Archaeological Evidence for Late Neolithic/Early Chalcolithic Marble Vessel Making at Ada Höyük

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 28, 1 - 21, 30.04.2022

Mehmet Ali Yılmaz

https://doi.org/10.51493/egearkeoloji.1005223

Öz

Stone vessels generally appear in chronological order dating back to the Epipaleolithic period. Although several chronological and typological evaluations of vessels made of different types of stones have been made so far, there is little information about their production techniques.
The focus of this study is the production of marble vessels as well as on some other finds of Ada Höyük, a settlement, which was investigated as part of the Uşak Protohistoric Period Survey Project (UPDAP). They are generally defined as grave goods or daily use objects according to their context. This article aims to date marble vessels from Ada Höyük through typological analogies and to assess their chaîne opératoire and production technology.

Anahtar Kelimeler

WESTERN ANATOLIA, MARBLE VESSELS, PREHISTORIC AGES, NEOLITHIC, CHALCOLITHIC, PRODUCTION TECHNOLOGY

Ada Höyük'teki Geç Neolitik/Erken Kalkolitik Mermer Kap Üretimi ile İlgili Arkeolojik Bulgular

Öz

Taş kaplara Epipaleolitik döneme kadar geriye giden bir kronolojik dizin içinde rastlanmaktadır. Farklı cinslerde taşlardan yapılan kaplara dair kronolojik ve tipolojik değerlendirmeler yapılmış olsa da özellikle erken dönem üretim teknikleri ile ilgili bilgiler azdır.
Bu çalışmada Uşak Protohistorik Dönem Yüzey Araştırmaları Projesi (UPDAP) ile tespit edilmiş Ada Höyük ve mermer kap üretimine dair bulgular değerlendirilmiştir. Mermer kaplar, Yakındoğu’da birçok yerleşim ve kontekste ele geçmiştir. Genellikle buluntu kontekstlerine göre mezar hediyesi veya günlük kullanım objesi olarak tanımlanmışlardır. Bu makale, Ada Höyük'te bulunan mermer kapları tipolojik benzerlerinden hareketle göreli olarak tarihlendirmekte, ayrıca bu objelerin üretim teknolojisine ve zincirine ilişkin değerlendirmelerde bulunmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

