Sosyal Kaygı ile Genel Öz Yeterlik Arasındaki İlişkide Bilişsel Esnekliğin Aracı Rolü / The Mediating Role of Cognitive Flexibility in the Relationship between Social Anxiety and General Self-Efficacy

Year 2023, Volume: 14 Issue: 1, 229 - 244, 28.02.2023

Özlem Çakmak Tolan Berkan Can Kara

https://doi.org/10.19160/e-ijer.1195955

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı üniversite öğrencilerinde sosyal kaygı ile genel öz yeterlik arasındaki ilişkide bilişsel esnekliğin aracı rolünün incelenmesidir. Ayrıca sosyal kaygı, bilişsel esneklik ve genel öz yeterliğin cinsiyete göre farklılaşıp farklılaşmadığı da incelenmiştir. Araştırma, nicel araştırma yönteminin kullanıldığı tarama modelinde tasarlanmıştır. Araştırmanın örneklem grubunu 2021-2022 eğitim-öğretim yılında Türkiye’de farklı üniversitelerde lisans eğitimine devam eden 499 üniversite öğrencisi oluşturmuştur. Katılımcıların %68.3’ü (n=341) kadın, %31.6’sı (n=158) erkeklerden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklem grubunun yaş ortalaması 22.48’dir. Araştırmada veri toplama araçları olarak Bilişsel Esneklik Ölçeği, Genel Öz Yeterlik Ölçeği ve Liebowitz Sosyal Kaygı Ölçeği kullanılmıştır. Değişkenler arasında anlamlı bir ilişkinin olup olmadığını belirlemek amacıyla Pearson korelasyon analizi kullanılmıştır. Sosyal kaygı, bilişsel esneklik ve genel öz yeterliğin cinsiyet açısından bir farklılık gösterip göstermediği ise t-testi ile incelenmiştir. Genel öz yeterliğin sosyal kaygı üzerindeki etkisinde bilişsel esnekliğin aracı rolünü belirlemek için regresyon tabanlı bootstrapping yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada ulaşılan bulgulara göre, kadınların sosyal kaygı düzeylerinin erkeklere göre daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Pearson Korelasyon Analizi sonuçlarına göre sosyal kaygı ile bilişsel esneklik arasında negatif yönde ve anlamlı bir ilişkinin olduğu belirlenmiştir. Yine korelasyon analizi sonuçlarına göre sosyal kaygı ile genel öz yeterlik arasında negatif yönde ve anlamlı bir ilişkinin olduğu bulunmuştur. Bunun yanı sıra yapılan aracılık analizinde genel öz yeterliğin sosyal kaygı üzerindeki etkisinde bilişsel esnekliğin aracı rolünün olduğu görülmüştür. Mevcut çalışma bilişsel esneklik ve genel öz yeterliğin, sosyal kaygının oluşumunda ve seyrinde etkili olabileceğine işaret etmektedir. Araştırma sonucuna göre alanda çalışan ruh sağlığı uzmanlarına sosyal kaygı ile çalışırken bu değişkenler üzerinde durmaları tavsiye edilebilir. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular ilgili alanyazın çerçevesinde tartışılmış ve yorumlanmıştır.

Keywords

Bilişsel esneklik, Sosyal kaygı, Genel öz yeterlik, Üniversite öğrencileri

The Mediating Role of Cognitive Flexibility in the Relationship between Social Anxiety and General Self-Efficacy / Sosyal Kaygı ile Genel Öz Yeterlik Arasındaki İlişkide Bilişsel Esnekliğin Aracı Rolü

Abstract

The purpose of this study is to investigate the mediating role of cognitive flexibility in the relationship between social anxiety and general self-efficacy in university students. In addition, it was also investigated whether cognitive flexibility, social anxiety and general self efficacy differ according to gender. The research was designed in the survey model using the quantitative research method. The sample of the study consisted of 499 undergraduate university students enrolled at different universities in Turkey in the academic year of 2021-2022. While 68.3% (n=341) of the participants were female, 31.6% (n=158) were male. The average age of the research group is 22.48. The data were collected using the Cognitive Flexibility Scale, the General Self-Efficacy Scale, and the Liebowitz Social Anxiety Scale. Pearson correlation analysis was performed to examine whether there was a significant relationship between the variables used in the study. T-test was used to determine whether social anxiety, cognitive flexibility and general self-efficacy differ in terms of gender. Regression-based bootstrapping method was used to determine the mediator role of cognitive flexibility in the effect of general self-efficacy on social anxiety. The social anxiety levels of the female participants were found to be higher than those of the male participants. According to the results of Pearson Correlation Analysis, it was determined that there is a negative and significant relationship between social anxiety and cognitive flexibility. In addition, according to the results of the Pearson Correlation Analysis, it was determined that there was a negative and significant relationship between social anxiety and general self-efficacy. The mediation analysis results demonstrated the mediating role of cognitive flexibility in the effect of general self-efficacy on social anxiety. The results of this study and those of other studies in the relevant literature have suggested the effectiveness of cognitive flexibility and general self-efficacy on the development and progression of social anxiety. Thus, mental health experts working in this field may be recommended to focus on these variables while studying social anxiety. The results of the study were discussed and interpreted in light of the relevant literature.

