TURİZM KENTLEŞMESİ KAVRAMI: ANTALYA ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Cilt: 26 Sayı: 2, 71 - 94, 26.12.2017

Şevket Işık , Volkan Zoğal

Öz

Bu çalışmada, kavramsal bir
tartışma ve ampirik bir analizle “turizm kentleşmesi” ele alınmıştır.
Öncelikle, turizm kentleşmesinin kavramsal açıdan bir tanımı yapılarak, onu
diğer kentleşme biçimlerinden ayıran temel özellikler incelenmiştir. Çalışmanın
ampirik analizi için,  1980’lerden sonra
turizmin yarattığı etkiyle hızla büyüyen ve turizmin sadece mekânsal değil,
sosyal, ekonomik ve kültürel değişim ve dönüşümlere yol açtığı Antalya
seçilmiştir.

Antalya’daki turizm
kentleşmesinin, Türkiye’nin diğer önemli kentlerinden farkını ortaya koyabilmek
için nüfus artış hızı ve göç verileri, işgücünün hem miktar hem de yapısal
değişimini ortaya koyan veriler, yabancı nüfus ve onların mülk edinimleri,
turist ve turizm tesislerine ilişkin veriler kullanılarak, iller arasında
karşılaştırmalar yapılmıştır.

Elde edilen bulgular, Antalya’nın
“turizm kentleşmesi” sürecinde meydana gelen değişimlerin; yapılan sınırlı
sayıdaki çalışmalardaki sonuçlarla büyük ölçüde örtüştüğünü ortaya koymaktadır.
Nitekim Antalya’da 1980 sonrasında turizme dayalı olarak ortaya çıkan ekonomik
yapılanmaya, hem nüfusta hem de işgücünde hızlı bir büyüme eşlik etmiştir.
Antalya nüfusu, 1985-2015 arasında % 257 oranında artarak, İstanbul, Ankara,
İzmir, Tekirdağ, Kocaeli ve Bursa gibi illeri geride bırakmıştır. 1985-2015
arasında, illerin nüfusunda başka illerde doğanların oranı dikkate alındığında,
en fazla artışın Antalya’da gerçekleştiği görülür. 1980-2000 arasında turizm
ile doğrudan veya dolaylı sektörlerde işgücü % 524 artarak tüm illeri geride
bırakmıştır. Turizmin bir etkisi de, Antalya’da yerleşik yabancı nüfus üzerine
olmuştur. 2016 yılında ikamet veya çalışma izni alarak ADNKS’ne kayıtlı olan
yabancıların sayısı 60 bini geçmiştir. Bu rakam, Antalya’yı % 2,6 ile il nüfusu
içinde en çok yabancı olan il konumuna getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Turizm, kentleşme, turizm kentleşmesi, turistik kentleşme, Antalya

The Concept of Tourism Urbanization: The case of Antalya (Turkey)

Öz

This article deals with
tourism-related urbanization process in Turkey. In the first part, theoretical
and conceptual aspects of this phenomenon were discussed, followed by an
empirical analysis in the case of a coastal province, Antalya. The city of
Antalya, located on the Mediterranean coast of Turkey is the urban area where
mass coastal tourism most rapidly developed since mid-80s. Diverse impacts of
tourism industry such as social, economic, cultural and spatial, are highly
visible in Antalya.

Statistics on population growth
rate, immigration, labour force, registered foreign population, foreign
property ownership, tourist numbers and tourism facilities were employed in
order to distinguish the dynamics of urbanization in Antalya from the other big
cities of Turkey.

The findings indicate that the
process of tourism-related urbanization in Antalya has similarities with the
other studies in the literature. The changing economic structure in Antalya
based on tourism in the 1980s was accompanied by a rapid growth both in the
population and in the labour force. The increase rate of Antalya population
between 1985 and 2015 was 257 percent, raking the top among the other big
cities of Turkey including Istanbul, Ankara, Izmir, Kocaeli, Bursa and
Tekirdağ. During the same period (1985-2015), the greatest increase in the
percentage of the out-born population was observed in Antalya. Between 1980 and
2000, the labour force in the economic sectors directly or indirectly related
to tourism increased 524 percent, leaving all the other provinces behind.
Another effect of tourism industry is on the number of the foreign population
settling in Antalya. In 2016, the number of foreign population with a residence
or work permit has exceeded 60,000. The percentage of foreign population in
Antalya is the highest (2.6 percent) among the province of Turkey. 

