? High-intensity teleworkers’ experience of organizational belonging. Human Resource Development International, 18(1), 76-96.
• Blau, G., Goldberg, D. & Kyser, D. (2023). Organizational belonging – proposing a new scale and its relationship to demographic, organization, and outcome variables, Journal of Workplace Behavioral Health, 38(3), 226-253
• Can, A. (2017). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Pegem Akademi.
• Cılız, S. (2017). Kamu kurumlarında çalışan personelin kurumsal aidiyet ve motivasyon düzeylerinin incelenmesi: İSKİ örneği, Yüksek Lisans Tezi, Nişantaşı Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, İstanbul.
• Çabuk, D. (2022) The relationship between teachers’ emotional labor and vocational belonging / Öğretmenlerin duygusal emeği ile mesleki aidiyetleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Planlaması Anabilim Dalı, Ankara.
• Çağlar, A. (2023). Eğitim yöneticilerinin emekliliğe eğilimleri ve örgütsel aidiyet algıları arasındaki ilişki ile emekli eğitim yöneticilerinin emeklilik yaşamına ilişkin görüşleri. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Çapar, C. (2022). Ülkemizdeki ebelerin mesleki aidiyeti ve gelir düzeyi arasındaki ilişkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Medipol Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ebelik Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Demir, İ. (2019). Kurumsal aidiyet düzeyine etki eden faktörler: Manisa Celal Bayar örneği. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Balıkesir.
• Demir, D. (2022). Ortaokul öğretmenlerinin pandemi sürecinde örgütsel stres düzeyleri ve örgütsel aidiyetlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Denetimi, İstanbul.
• Demir, T.G. (2022). Öğretim elemanlarının görüşlerine göre örgütsel gurur ve kurumsal aidiyet ilişkisi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Politikası Ana Bilim Dalı, Eğitim Yönetimi ve Teftişi Programı, Ankara.
• Duru, E. (2015). Genel aidiyet ölçeğinin psikometrik özellikleri: geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(44), 37-47.
• Doğan, A. (2013). Din görevlilerinin mesleki aidiyetleri, mesleki tükenmişlik tutumları ve hizmet içi eğitime bakışları. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri (Din Eğitimi) Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Dye, K. (2013). Needs Hierarchy, Encyclopedia of Management Theory, ed. Kessler, Eric H.: Vol. 1, 503-505. Er, M. (2016). Sağlık sektöründe örgütsel aidiyet sorunsalı: kamu ve özel hastanelerde karşılaştırmalı araştırma. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Konya.
• Ertutar, M. (2021). Sosyal hizmet merkezlerinde çalışan meslek elemanlarının iş doyumu ve kurumsal aidiyet düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi: Samsun ili örneği. Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Sivas.
• Fischer, R. (2013). Belonging, status, or self-protection? Examining justice motives in a three-level cultural meta-analysis of organizational justice effects. Cross-Cultural Research, 47(1), 3-41.
• Gomes, K. C. (2002). Family relationship: Complexity of familiar groups from Family Protection and Help Program, Yüksek Lisans Tezi, Master’s thesis, UFRGS, Porto Alegre.
• Hatipoğlu, S. (2019). Kamuda hizmet öncesi eğitimin iş/meslek uyumu, mesleki aidiyet ile işten ayrılma niyetine etkisi: İnfaz ve koruma memurları örneği. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Amme İdaresi Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Karayağız, K. (2018). İlkokul öğretmenlerinin kurumsal aidiyet algısı ve mesleki yeterlilik algısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Kavak, O. (2020). Karanlık üçlü kişilik özelliklerinin örgütsel siyaset ve kariyer planlamaya etkisinde örgütsel aidiyetin aracı rolü. Doktora Tezi, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Kars.
• Kaya, S. (2021). Okul yöneticilerinin yönetsel davranışları ile öğretmenlerin mesleki aidiyetleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi ve İstanbul Aydın Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitülerinin Ortak Yürüttüğü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Keskin, R. & Pakdemirli, M. N. (2016). Mesleki aidiyet ölçeği: bir ölçek geliştirme, geçerlilik ve güvenirlik çalışması, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9 Sayı: 43, Nisan 2016, 2580-2587.
• Konak, C. (2019). Tükenmişlik sendromunun örgütsel aidiyete etkisi: otomotiv sektöründe uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, MBA Programı, İstanbul.
• Koyuncu, İ. & Kılıç, A. F. (2019). The use of exploratory and confirmatory factor analyses: A Document Analysis, Education and Science, Vol 44 (2019), No 198, 361-388.
• Kömerik, A. (2021). Öğretmenlerin yöneticilerine ilişkin algıladıkları liderlik davranışları ve iletişim becerileri ile öğretmenlerin mesleki aidiyetlerinin incelenmesi Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Rize.
• Kula, S. & Çakar, B. (2015). Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisi bağlamında toplumda bireylerin güvenlik algısı ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Bartın Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(12), 191-210.
• Kurtessis, J. N., Eisenberger, R., Ford, M. T., Buffardi, L. C., Stewart, K. A., & Adis, C. S. (2017). Perceived organizational support: A meta-analytic evaluation of organizational support theory. Journal of Management, 43(6), 1854-1884.
• Mahar, A. L., Cobigo, V., & Stuart, H. (2013). Conceptualizing belonging. Disability and Rehabilitation, 35(12), 1026-1032.