Keywords

Cognitive Flexibility, Social anxiety, General self-efficacy, University students, Bilişsel esneklik, Sosyal kaygı, Genel öz yeterlik, Üniversite öğrencileri

References

• Akçay Özcan, D. ve Kıran Esen, B. (2016). Ergenlerin bilişsel esneklik düzeyleri ile özyeterliklerinin İncelenmesi, International Journal Of Eurasia Social Sciences, 7 (24), 1-10.
• Al-Jabari, R. (2012). Relationship among sef-esteem, psychological and cognitive flexibility and psychological symptomatology. (Master thesis). University of North Texas, USA.
• Al-Ruwaili, M. A., Al-Turki, Y. A., & Alardan, A. (2018). Social anxiety and its effect on self-efficacy among family medicine residents in Riyadh. Journal of Family Medicine and Primary Care, 7(2), 389. https://doi.org/10.4103/jfmpc.jfmpc_360_17
• Altunkol, F. (2011). Üniversite öğrencilerinin bilişsel esneklikleri ile algılanan stres düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• American Psychiatric Association, A. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (Vol. 5). Washington, DC: American Psychiatric Association.
• Arlt, J., Yiu, A., Eneva, K., Dryman, M. T., Heimberg, R. G., & Chen, E. Y. (2016). Contributions of cognitive inflexibility to eating disorder and social anxiety symptoms. Eating behaviors, 21, 30-32. https://doi.org/10.1016/j.eatbeh.2015.12.008
• Asıcı, E. ve İkiz, F.E. (2015). Mutluluğa giden bir yol: Bilişsel esneklik. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(35), 191-211
• Ateş, B.; Sağar M. E. (2021). Üniversite öğrencilerinde öz yeterliğin yordayıcısı olarak bilişsel esneklik, duygu düzenleme becerileri ve psikolojik sağlamlık. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(3), 679- 695.
• Aune, T., Juul, E. M. L., Beidel, D. C., Nordahl, H. M., & Dvorak, R. D. (2021). Mitigating adolescent social anxiety symptoms: the effects of social support and social self-efficacy in findings from the Young-HUNT 3 study. European Child & Adolescent Psychiatry, 30(3), 441-449. https://doi.org/10.1007/s00787-020-01529-0
• Aypay, A. (2010). Genel öz yeterlik ölçeği’nin (Göyö) Türkçe’ye uyarlama çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (2), 113-131.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy theory: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84, 191-225
• Baltacı, Ö. (2010). Üniversite öğrencilerinin sosyal kaygı, sosyal destek ve problem çözme yaklaşımları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Basow, S. A. (1992). Gender: Stereotypes and roles. Thomson Brooks/Cole Publishing Co.
• Bilgin M (2009). Developing a cognitive flexibility scale: validity and reliability studies. Soc. Behav. Pers. 37(3):343-354.
• Brunello, N., Den Boer, J. A., Judd, L. L., Kasper, S., Kelsey, J. E., Lader, M., ... & Wittchen, H. U. (2000). Social phobia: diagnosis and epidemiology, neurobiology and pharmacology, comorbidity and treatment. Journal of affective disorders, 60(1), 61-74. https://doi.org/10.1016/S0165-0327(99)00140-8
• Buğa, A., Özkamalı, E., Altunkol, F. ve Çekiç, A. (2018). Üniversite öğrencilerinin bilişsel esneklik düzeylerine göre sosyal problem çözme tarzlarının incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(1), 48-58.
• Büyüköztürk, Ş., Köklü, N., & Çokluk-Bökeoğlu, Ö. (2011). Sosyal bilimler için istatistik. Pegem Akademi.
• Chorpita, B. F. (2007). Modular cognitive-behavioral therapy for childhood anxiety disorders. Guilford press.
• Clark, D. M., & Wells, A. (1995). A cognitive model. Social phobia: Diagnosis, assessment, and treatment, 69, 1025.
• Compton, S.N., Nelson, A.H., & March, J.S. (2000). Social phobia and separation anxiety symptoms in community and clinical samples of children and adolescents. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 39(8), 1040-1046. https://doi.org/10.1097/00004583-200008000-00020
