TÜRKİYE’DE YENİ NESİL İHRACAT DESTEKLERİNİN ÖZELLİKLERİ VE İHRACAT FİRMALARINA KATKILARI

Year 2024, , 746 - 767, 30.11.2024

Metin Ketboğa

https://doi.org/10.53092/duiibfd.1429488

Abstract

Bu çalışmanın amacı 2022 yılının son çeyreğinde uygulamaya giren yeni nesil ihracat desteklerinin ihracatçılara sunduğu fırsatların neler olduğunu irdeleyerek, ihracatçı firmaların bilgilendirilmesini sağlamak ve bu desteklerin 2023 yılının ihracat rakamları üzerinde oluşturduğu etkiyi tespit etmektir. Yapılan literatür taramasında ihracata yönelik devlet destekleri ile ilgi farklı çalışmaların yapılmış olduğu görülmekle beraber yeni nesil ihracat destekleri ile ilgili detaylı bir çalışmanın yapıldığı görülmemiştir. Bu durum, çalışmanın yapılmasının temel motivasyonunu oluşturmuştur. Yeni nesil ihracat desteklerinin, önceki ihracat desteklerinden ayrılan en önemli yönü harcama yapılmadan önce desteklerden faydalanılabilme özelliğidir. Önceki ihracat desteklerinde önce “harca” sonra “başvur” daha sonra “belgele” ve en sonunda “al” tarzındaki sistem, yeni nesil ihracat destekleri ile değiştirilmiş, dış ticaret firmaları başvuracakları çeşitli desteklerden faydalanmak için harcama yapmadan önce destek alabilme imkânına kavuşturulmuştur. Fakat, Ticaret Bakanlığının verilerine göre yeni nesil ihracat desteklerinin kullanılmaya başlandığı 2022 yılının son çeyreğinde ve 2023 yılının tamamında ihracata yönelik devlet yardımı kullanım oranının hızlı bir şekilde artış göstermesine rağmen ihracatta beklenen artış oranın buna paralel şekilde gerçekleşmediği görülmektedir. 2023 yılında destek miktarı kullanım oranının bir önceki yıla kıyasla %130 artmasına rağmen ihracatta gerçekleşen artış oranın sadece %0,6 oranında olması bunu destekler niteliktedir. Bu durum ihracatta beklenen artış hızının yakalanması için dış ticaret desteklerinin geliştirilmesinin yanında Türkiye’deki makro ekonomik ortamın da bunu destekler nitelikte olması gerektiğini ortaya koymaktadır. Zira sadece desteklerin artırılmasının hedefe ulaşma noktasında yetersiz kaldığı gerçekleşen rakamlardan anlaşılmaktadır.

Keywords

İhracat, Dış Ticaret, Dış Ticaret Desteği

FEATURES OF NEW GENERATION EXPORT SUPPORT AND THEIR CONTRIBUTIONS TO EXPORT COMPANIES

Abstract

The aim of this study is to provide information about exporters by examining the opportunities offered to exporters by the new generation export supports, which have been implemented for the last distribution in 2022, and to determine the impact of this support on the export process in 2023. In the literature review, although it was seen that there were different cases regarding state supports for exports, no detailed application was seen regarding the new generation export supports. This was the main motivation for completing the situation. An important aspect of new generation support exports before benefiting from previous export supports is the ability to benefit from the supports before spending. In the previous supports, first "spend", then "apply", then "document" and finally "buy" export supports were provided, and applications of foreign trade companies were given the opportunity to receive support without spending to benefit from various supports. According to the Ministry of Commerce's system, although the use of state aid for exports has increased rapidly in the last parts of 2022 and throughout 2023, when new generation export supports are activated, it is seen that the expected increase in exports is parallel to this. Although the support amount usage has been expanded in 2023 and increased by 130% compared to the previous chart, the rate of growth realization increase is limited to only 0.6%. This situation requires the development of foreign trade supports in order to achieve the expected increase in exports, as well as the formation of a support structure in the macroeconomic environment in Turkey. Because it is understood from the figures that the target of the supports alone is insufficient at the target distance.