Anahtar Kelimeler

Tourism, urbanization, tourism urbanization, touristic urbanization, Antalya

Kaynakça

• Akengin, H. 2006. Antalya’da Turizmin Ortadan Kaldırdığı Mevsimlik Yerleşmeler: Sahil Çardakları. N. Özgüç, & A. N. Timor (Ed.) içinde, İnsan ve Mekân Prof. Dr. Erol Tümertekin’e 80. Yıl Armağanı (s. 187-203). Çantay Kitabevi.
• Akış, A. 2007. Alanya'da turizm ve turizmin Alanya ekonomisine etkisi. Selçuk üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (17), 15-32.
• Akova, İ. 1999. Alanya’nın turizm olanakları. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi(7), 183-207.
• Antalya Mimarlar Odası. 1988. Güney Antalya Turizm Gelişim Projesi. Mimarlık Dergisi, 57-61.
• Arıkan, İ. 1998. Havayolu ulaşımı ile turizm ilişkisi ve havaalanları. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi (Yıl 9 Eylül-Aralık), 46-54.
• Balkır, C., ve Kırkulak, B. 2009. Turkey as a New Destination for Retirement Migration. D. M. Heinz Fassmann içinde, Migration and Mobility in Europe. Trends, Patterns and Control (s. 123-143). Edward Elgar.
• Balkır, C., Toprak, Z., ve Kırkulak, B. 2008. Yabancı Emekli göçünün sosyal ve ekonomik etkileri:Antalya ve Çevresi üzerine ampirik bir çalışma. İzmir: TÜBİTAK Proje No: 105K156.
• Bozyer, Ü. 2008. Kent Dokusunun Oluşmasında Turizmin Etkisi “Bodrum Örneği. İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• Deniz, A., ve Özgür, E. M. 2010. Rusya'dan Türkiye'ye ulusaşırı göç: Antalya'daki Rus göçmenler. Ege Coğrafya Dergisi, 19 (1), 13-30.
• Deniz, A., ve Özgür, E. M. 2013. Antalya’daki Rus gelinler: Göçten evliliğe, evlilikten göçe. Sosyoloji Dergisi, 3 (27), 151-175.
• Deniz, A., ve Özgür, E. M. 2015. Rus kadınların emek göçü: Antalya örneği. L. Körükmez, & İ. Südaş içinde, Göçler Ülkesi (s. 115-133). İstanbul.
• Devlet İstatistik Enstitüsü. 1984. Genel Nüfus Sayımı Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri 1980. Yayın No: 1072, Ankara.
• Devlet İstatistik Enstitüsü. 1993. Genel Nüfus Sayımı Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri 1990. Yayın No: 1616, Ankara.
• Devlet İstatistik Enstitüsü. 2003. Genel Nüfus Sayımı Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri 2000. Yayın No: 2759, Ankara. Doğaner, S. 1998. Türkiye kıyı kullanımında turizm olgusu. Türk Coğrafya Dergisi(33), 25-52. Emekli, G. 1994. Foça’da Turizm ve Turistik Kentleşme. İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Beşeri ve İktisadi Coğrafya Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Esengil, Z. 2015. Kasım 2017 tarihinde Antalya Gerçek Bir Kent ise Onu Üreten Kim? http://www.arkitera.com/: http://www.arkitera.com/gorus/645/zeynep-esengil adresinden alındı Gladstone, D. L. 1998. Tourism Urbanization in the United States”, 34: 3-27. Urban Affairs Review, 34(1), 3-27. Hall, C. M. 2006. Tourism Urbanization and global environmental change. ‎M. Stefan Gössling (Ed.) içinde, Tourism and Global Environmental Change: Ecological, Economic, Social and Political Interrelationships (s. 142-155). Abingdon: Routledge. http://www.hurriyet.com.tr. 2016, 9 1. http://www.hurriyet.com.tr/antalyadaki-rus-okulunda-ders-zili-caldi-40213799. Kasım 2017 tarihinde alındı.
• http://www.turizmaktuel.com. 2015, 8 16. http://www.turizmaktuel.com/haber/antalya-da-kongre-turizmi-icin-milat. Eylül 10, 2017 tarihinde alındı. http://www2.tbmm.gov.tr. http://www2.tbmm.gov.tr/d23/7/7-15328c.pdf. Ağustos 23, 2017 tarihinde alındı. http://yigm.kulturturizm.gov.tr (1). http://yigm.kulturturizm.gov.tr/TR,10161/golf-turizmi.html. Eylül 11, 2017 tarihinde alındı. http://yigm.kulturturizm.gov.tr (2). http://yigm.kulturturizm.gov.tr/TR,9854/sinir-giris-cikis-istatistikleri.html. Temmuz 20, 2017 tarihinde alındı. http://yigm.kulturturizm.gov.tr (3). http://yigm.kulturturizm.gov.tr/TR,9772/turizm-kentleri.html. Ağustos 20, 2017 tarihinde alındı. http://yigm.kulturturizm.gov.tr (4). http://yigm.kulturturizm.gov.tr/TR,9860/turizm-belgeli-tesisler.html. Eylül 15, 2017 tarihinde alındı.