• Orman, M. (2019). Öğrencilerin bilgi evlerine yönelik örgütsel imaj algıları ile kurumsal aidiyet duyguları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Eğitim yönetimi ve Denetimi, Ortak Yüksek Lisans Programı, İstanbul.
• Özbek, A. (2019). Türkiye'deki bağımsız denetim kuruluşlarında etik anlayış ve liderlik yaklaşımlarının mesleki aidiyetlik açısından denetçi davranışlarına etkileri ve bir araştırma. Doktora Tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Kütahya.
• Özdemir, P., Şenbursa, N. & Tehci, A. (2022). An analysis of the relationship among organizational justice, vocational belongingness and internal customer satisfaction of Turkish seafarers, WMU J Marit Affairs, 21, 327-350.
• Öztaş, S. (2010). Kadrolu, sözleşmeli ve ücretli statüye göre öğretmenlerin mesleki aidiyet duygusunun değerlendirilmesi (Antalya ili, Alanya ilçesi ilköğretim okulları örneği). Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Öztop, S. (2014). Kurumsal aidiyet bilincinin çalışanların örgütsel değişim algısı üzerinde etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 299-316.
• Peter, M. Z., Jabbar-Peter, P. F. & Catapan, A. H. (2015). Belonging: Concept, meaning, and commitment, US-China Education Review B, February 2015, 5(2), 95-101.
• Sabuncuoğlu, Z. & Vergiliel-Tüz, M. (2016). Örgütsel Davranış, Bursa: Alfa Aktüel Yayınları.
• Sak, R., Şahin-Sak, İ. T., Şendil, Ç. Ö. ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi, Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 227-250.
• Scott, K. L., Zagenczyk, T. J., Schippers, M., Purvis, R. L., & Cruz, K. S. (2014). Co-worker exclusion and employee outcomes: An investigation of the moderating roles of perceived organizational and social support. Journal of Management Studies, 51(8), 1235-1256.
• Su, L., Li, M. & Swanson, S. R. (2024). The influence of organizational interpersonal climate on the belonging, well-being, and citizenship behaviors of tourism practitioners, Journal of Hospitality and Tourism Management, Volume 58, 419-431.
• Şahin, F. (2013). Özel eğitim okullarında çalışan kadrolu, emekli ücretli ve ücretli öğretmenlerin mesleki aidiyet duygularının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Şal, E. (2023). Ebelerin mesleki aidiyet ve yetkinlik kullanım düzeyleri. Yüksek Lisans Tezi, Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Hamidiye Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sağlık Yönetimi Ana Bilim Dalı.
• Şengül, H. (2022). Psikolojik iklimin mesleki aidiyete etkisi: ebeler üzerine bir çalışma. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, Kahramanmaraş.
• Tabatabaee, S. M., Koohi, A., Ghandali, A. & Tajik, T. (2016). The study of relationship between organizational culture and organizational belonging in employees of Varamin County office of education, International Education Studies, 9(5), 183-192.
• Tarhan, M. F. (2021). İş doyumunun örgütsel aidiyete etkisinin değerlendirilmesi (NP İstanbul Beyin Hastanesi örneği). Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sağlık Yönetimi Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Tatar, O.F. (2020). Öğretmen algılarına göre müdürlerin okul kültürü oluşturmadaki rolleri ile öğretmenlerin kurumsal aidiyetleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Mersin.
• Terzi, G. & Deniz, L. (2020). Türkiye’de cam tavan üzerine yapılan lisansüstü tezlere yönelik bir meta-değerlendirme, Kesit Akademi Dergisi, Yıl 6, Sayı 25, Aralık, 423-452.
• Tosun, A.E. (2021). Kişilik özelliklerinin mesleki aidiyet üzerindeki etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Antalya Bilim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Antalya.
• Turan, İ. (2021). Ebelerde mesleki aidiyetin merhamet yorgunluğu ve yaşam kalitesine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ebelik Anabilim Dalı, Malatya.
• Türkeli, R.T. (2023). Örgütsel adalet algısı ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin incelenmesi: Türkiye’de bir tersane örneği. Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Deniz Ulaştırma Mühendisliği Anabilim Dalı, Ordu.
• Umdular, D.G. (2023). The effects of newspaper ownership structure on editorial independence and corporate belonging: The case of 9 eylul “The Journalists’ Newspaper”. / Gazete sahipliğinin editoryal bağımsızlık ve kurumsal aidiyet üzerindeki etkileri: “Gazetecilerin Gazetesi” 9 Eylül örneği. Yüksek Lisans Tezi, İzmir Ekonomi Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, İzmir.
• Waardenburg, L. (2016). The influence of commitment on employees’ sense of belongingness and the consequences on employees’ turnover intentions in high-commitment organizations: A study at the Royal Netherlands Navy. SRC 2016. 2. researchgate.net/publication/313012760, Erişim tarihi: 18.03.2024.
• Yeşilçelebi, G. (2014). Mesleki aidiyetin bağımsız denetim kalitesi üzerine etkisi: Bağımsız denetçiler üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Eskişehir.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Yıldız, A. T. (2021). Sağlık işletmelerinde etik liderliğin dile getirme davranışları aracılığıyla iş performansına etkisi: örgütsel aidiyetin düzenleyici rolü. Yüksek Lisans Tezi, Kayseri Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Sağlık Yönetimi Ana Bilim Dalı, Kayseri.
• Yıldız, M. (2021). Endüstriyel kurumlarda kurumsal aidiyet duygusunun gelişmesinde algılanan yönetici desteği. Yüksek Lisans Tezi, Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı, Bandırma. Yüksek Öğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/