Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Derslerinde Okul Dışı Öğretim Ortamlarını Kullanması

Year 2024, Issue: 53, 166 - 177, 30.06.2024

Münevver Yıldırım Ufuk Şimşek

https://doi.org/10.33418/education.1415068

Abstract

Araştırmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmenlerinin derslerinde okul dışı öğretim ortamlarını kullanma durumlarına yönelik görüşlerini tespit etmektir. Sosyal bilgiler dersi öğretim programında, okul dışı öğretim ortamlarına önem verilmesi ve bu öğretim ortamlarından kazanımların amacına uygun olarak faydalanılması gerektiği düşünülmektedir. Bu bağlamda çalışmada sosyal bilgiler öğretmenlerine hangi okul dışı öğretim ortamlarını kullandıkları, dersleri nasıl işledikleri, okul dışı öğretim ortamlarının katkıları sorulmuş, bu ortamlarda yaşanan sorunlar ve bu konuya dair önerilere yönelik öğretmenlerin fikirleri alınmıştır. Temel nitel araştırma deseni ile gerçekleştirilmiş olan bu çalışmanın araştırma grubunu, 2022-2023 eğitim-öğretim yılı Erzurum İli Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı, Palandöken ve Yakutiye ilçelerinde görev yapan 10 tane sosyal bilgiler öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma verileri, araştırmacı tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış mülakat soruları ile elde edilmiş ve içerik analizi ile çözümlenmiştir. Elde edilen verilere bağlı olarak sosyal bilgiler öğretmenlerinden 6’sının derslerinde okul dışı öğretim ortamlarını kullandığı 4’ünün ise kullanmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Buna göre tarihsel alanlar, müzeler ve sinemalar en fazla kullanılan okul dışı öğretim ortamlarıdır. Elde edilen diğer veriler incelendiğinde çalışmaya katılan öğretmenlerin tamamı okul dışı öğretim ortamlarının katkısı olduğunu ifade etmiştir. Buna göre okul dışı öğretim ortamlarının somut öğrenmeler ve öğrenilen bilgilerin kalıcı olmasını sağladığı öğretmenler tarafından ifade edilen katkılar arasında yer almaktadır. Araştırmanın diğer sonuçları incelendiğinde ise bazı öğretmenler öğrencilerin kontrolünün zor olması ve güvenlik sorunlarının yaşanmasına dair olumsuz görüşler belirtmişlerdir.

Keywords

Sosyal bilgiler öğretimi, okul dışı öğretim ortamları, öğretmen görüşleri

Social Studies Teachers’ Extent of Using Out-of-School Teaching Environments for Their Lessons

Abstract

The aim of the present study is to find out social studies teachers’ opinions about the use of out-of-school learning environments for their lessons. Since the social studies curriculum stipulates that out-of-school teaching environments should be given importance and utilized in accordance with the intended learning outcomes, the social studies teachers in this study were asked which out-of-school teaching environments they use and how they teach the lessons in such environments, as well as their opinions on the possible contributions of out-of-school teaching environments, the problems experienced in such environments, and their suggestions in this respect. Conducted with a basic qualitative research design, this study involved a study sample consisting of 10 social studies teachers who were working in schools located in Palandöken and Yakutiye Districts of Erzurum, and affiliated to the Provincial Directorate of National Education in the 2022/23 academic year. Research data were collected with semi-structured interview questions prepared by the researcher and analysed with a content analysis. In general, depending on the available data, it was concluded that 6 of the social studies teachers made use of out-of-school teaching environments in their lessons, while 4 of them did not. In this context, historical landmarks, museums and cinemas appeared to be the most common out-of-school teaching environments. Some other data further indicated that, in fact, all teachers participating in the study stated that out-of-school teaching environments make great contributions to the learning process as well as providing concrete and permanent learning, whereas some respondents expressed their negative views due to the difficulty of controlling students and the challenge of security-related problems.