• Işık, Ş. 2005. Türkiye'de kentleşme ve kentleşme modelleri. Ege Coğrafya Dergisi, 14 (1-2), 57-71. Kervankıran, İ., ve Bulut, E. 2015. Antalya İli Turizminin Gelişimini ve Etkilerini Yerel Halk Nasıl Değerlendirmektedir? . Türk Coğrafya Dergisi (65), 35-45. Kültür ve Turizm Bakanlığı. 2012. Türkiye’de Turizm Sektörüne sağlanan Teşvik ve Destekler. Yatırım ve işletmeler genel Md. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve işletmeler Genel Md. Mullins, P. 1990. Tourist cities as new cities: Australia’s Gold Coast and Sunshine Coast. Australian Planner, 28 (3), 37-41. Mullins, P. 1991. Tourism urbanization. International Journal of Urban and Regional Research, 15 (3), 591-597. Mullins, P. 1992. Cities for pleasure: the emergence of tourism urbanization in Australia. Built Environment, 18(3), 187-198. Mullins, P. 1994. Class relations and tourism urbanisation: The regeneration of the petite bourgeoisie and the emergence of a new urban form. International Journal of Urban and Regional Research, 18 (4), 591-607.
• Mullins, P. 2003. The evolution of Australian tourism urbanization. E. L. Hoffman, S. S. Fainstein, & D. R. Judd (Ed.) içinde, Cities and visitors: Regulating people, markets and city space (s. 126-142). Blackwell Publishing.
• Örs, H. 2005. Güney Antalya Gelişim projesi. Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, 16 (2), 204-210.
• Özgür, E. M., ve Deniz, A. 2015. Rusya ile Türkiye Arasında Turizme Dayalı Bir Göç Sistemi Oluşması. İ. Südaş, & L. Körükmez (Ed.) içinde, Göçler Ülkesi: Akışlar, Göçmenler, Araştırmacılar (s. 69-94). Ayrıntı Yayınları.
• Öztürk, A. S. 2010. Antalya Körfezi Batısında Kırsal Turizm: Potansiyel ve Geliştirme Stratejisi. İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Beşeri ve İktisadi Coğrafya Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) .
• Pekpak, H. E. 2012. Kıyı Alanlarında Turizm Odaklı Mekânsal Gelişim: Lara Örneği. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü.
• Qian, J., Feng, D., ve Zhu, H. 2012. Tourism-driven urbanization in China’s small town development: A case study of Zhapo Town, 1986-2003. Habitat International, 36 (1), 152-160.
• Sayan, M. S., ve Öztan, Y. 2000. Antalya kıyı şeridindeki turizm tesislerinin fiziksel planlama sürecinde ortaya çıkan sorunlar ve çözüm önerileri. Tarım Bilimleri Dergisi, 6 (4), 71-80.
• Südaş, İ. 2006. Alanya'ya Yönelik Avrupalı Göçü: Özellikler ve Etkiler. III. Lisansüstü Turizm Öğrencileri Kongresi Bildiri Kitabı, (s. 775-798). Çanakkale.
• Südaş, İ. 2008. Uluslararası emekli göçünün Türkiye’nin kıyı kentleri üzerindeki etkileri. TÜCAUM V. Coğrafya Sempozyumu, (s. 135-146). Ankara.
• Südaş, İ. 2012. Avrupa ülkelerinden Türkiye'nin batı kıyılarına yönelik göçler: Marmaris, Kuşadası ve Ayvalık ilçelerinde karşılaştırmalı bir araştırma. İzmir: Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Südaş, İ. 2014. Biz Turist İstedik İnsanlar Geldi. A. Kaya içinde, Farklılıkların Birlikteliği - Türkiye ve Avrupa'da Birarada Yaşama Tartışmaları (s. 121-150). Hiperlink Yayınları.
• Südaş, İ., ve Mutluer, M. 2005. Yabancıların Türkiye'de mülk edinimi: Coğrafi bir yaklaşım. Ege Coğrafya Dergisi, 14 (1-2), 45-55.
• Südaş, İ., ve Mutluer, M. 2008. Ekonomik etkileri açısından Türkiye'nin turizm merkezlerine yönelik Avrupalı göçleri. Ege Coğrafya Dergisi, 17 (1-2), 51-59.
• Taşlıgil, N. 1996. Türkiye'nin havaalanları. Türk Coğrafya Dergisi (31), 25-281.
• Yakar, M. 2013. 21. Yüzyılın başında Türkiye’de iller arası göçlerin mekansal ve istatistiksel analizi. Journal of World of Turks, 5 (3), 239-263.