Collaborative Climate in the Relationship between School Leadership and Teachers’ Glass Ceiling Barriers

Year 2025, Volume: 26 Issue: 1, 1 - 15, 28.03.2025

Ayşe Kozan , Ömür Çoban , Mehmet Tufan Yalçın

https://doi.org/10.12984/egeefd.1463433

Abstract

The purpose of this study is to investigate the mediating role of collaborative climate in the relationship between principals’ school leadership behaviours and glass ceiling barriers. The study was designed with relational survey model. 547 teachers from Karaman Province who were selected via convenience sampling method participated in the study. The School Leadership Scale, the Glass Ceiling Barriers Scale and the Collaborative Climate Scale were applied to the teachers. We used structural equation model analysis to find out the mediating role of school leadership and glass ceiling barriers relationship and collaborative climate. The results revealed that school leadership and collaborative climate had a negative relationship with the level of glass ceiling barriers, while there was a positive relationship between collaborative climate and school leadership. Additionally, the results indicated that collaborative climate plays a mediating role in the relationship between school leadership and glass ceiling barriers. Trainings can be provided to raise awareness among school administrators about glass ceiling barriers and the managerial behaviours required to break them. Policy makers and decision-makers can positively discriminate in favour of women for managerial positions at all levels of education, including school principalships, district and provincial directorates, and ministries, to eliminate these barriers.

Keywords

School leadership, collaborative climate, glass ceiling barriers, school principal

Okul Liderliği ve Öğretmenlerin Cam Tavan Engelleri Arasındaki İlişkide İş Birlikçi İklim

Abstract

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin algılarına göre yöneticilerin okul liderliği davranışları ve öğretmenlerin cam tavan engelleri arasındaki ilişkide iş birlikçi iklimin aracı rolünü incelemektir. Araştırma ilişkisel tarama modeli ile oluşturulmuştur. Çalışmaya Karaman ilinden uygun örnekleme yöntemiyle ulaşılan 547 öğretmen katılmıştır. Öğretmenlere okul liderliği, cam tavan engelleri ve iş birlikçi iklim ölçekleri uygulanmıştır. Okul liderliği ve cam tavan engelleri ilişkisi ile iş birlikçi iklimin aracı rolünü saptamak için yapısal eşitlik modeli analizi yapılmıştır. Bulgular okul liderliğinin cam tavan engelleri ile negatif, iş birlikçi iklimle pozitif yönde ilişkili olduğunu göstermiştir. Bununla birlikte, iş birlikçi iklimin okul liderliği ile cam tavan engelleri arasında aracı role sahip olduğu görülmektedir. Okul yöneticilerinin cam tavan engelleri konusunda farkındalıklarını artırıcı ve bu engelleri kaldırmada ne gibi yönetsel davranışlar sergilemeleri gerektiği hususunda eğitimler verilebilir. Politika yapıcılar ve karar vericiler, bu engelleri kaldırmak adına okul müdürlüğü, il/ilçe millî eğitim müdürlüğü ve bakanlık gibi eğitimin her kademesinde kadınlara yöneticilik pozisyonu için pozitif ayrımcılık yapabilir.

Keywords

Okul liderliği, işbirlikçi iklim, cam tavan engelleri, okul müdürü

Ethical Statement

Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında uyulması belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Yönergenin ikinci bölümü olan “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığı altında belirtilen eylemlerden hiçbiri gerçekleştirilmemiştir. Bu araştırma, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu’nun 24.03.2023 tarihli ve 06-2023/80 sayılı kararı ile alınan izinle yürütülmüştür. Ayrıca Karaman İl Milli Eğitim Müdürlüğünden 29.05.2023 tarih ve 77053997 sayı ile araştırma izni alınmıştır.

Supporting Institution

Yapılan bu çalışma için herhangi bir kamu, ticari veya kâr amacı gütmeyen kuruluştan mali destek alınmamıştır.