• Comunian, A. L. (1989). Some characteristics of relations among depression, anxiety, and self-efficacy. Perceptual and Motor Skills, 69(3-1), 755-764. https://doi.org/10.1177/00315125890693-109
• Çelik, N., & Kısa, C. (2020). Bireysel sporlar ve takım sporlarıyla uğraşan ergenlerin sosyal kaygı ve öz yeterliklerinin incelenmesi. Biruni Sağlık ve Eğitim Bilimleri Dergisi, (6), 1-13.
• Çelikkaleli, Ö. (2014). The Relation between cognitive flexibility and academic, social and emotional self-efficacy beliefs among adolescents. Education And Science, 39, 347-354. https://doi.org/10.15390/EB.2014.3467
• Çiftçi, M. C. (2019). Üniversite öğrencilerinin, yetişkin ayrılma anksiyetesi ve bilişsel esneklik düzeyleri ile sosyal anksiyete düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Dağ, İ., & Gülüm, V. (2013). Yetişkin bağlanma örüntüleri İle psikopatoloji belirtileri arasındaki ilişkide bilişsel özelliklerin aracı rolü: Bilişsel esneklik. Turk Psikiyatri Dergisi, 24(4).
• Doğan Yatar, M. (2020). Üniversite öğrencilerinde somatizasyon eğiliminin yordanmasında stresle başa çıkma yöntemleri, genel öz yeterlik inancı ve bilişsel esnekliğin rolü. [Yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. İstanbul.
• Faravelli, C., Zucchi, T., Viviani, B., Salmoria, R., Perone, A., Paionni, A., ... & Abrardi, L. (2000). Epidemiology of social phobia: a clinical approach. European Psychiatry, 15(1), 17-24. https://doi.org/10.1016/S0924-9338(00)00215-7
• Fazeli, M., Ehteshamzadeh, P., & Hashemi, S. E. (2015). The effectiveness of cognitive behavior therapy on cognitive flexibility of depressed people. Thoughts and Behavior in Clinical Psychology, 9(34), 27-36.
• Goldin, P. R., Ziv, M., Jazaieri, H., Werner, K., Kraemer, H., Heimberg, R. G., & Gross, J. J. (2012). Cognitive reappraisal self-efficacy mediates the effects of individual cognitive-behavioral therapy for social anxiety disorder. Journal of consulting and clinical psychology, 80(6), 1034. https://doi.org/10.1037/a0028555
• Gould, R. A., Buckminster, S., Pollack, M. H., Otto, M. W., & Yap, L. (1997). Cognitive-behavioral and pharmacological treatment for social phobia: a meta-analysis. Clinical Psychology: Science and Practice, 4(4), 291. https://doi.org/10.1111/j.1468-2850.1997.tb00123.x
• Green, Samuel B. (1991) “How Many Subjects Does It Take To Do A Regression Analysis?”, Multivariate Behavioral Research, 26 (3), pages: 449-510
• Grevenstein, D., Bluemke, M.& Kroeninger Jungaberle, H. (2016). Incremental validity of sense of coherence, neuroticism, extraversion and general self-efficacy: Longitudinal prediction of substance use frequency and mental health. Health and Quality of Life Outcomes, 14(9), 1-14. https://doi:10.1186/s12955-016-0412-z
• Gültekin, B. K., & Dereboy, İ. F. (2011). Üniversite öğrencilerinde sosyal fobinin yaygınlığı ve sosyal fobinin yaşam kalitesi, akademik başarı ve kimlik oluşumu üzerine etkileri. Türk Psikiyatri Dergisi, 22(3), 150-158.
• Han, D.H., Park, H.W., Kee, B.S., Na, C., Na, D.H. ve Zaichkowsky, L. (2011). Performance enhancement with low stress and anxiety modulated by cognitive flexiblity. Psychiatry Investigation, 8(3), 221-226.
• Hannesdottir, D. K., & Ollendick, T. H. (2007). Social cognition and social anxiety among Icelandic schoolchildren. Child & Family Behavior Therapy, 29(4), 43-58.
• Hayes, A. F. (2013) Introduction to mediation, moderation and conditional process analysis: A regression-based approach. The Guildford Press.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık
• Kılınç, A., Ç., Polatcan, M., Atmaca, T., Koşar, M. (2021). Öğretmen mesleki öğrenmesinin yordayıcıları olarak öğretmen öz Yeterliği ve bireysel akademik iyimserlik: Bir yapısal eşitlik modellemesi. Eğitim ve Bilim. 46 (205) 373-394.
• Kim, B. S., & Omizo, M. M. (2005). Asian and european american cultural values, collective self-esteem, acculturative stress, cognitive flexibility, and general self-efficacy among asian american college students. Journal of counseling psychology, 52(3), 412. https://doi.org/10.1037/0022-0167.52.3.412