Keywords

Social studies teaching, out-of-school teaching environments, teachers’ views

References

• Aladağ, E., Akkaya, D., & Şensöz, G. (2014). Sosyal bilgiler dersinde sanal müze kullanımının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 199-217.
• Ata, B. (2002). Müzelerle ve tarihî mekânlarla tarih öğretimi: Tarih öğretmenlerinin “müze eğitimine” ilişkin görüşleri [Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi- Ankara].
• Avcı Akçalı, A. (2007). Yerel tarih ve tarih eğitimine katkısı [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Aytaç, A. (2014). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eğitimlerinde gezi-gözlem metodunun yeri ve önemi. HAYEF Eğitim Dergisi, 11(1), 55-69.
• Bunting, C. J. (2006). Interdisciplinary teaching through outdoor education. Champaign. IL: Human Kinetics.
• Chawla, L., & Cushing, D. F. (2007). Education for strategic environmental behavior. Environmental Education Research, 13(4), 437-452. https://doi.org/10.1080/13504620701581539
• Coşkun Keskin, S. C., & Kaplan, E. (2012). Sosyal bilgiler ve tarih eğitiminde okul dışı öğrenme ortamı olarak oyuncak müzeleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(41), 95- 115.
• Çetin, T., Kuş, Z., & Karatekin, K. (2010). Sınıf ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin gezi-gözlem yöntemine ilişkin görüşleri. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5(2), 158- 180.
• Demir, M. K. (2007). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi ve sosyal bilgiler derslerinde gözlem gezisi yöntemini uygulama durumları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 323-343.
• Gökkaya, A. K., & Yeşilbursa, C. C. (2009). Sosyal bilgiler öğretiminde tarihi yerlerin kullanımının akademik başarıya etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 483- 506.
• Güleç, S., & Alkış, S. (2003). Sosyal bilgiler öğretiminde müze gezilerinin iletişimsel boyutu. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 63-78.
• İncegül, S. (2010). Sosyal bilgiler dersinde örnek bir sözlü tarih uygulaması [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Karakaş Özür, N., & Şahin, S. (2017). Sosyal bilgiler dersinde sınıf dışı etkinliklerin öğrenci başarısına etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 324- 347.
• Kaya, M. (2013). Sosyal bilgiler dersinde kullanılabilecek bir öğretim yöntemi olarak sözlü tarih: amaç, içerik, uygulama [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kesici, A. (2019). Eğitimde postmodern durum: Yapılandırmacılık. İnsan ve İnsan, 6(20), 219-238. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.442811
• Kuruoğlu Maccario, N. (2002). Müzelerin eğitim ortamı olarak kullanımı. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 275-285.
• Malkoç, S., & Erdoğan, K. (2015). Sosyal bilgiler öğretiminde sınıf dışı okul ortamlarının kullanılma durumları. İlköğretim Online, 14(3), 1079-1095. https://doi.org/10.17051/io.2015.40410
• MEB (Millî Eğitim Bakanlığı) (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev. Ed.). Nobel Yayıncılık. (Çalışmanın orijinali 2009’da yayımlanmıştır)
• Mert, B., & Beldağ, A. (2019). Sosyal bilgiler öğretiminde sözlü ve yerel tarih uygulamalarının öğrencilerde farkındalık oluşmasına etkisi. Milli Eğitim, 48(1), 267-292.
• Metin, B., & Oran, M. (2014). İlköğretim sosyal bilgiler öğretmenlerinin ders içi yerel tarih konusundaki faaliyetleri Uşak İli örneği. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 204-216.
• Meydan, A., & Akkuş, A. (2013). Sosyal bilgiler öğretiminde tarihi ve coğrafi mekân uygulamalarının değerlendirilmesi. International Journal of Eurasia Social Sciences, 4(13), 14-30.
• Öner. G., & Çengelci Köse, T. (2019). Müze ve tarihi mekânlarda değer ve beceri kazandırmaya yönelik sosyal bilgiler öğretmen adaylarının görüşleri. Turkish History Education Journal, 8(1), 98-128. doi: 10.17497/tuhed.540967
• Öner, G. (2015). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin okul dışı tarih öğretimine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Türk Tarihi Eğitim Dergisi, 4(1), 89-121.
• Öner, G., & Öztürk, M. (2019). Okul dışı öğrenme ve öğretim mekânları olarak bilim merkezleri: Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının deneyimi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(Özel sayı), 1109- 1135. https://doi.org/10.17494/ogusbd.
• Özensoy, A. U. (2022). Sosyal bilgiler dersinde tarihî mekânlarda yaratıcı drama ile öğretim. Eren Dergisi, 1(1), 1-13.
• Özmen, H., & Karamustafaoğlu, O. (2019). Eğitimde araştırma yöntemleri (1. Baskı). Pegem Akademi.
• Özpolat, V. (2013). Öğretmenlerin mesleki önceliklerinde öğrenci merkezli eğitim yaklaşımının yeri. Milli Eğitim, 43(200), 5- 27.
• Öztaşçı, C. A., Kabapınar, Y., & Tuncel, G. (2020). Yerel tarih öğretim yöntemini sosyal bilgiler dersinde kullanmak: Yanı başında olan geçmişi görmek ve duyumsamak. Turkish History Education Journal, 9(1), 66- 88. https://doi.org/10.17497/tuhed.669015
• Öztemur, S., Dinç, E., & Acun, İ. (2018). Sosyal bilgiler öğretiminde müze ve tarihi mekân kullanımının 7. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler algılarına etkisi: bir eylem araştırması. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 11(1), 135-168. http://dx.doi.org/10.30831/akukeg.358211
• Sağlamgöncü, A. (2023). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitiminde müze eğitimi ile ilgili yapılan araştırmalara yönelik bir metasentez çalışması. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 308-334. DOI: 10.34056/aujef.1160176
• Seyhan, A. (2020). Öğretmen adaylarına göre sosyal bilgiler dersinde okul dışı öğrenmenin etkililiği. Turkish Journal of Educational Studies, 7(3), 27-51.
• Solmaz, K. (2015). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin müze eğitimine yönelik görüşleri ve uygulamaları. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), 40-54.
• Şahan, M. (2005). Müze ve eğitim. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 487-501.
• Şimşek, A., & Kaymakçı, S. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminin amacı ve kapsamı. A. Şimşek & S. Kaymakçı (Eds.), Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi içinde (1. Baskı, s. 1-11). Pegem Akademi.
• Şimşek, U. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminde tarihsel şehitlik, anıt ve mezarlıkların kullanımı. A. Şimşek & S. Kaymakçı (Eds.), Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (1. Baskı, s. 225-233). Pegem Akademi.
• Turgut, G. (2015). Sosyal bilgiler dersinde bir eğitim aracı olarak sanal müze kullanımı [Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Ünal, Ç., & Çelikkaya, Ü. (2009). Yapılandırmacı yaklaşımın sosyal bilgiler öğretiminde başarı, tutum ve kalıcılığa etkisi (5. sınıf örneği). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 197-212.
• Yaşar Çetin, B. (2021). Okul yöneticilerinin, öğretmenlerin, öğrencilerin ve velilerin okul dışı öğrenmeye ilişkin görüşleri [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yeşilbursa, C. C. (2008). Sosyal bilgiler öğretiminde tarihi yerlerin kullanımı. Türklük Bilimi Araştırmaları, (23), 209-221.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (10. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Zayimoğlu Öztürk, F. (2014). Sosyal bilgiler dersinde arkeolojik kazı çalışması ve müze gezisi. Journal of Inquiry Based Activities, 4(1), 12-26.