Keywords

Export, Foreign Trade, Foreign Trade Support

References

• Akkaplan, M. (2014). İhracat Teşvikleri ve Türk Eximbank’ın Türkiye’nin İhracatına Etkileri (Tez Numarası. 364773) [Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ufuk Üniversitesi].
• Aktürk, A., Şenol, H. (2010). KOBİ’ler Açısından İhracat Teşviklerinin Önemi ve Etkinliğinin Artırılmasına Yönelik Öneriler, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 15(2), 375-391. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/194585
• Anıl, N., Anıl, A. (2022). 2022 Yılı Düzenlemeleri ile Şirketlere Yönelik İhracat Destekleri. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi. 09(1), 1-16. https://www.ibaness.org/bnejss/2023_09_01/01_Anil_and_Anil.pdf
• Atayeter. C., Erol, A. (2011). Türkiye’de Uygulanmakta Olan İhracat Teşvikleri, Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 1-26. http://iibfdergisi.ksu.edu.tr/tr/download/article-file/107617
• Bayraktaroğlu, H., Karaman, D., Kalkan, A. (2015). Kobilere Sağlanan Teşviklerin Firmaların İhracat Performansına Katkısı: Antalya Organize Sanayi Bölgesinde Bir Uygulama. Akdeniz Üniversitesi Bilecik İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi. 89-108. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/372845
• Cevahir, H. (2007). Türkiye’de İhracat Teşviklerinin Etkinliği, (Tez Numarası. 205914) [Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Anadolu Üniversitesi].
• Ege İhracatçılar Birliği. (2022). Yurtdışı Pazar Araştırması Desteği. https://devletyardimlari.eib.org.tr/Sayfa.Asp?SID_Id=20B420500E
• Ersungur. M., Yalman, İ. (2009). Bölgesel Kalkınmada İhracat Teşviklerinin Etkinliği: Sivas İlinde Bir Uygulama, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 10(1). 81-98. https://www.ajindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423875126.pdf
• Gül, Y. (2019). İhracat Teşviklerinin Etkinliği: Karşılaştırmalı Bir Çalışma, (Tez Numarası. 555844) [Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Marmara Üniversitesi].
• İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği. (2023). Tasarım ve Ürün Geliştirme Projesi Desteği. https://www.itkib.org.tr/tr/ihracat-destekleri-5973-sayili-ihracat-destekleri-hakkinda-karar-tasarim-ve-urun-gelistirme-projesi-destegi.html
• Öztürk, S., Sözdemir, A., Koçbulut, Ö. (2007). Türk Eximbank Programlarının Türkiye İhracatına Etkileri ve AB/DTÖ’ye Uygunluğu, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 12(2), 179-197.
• Şaşmaz, M., Karamıklı, A. (2018). Türkiye’de İhracatı Teşvik Uygulamaları ve İhracat Potansiyelinin Artırılmasına Yönelik Değerlendirmeler, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 2837-2867. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/603825
• Şimşek, M., Yazıcı, R. (2004). İhracat Teşviklerinin Etkinliğini Ölçmeye Yönelik Bir Analiz: Bilecik ve Eskişehir Örnekleri. Dumlupınar Üniversitesi Bilecik İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi. 5(2). 121-140. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/113007
• Resmi Gazete. (2022). İhracat Destekleri Hakkında Karar. T.C. Ticaret Bakanlığı. https://ticaret.gov.tr/data/63467b2d13b876368c133f95/5973_Ihracat_Destekleri_Hakkinda_Karar.pdf
• Rönesans Değişim ve Yönetim Bilimleri Enstitüsü. (2023). İhracat Destekleri. https://rdbe.com.tr/index.php?route=information/information&information_id=465
• Soylu, C., Demirci, A. (2021). İhracat Teşvik Yöntemleri ve Eximbank Kredilerinin İhracat Üzerindeki Rolü. Gümrük Ticaret Dergisi. 8(23). 22-33. https://dergipark.org.tr/en/pub/gumrukticaretdergisi/issue/61197/883885
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2022). Pazara Giriş Destekleri. https://www.yatirimadestek.gov.tr/pdf/assets/upload/dosyalar/ozet-pazara-giris-belgesi-destegi.pdf
• Takım, A. vd. (2015). Dış Ticaret İşlemleri. (s. 632). Atatürk Üniversitesi.
• Taylan, E., Eren, İ., Sevtap, G.G., Yarkın, A. (2017). Turquality Markalaşma Programı: Gıda İşletmelerinin Profili. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 54(2). 97-205. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/415583
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2022). Yeni Nesil Destekler Genel Çerçeve Sunumu ve Eğitim Videosu. https://ticaret.gov.tr/destekler/ihracat-destekleri/ihracat-destekleri-sunumlari-ve-egitim-videolari/yeni-nesil-destekler-genel-cerceve-sunumu-ve-egitim-videosu
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2022). Pazara Giriş Belgeleri, Ruhsatlandırma ve Kayıt Giderleri Destekleri Semineri, https://www.seis.org.tr/cms-uploads/2022/12/Ticaret%20Bakanl%C4%B1g%CC%86%C4%B1%20Pazara%20Giris%CC%A7%20Belgeleri-%20Ruhsatland%C4%B1rma%20ve%20Kay%C4%B1t%20Giderleri%20Destekleri%20Semineri.pdf
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2022). Yurtdışı Marka Tescil Desteğine İlişkin Genelge. https://ticaret.gov.tr/data/63341fab13b8769ec0647ed5/5973M_Yurt_Disi_Marka_Tescil.pdf
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2022). İhracat Destekleri Hakkında Karar Kapsamında Yıllar Bazında Fuar Destek Üst Limitleri. https://ticaret.gov.tr/data/5c500e9e13b87628e000a0d0/2023%20Destek%20%C3%9Cst%20Limitleri.pdf
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2023). İhracat Destekleri. Kolay Destek. https://kolaydestek.gov.tr/destekler/10/43
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2023). Yeni Nesil İhracat Destekleri. Sanayi ve Ticaret Akademisi. https://akademi.ticaret.gov.tr/Participants/Participants/Detail/1161
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2022). Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesi (UR-GE) Projesi Desteği. https://ticaret.gov.tr/data/5b8dad3113b876125c08b62e/2%20UR-GE%20SUNUM.pdf
• Türkiye İhracatçılar Meclisi. (2023). Yeni Nesil İhracat, Tasarım ve Ürün Destekleri. https://tim.org.tr/files/downloads/ihracat_destekleri/Tasar%C4%B1m%20ve%20%C4%B0hracat%20Destekleri.pdf
• Türkiye Sağlık Endüstrisi İşverenler Sendikası. (2022). Pazara Giriş Belgeleri,
• Ruhsatlandırma ve Kayıt Giderleri Destekleri Semineri. https://www.seis.org.tr/cms-uploads/2022/12/Ticaret%20Bakanl%C4%B1g%CC%86%C4%B1%20Pazara%20Giris%CC%A7%20Belgeleri-%20Ruhsatland%C4%B1rma%20ve%20Kay%C4%B1t%20Giderleri%20Destekleri%20Semineri.pdf
• Vurdu, S. (2022). İhracata Yönelik Devlet Yardımlarının İhracat Performansına Etkisinin Nedensellik Analizi ile İncelenmesi: Bir Türkquality Örneği. Working Paper Series Dergisi. 3(4). 86-94. Doi: 10.5281/zenoda.7496590