BATI ANADOLU, MERMER KAPLAR, PREHİSTORİK DÖNEM, NEOLİTİK, KALKOLİTİK, ÜRETİM TEKNOLOJİSİ

Kaynakça

• ARNOLD AND PISCHIKOVA 1999: D. Arnold - E. Pischikova, “Stone vessels: luxury items with manifold implications” In: Egyptian Art in the Age of the Pyramids, The Metropolitan Museum of Art O’NeilL, J.P., Fuerstein, C., Childs Allison, E., Donovan, M. & Howard, K. (Eds.), New York, 121-131.
• ASGARİ 1981: N, Asgari, “Uşak Selçikler ve Çevresinden Roma Çağı Lahitleri ve Mermer Ocakları” Türk Arkeoloji Dergisi XXV-2, 11-47.
• ATASOY 2017: A. Atasoy, Uşak Atlası. Kayseri.
• AYAD 2014: E. A. M. Ayad, Drilling Tools and Stone Vessels of Heit el-Ghurab, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, The American University of Cairo, School of Humanities and Social Science.
• BAYSAL et al. 2015: E. Baysal, A. Baysal, A. U. Türkcan and A. Nazaroff, “Early Specialized Production? A Chalcolithic Stone Bracelet Workshop at Kanlıtaş, Turkey” Oxford Journal of Archaeology 34(3), 235-257.
• BİLGİ 1980: Ö. Bilgi, “Yeni Bulunmuş Eserlerin Işığı Altında Anadolu’da Bronz Çağı Öncesi İnsan Figürleri Hakkında Yeni Gözlemler” Belleten XLIV, 173, 1-24.
• COSTIN 1991: C. Lynne Costin, “Craft Specialization: Issues in Defining, Documenting, and Explaining the Organization of Production” Archaeological Method and Theory, 3, 1-56.
• DEDEOĞLU et al. 2017: F. Dedeoğlu, H.H. Baysal, A. Ozan, E. Konakçı and B. Temür, “Ekşi Höyük 2015 Yılı Kazı Çalışmaları”. KST 38 (2), 389-402.
• DERİN 2012: Z. Derin, “Yeşilova Höyük” Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı, Türkiye’de Neolitik Dönem, yeni kazılar, yeni bulgular, M. Özdoğan-N. Başgelen (Eds.) İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 377-384.
• DERİN et al. 2009: Z. Derin, F. Ay, and T. Caymaz, “İzmir’in Prehistorik Yerleşimi-Yeşilova Höyüğü 2005-2006 yılı Çalışmaları” Arkeoloji Dergisi XIII (2009/1), 7-58.
• DURU 2007: R. Duru, “Göller Bölgesi Neolitiği. Hacılar-Kuruçay Höyüğü-Höyücek-Bademağacı Höyüğü” in Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı, Türkiye’de Neolitik Dönem, yeni kazılar, yeni bulgular, M. Özdoğan-N. Başgelen (Eds.) İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 331-360.
• DURU AND UMURTAK 2005: R. Duru, G. Umurtak, Höyücek. 1989-1192 Yılları Arasında Yapılan Kazıların Sonuçları. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• ERDEM 2019: İ. B. Erdem, “Uşak Protohistorik Dönem Yüzey Araştırmaları Projesi 2017-2018: Yontmataş Buluntu Topluluğu”, AST 35: 73-94.
• GÖRCELİOĞLU 1976: E. Görcelioğlu, “Yapı Malzemesi Olarak Kullanılan Başlıca Doğal Taş Çeşitlerinin Bazı Teknik Özellikleri”, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 26(1): 148-166.
• GÜNDOĞAN-AYDINGÜN 2003: Ş. Gündoğan-Aydıngün, Eski Tunç Çağında Anadolu Pişmiş Toprak Figürin ve İdolleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• HARTENBERG AND SCHMIDT 1969: R.S. Hartenberg, J. Jr. Schmidt, “The Egyptian Drill and the Origin of the Crank” Technology and Culture 10(2): 155-165.
• HODGES 1964: H. Hodges, Artifacts. An Introduction to Early Materials and Technology. London: John Baker.
• ILAN 2016: D. Ilan, “The ground stone components of drills in the ancient Near East: Sockets, flywheels, cobble weights, and drill bits” Journal of Lithic Studies 3(3): 261-277.
• KARA 2010: H. Kara, Banaz İlçesinin Coğrafyası, Konya.
• KERNER 2010: S. Kerner, “Craft Specialisation and its Relation with Social Organisation in the Late 6th to Early 4th Millennium BCE of the Southern Levant” Paléorient, 36(1), 179-198.
• KOÇAK AND BİLGİN 2005: Ö. Koçak- M. Bilgin, “Taşlı Höyük: An Important Early Bronze Age Settlement and Necropolis in Bolvadin-Dişli Village” Anatolia Antiqua XIII: 85-109.
• LLOYD AND MELLAART 1962: S. Lloyd, J. Mellaart, Beycesultan, Vol. 1. The Chalcolithic and Early Bronze Age Levels, London. MELLAART 1970: J. Mellaart, Excavations at Hacılar, Edinburgh: Edinburgh University Press.
• OY 2017: H. Oy, “Uşak İli’nde Bulunan Neolitik ve Kalkolitik Bir Yerleşim: Altıntaş Höyük” Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28, 337-358.