• Koesten, J., Schrodt, P., & Ford, D. J. (2009). Cognitive flexibility as a mediator of family communication environments and young adults' well-being. Health communication, 24(1), 82-94.
• Iancu, I., Bodner, E., & Ben-Zion, I. Z. (2015). Self esteem, dependency, self-efficacy and self-criticism in social anxiety disorder. Comprehensive psychiatry, 58, 165-171. https://doi.org/10.1016/j.comppsych.2014.11.018
• Leary, M. R., & Atherton, S. C. (1986). Self-efficacy, social anxiety, and inhibition in interpersonal encounters. Journal of social and clinical psychology, 4(3), 256-267. https://doi.org/10.1521/jscp.1986.4.3.256
• Leary, R.M. ve Kowalski, N.R. (1995). Social Anxiety. New York: The Guilford Press
• Lee, J. K., & Orsillo, S. M. (2014). Investigating cognitive flexibility as a potential mechanism of mindfulness in generalized anxiety disorder. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 45(1), 208-216. https://doi.org/10.1016/j.jbtep.2013.10.008
• Lent, R. W., & Hackett, G. (1987). Career self-efficacy: Empirical status and future directions. Journal of vocational Behavior, 30(3), 347-382. https://doi.org/10.1016/0001-8791(87)90010-8
• Liebowitz, M. R. (1987). Social phobia. Modern Problems of Pharmacopsychiatry, 22, 141-173.
• Liu, X., Qian, W., Liang, P., Xie, T., & Wang, J. (2022). The relationship between peer victimization and social anxiety among adolescents: a moderated mediation model with cognitive flexibility and affect intensity. Psychology, Health & Medicine, 27(3), 663-675. https://doi.org/10.1080/13548506.2021.1971729
• Luszczynska, A., Scholz, U.& Schwarzer, R. (2005). The General self efficacy scale: Multicultural validation studies. Journal of the Journal of Psychology Interdisciplinary and Applied, 139(5), 439-457. doi:10.3200/JRLP.139.5.439- 457
• Martin, M. M., & Anderson, C. M. (1998). The cognitive flexibility scale: Three validity studies. Communication Reports, 11(1), 1-9. https://doi.org/10.1080/08934219809367680
• Martin, M. M., & Rubin, R. B. (1995). A new measure of cognitive flexibility. Psychological Reports, 76, 623-626. https://doi.org/10.2466/pr0.1995.76.2.623
• Matsuo, N., & Arai, K. (1998). Relationship among social anxiousness, public self-consciousness and social self-efficacy in children. Japanese Journal of Educational Psychology, 46(1), 21-30.
• Mazalin, D. and Moore, S. (2004). Internet use, identity development and social anxiety among young adults. Behaviour Change, 21(2), 90- 102. https://doi.org/10.1375/bech.21.2.90.55425
• Min, J. A., Lee, C. U., & Lee, C. (2013). Mental health promotion and illness prevention: a challenge for psychiatrists. Psychiatry Investigation, 10(4), 307.
• Muris, P. (2002). Relationships between self-efficacy and symptoms of anxiety disorders and depression in a normal adolescent sample. Personality and individual differences, 32(2), 337-348. https://doi.org/10.4306/pi.2013.10.4.307
• Palancı, M., & Özbay, Y. (2003). Üniversite öğrencilerinde sosyal anksiyetenin kontrol algısı sosyal öz yeterlik incinebilirlik ve başaçıkma davranışları ile yordanabilirliği, In VII. National Counseling and Guidance Congress (pp. 5-7).
• Park, S., & Bae, D. (2015). Differences of social anxiety and stress coping style by self-efficacy in college students. The Journal of the Korea Contents Association, 15(10), 305-315. https://doi.org/10.5392/JKCA.2015.15.10.305
• Rimm, H. & Jerusalem, M. (1999). Adaptation and validation of an estonian version of the general self-efficacy scale (ESES). Anxiety, Stress, and Coping (Anxiety Stress Coping), 12 (3), 329-345.
• Rodebaugh, T. L., Holaway, R. M., & Heimberg, R. G. (2004). The treatment of social anxiety disorder. Clinical Psychology Review, 24(7), 883-908. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2004.07.007