• OY 2019a: H. Oy, “Banaz’da İki Son Neolitik/İlk Kalkolitik Çağ Yerleşimi: Ada Höyük ve Mercimeklik” SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 47, 16-41.
• OY 2019b: H. Oy, “İçbatı Anadolu’da Prehistorik Döneme ait Bir Mermer Atölyesi: Karayakuplu Höyük”, OLBA XXVII: 1-40.
• ÖZBAL et al. 2017: R. Özbal, F. Gerritsen, M. Erdalkıran ve H. Özbal, “2015 Yılı Barcın Höyük Kazıları” KST 38/3, 17-32. ROSEN 1989: S. A. Rosen, “The origins of craft specialization: lithic perspectives” in People and Culture in Change, I. Herschkovitz (ed.) Oxford, BAR International Series 508, 107-114.
• SÖYLER et al. 2018: Ş. Söyler, H. Taşkıran, R.M. Czichon, K. Özçelik, S. Polat, M. Ali Yılmaz, E. Erbil, M. Türker and D. Dağcı “Uşak Banaz Sürmecik Paleolitik Kazısı-2016”, KST 39.2. 281-391.
• SPERLING 1976: J.W. Sperling, “Kum Tepe in the Troad: Trial Excavations 1934”. Hesperia 45/4: 305-364.
• STOCKS 2003: D. Stocks, Experiments in Egyptian Archaeology: Stoneworking technology in Ancient Egypt. Routledge: London.
• SQUITERI AND EITAM 2016: A. Squiteri, D. Eitam, “An experimental approach to ground stone tool manufacture”, Journal of Lithic Studies 3(3): 553-564.
• TAKAOĞLU 2002: T. Takaoğlu, “Chalcolithic Marble Working at Kulaksızlar in Western Anatolia” TÜBA-AR V: 71-93.
• TAKAOĞLU 2005: T. Takaoğlu, A Chalcolithic Marble Workshop at Kulaksızlar in Western Anatolia. An Analysis of Production and Craft Specialization. BAR International Series 1358. Oxford, England: Archaeopress.
• TAKAOĞLU 2006: T. Takaoğlu, “The Late Neolithic in the Eastern Aegean: Excavations at Gülpinar in the Troad” Hesperia 75(3): 289-315.
• TAKAOĞLU 2017: T. Takaoğlu, “Middle Chalcolithic Finds From Dağdere in the Akhisar Region” Anadolu/Anatolia 43: 1-13.
• TAKAOĞLU 2021: T. Takaoğlu, “Kulaksızlar Revisited: Excavating the Contexts of A Chalcolithic Marble Workshop” in the Archaeology of Anatolia, Volume IV. Recent Discoveries (2018-2020). S. R. Steadman and G. McMahon (Eds.), Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing. 45-55.
• TAKAOĞLU AND BAMYACI 2018: T. Takaoğlu, O. Bamyacı, “On marble, conical ryhta: New evidence from Yeşiltepe in the West Anatolian hinterland” in Communities in Transition, The Circum-Aegean area during the 5th and 4th millennia BC. S. Dietz, F. Mavridi, Z. Tankosic (Eds.), Oxford&Philadelphia: Oxbow Books. 491-498.
• TAŞKIRAN et al. 2021: H. Taşkıran, Y. Aydın, K. Özçelik and E. Erbil, “A new discovery of Neanderthal settlements in Turkey: Surmecik open-air campsite in Western Anatolia” L’anthropologie 125: 1-13.
• TUNCAY et al. 2016: E. Başpınar Tuncay, D. Dedeoğlu and F. Yağmurlu, “Altıntaş Köyü (Uşak) Kuzeyindeki Andezitik Kayaçların Kaplama ve Döşeme Taşı Olarak Kullanılabilirliğinin Araştırılması” Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 7(1), 75-83.
• UMURTAK 1994: G. Umurtak, “Taş Eserler” in Kuruçay I. 1978-1988 Kazılarının Sonuçları Neolitik ve Erken Kalkolitik Çağ Yerleşmeleri. R. Duru (Ed.) Ankara: Türk Tarih Kurumu, 69-71.
• UMURTAK 2019: G. Umurtak, “Çömlekçilik” in Bademağacı Höyüğü Kazıları. Neolitik ve Erken Kalkolitik Çağ Yerleşmeleri I/Excavations at Bademağacı Höyük. The Neolithic and Early Chalcolithic Settlements. Duru, R. and Umurtak, G. (Eds.), İstanbul: Ege Yayınları, 32-73.
• YARALI et al. 2008: O. Yaralı, A. Kandemir and A. Eren, “Bazı Magmatik Kayaçların Kayaç Dayanım Katsayısı ve Schmidt Sertliği Arasındaki İlişkiler” Madencilik 47(2): 25-36.
• YILMAZ 2019: M. Ali Yılmaz, “Uşak Protohistorik Dönem Yüzey Araştırmaları Projesi (UPDAP) 2017 Yılı Sonuçları (İlk Sezon)”, AST 36.2, 425-452.
• YILMAZ 2020: M. Ali Yılmaz, “İç Batı Anadolu Neolitik-Kalkolitiğine Dair Yeni Bulgular: Düzkışla Höyük, Uşak” Anadolu Araştırmaları 23: 1-40.
• YILMAZ et al. 2019: M. Ali Yılmaz, R. M. Czichon, M. Deniz, H. Dülger, S. Akın, A. Nacar, A. Söyler, H. Çelik and F. Yiğit “Uşak Protohistorik Dönem Yüzey Araştırması (UPDAP) 2018 Yılı Sonuçları”, AST 37.2, 435-468.
• YURTSEVER BEYAZIT 2019: A. Yurtsever Beyazıt, “Taş Buluntular” in Bademağacı Höyüğü Kazıları. Neolitik ve Erken Kalkolitik Çağ Yerleşmeleri I/Excavations at Bademağacı Höyük. The Neolithic and Early Chalcolithic Settlements. Duru, R. ve Umurtak, G. (Eds.), İstanbul: Ege Yayınları, 83-85.