• Rudy, B. M., Davis III, T. E., & Matthews, R. A. (2012). The relationship among self-efficacy, negative self-referent cognitions, and social anxiety in children: A multiple mediator model. Behavior Therapy, 43(3), 619-628. https://doi.org/10.1016/j.beth.2011.11.003
• Shimogori, Y. (2013). Impact of biculturalism on self-efficacy and cognitive-flexibility of Japanese adults. The Claremont Graduate University.
• Schwarzer, R. & Jerusalem, M. (1995). Generalized self-efficacy scale. In J. Weinman, S. Wright, & M. Johnston (Eds.), Measures in health psychology: A user’s portfolio. Causal and control beliefs (pp. 35-37). Windsor, UK: NFER-Nelson.
• Schultz, L. T., & Heimberg, R. G. (2008). Attentional focus in social anxiety disorder: Potential for interactive processes. Clinical Psychology Review, 28(7), 1206-1221. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2008.04.003
• Smits, J. A., Rosenfield, D., McDonald, R., & Telch, M. J. (2006). Cognitive mechanisms of social anxiety reduction: an examination of specificity and temporality. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 74(6), 1203. https://doi.org/10.1037/0022-006X.74.6.1203
• Smári, Pétursdóttir, G., Þorsteinsdóttir, V. (2001). Social anxiety and depression in adolescents in relation to perceived competence and situational appraisal. Journal of Adolescence, 24(2), 199-207.
• Scholz, U., Gutierrez- Dona, B., Sud, S. & Schwarzer, R. (2002). Is general self efficacy a universal construct? European Journal of Psychological Assessment, 18 (3), 242-251.
• Soykan, C., Özgüven, H.D. ve Gençöz T(2003). Liebowitz social anxiety scale: the turkish version. Psychol Rep, 93(2), 1059-1069. https://doi.org/10.2466/pr0.2003.93.3f.1059
• Stopa, L., & Clark, D. M. (1993). Cognitive processes in social phobia. Behaviour Research and Therapy, 31(3), 255-267. https://doi.org/10.1016/0005-7967(93)90024-O
• Strine, T. W., Mokdad, A. H., Balluz, L. S., Gonzalez, O., Crider, R., Berry, J. T., & Kroenke, K. (2008). Depression and anxiety in the United States: findings from the 2006 behavioral risk factor surveillance system. Psychiatric Services, 59(12), 1383-1390
• Sübaşı, G. (2010). Üniversite öğrencilerinde sosyal kaygıyı yordayıcı bazı değişkenler. Eğitim ve Bilim, 32(144), 3-15.
• Tahmassian, K., & Moghadam, N. J. (2011). Relationship between self-efficacy and symptoms of anxiety, depression, worry and social avoidance in a normal sample of students. Iranian Journal of Psychiatry and Behavioral Sciences, 5(2), 91.
• Thomasson, P., & Psouni, E. (2010). Social anxiety and related social impairment are linked to self‐efficacy and dysfunctional coping. Scandinavian Journal of Psychology, 51(2), 171-178. https://doi.org/10.1111/j.1467-9450.2009.00731.x
• Tok, C. (2019). Ortaokul Öğrencilerinin Ebeveyn Bağlanma Stilleri ile Sosyal Kaygı Düzeylerinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Toprakçı, E. (2017). Class Management [Sınıf Yönetimi] Ankara: Pegem Publishing. Park, S., & Bae, D. (2015). Differences of social anxiety and stress coping style by self-efficacy in college students. The Journal of the Korea Contents Association, 15(10), 305-315.
• Wiseman, H., Raz, A., & Sharabany, R. (2007). Depressive personality styles and interpersonal problems in young adults with difficulties in establishing long-term romantic relationships. Israel Journal of psychiatry and related sciences, 44(4), 280.
• Yelpaze, İ. ve Yakar, L. (2019). Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumu ve bilişsel esnekliklerinin incelenmesi. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 9(54).
• Yu, Y., Yu, Y., & Lin, Y. (2020). Anxiety and depression aggravate impulsiveness: the mediating and moderating role of cognitive flexibility. Psychology, Health & Medicine, 25(1), 25-36. https://doi.org/10.1080/13548506.2019.1601748