References

• Akkaya, B. (2020). Opinions of educational administrators on glass ceiling syndrome preventing women from becoming senior managers. Journal of Education and Training Studies, 8(3), 76-89. : https://doi.org/10.11114/jets.v8i3.4658
• Asoy, E. (2018). Toplumsal cinsiyet ayrımı ve cam tavan sendromu üzerine oyun teorisi modeli: Cam tavanın kırıldığı oyun dengesi. Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 2(2), 85-95. https://doi.org/10.26695/mukatcad.2018.19
• Avlar Kaygısız, M. (2022). Öğretmen ve yöneticilerin cam tavan algıları ile örgüt kültürü arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Aytaç, S. (2005). Çalışma yaşamında kariyer. Ezgi.
• Aytaç, S., Sevüktekin, M., Işığıçok, Ö., Bayram, N., Yıldız Bağdoğan, S., & Eryiğit, K.Y. (2002). Çağdaş sanayi merkezlerinde kadın iş gücünün konumu: Bursa Örneği. Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu.
• Bartol, K. M., Martin, D. C., & Kromkowski, J. A. (2003). Leadership and the glass ceiling: Gender and ethnic group influences on leader behaviors at middle and executive managerial levels. Journal of Leadership & Organizational Studies, 9(3), 8-19. https://doi.org/10.1177/107179190300900303
• Boatman, S. A. (2007). Twenty years of women’s leadership: Have we come “a long way, baby?”. Journal of Women in Educational Leadership,5(1), 68-75. http://digitalcommons.unl.edu/jwel/46
• Bolat, S. (1996). Eğitim örgütlerinde işbirliği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 8(8), 505-512. Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2019). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (27. Baskı). Pegem.
• Çelikel, F. (2021). Örgüt iklimi ve örgütsel vatandaşlık davranışı açısından cam tavan algısı: Ankara’daki konaklama işletmelerinde çalışanlar üzerine bir analiz. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• Cerit, Y. (2009). Öğretmenlerin örgütsel güven düzeyleri ile işbirliği yapma düzeyleri arasındaki ilişki. Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 637-657.
• Çoban, Ö., & Yalçın, M. T. (2023). Okul liderliği ve sınıf-içi öğretimde öğretimsel iklimin aracı rolü. Anatolian Journal of Educational Leadership & Instruction/Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 11(2), 253-265.
• Day, C., Sammons, P., Leithwood, K., Harris, A., Hopkins, D., Gu, Q., . . . Ahtaridou, E. (2011). Successful school leadership: Linking with learning and achievement. London, England: Open University Press.
• Dean, K. S. (2010). Strategies and benefits of fostering intra-organizational collaboration. College of Professional Studies Professional Projects. Paper 15.
• Demirtaş, H., Üstüner, M., & Özer, N. (2007). Okul yönetiminde karşılaşılan sorunların öğrenci ve okul ile ilgili değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 51(51), 421-455.
• Drago-Severson, E. (2012). New opportunities for principal leadership: Shaping school climates for enhanced teacher development. Teachers College Record, 114(3), 1-44. https://doi.org/10.1177/016146811211400305
• Elacqua, T. C., Beehr, T. A., Hansen, C. P., & Webster, J. (2009). Managers’ beliefs about the glass ceiling: Interpersonal and organizational factors. Psychology of Women Quarterly, 33(3), 285-294. https://doi.org/10.1177/036168430903300304
• Ercan, İ., Zehir, G., & Atalay, İ. (2023). Kadın yöneticilerin karşılaştıkları cam tavan sendromu deneyimlerinin incelenmesi. Ulusal Özgün Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 11-35.
• Ertuğrul, A., & Töremen, F. (2017). Okul yöneticileri liderlik stillerinin okul iklimi üzerindeki etkisi: Gaziantep orta öğretim okullarında bir uygulama. Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(7), 48-82.
• Forfang, H., & Paulsen, J. M. (2024). Linking school leaders’ core practices to organizational school climate and student achievements in Norwegian high-performing and low-performing rural schools. Educational Management Administration & Leadership, 52(1), 99-115. https://doi.org/10.1177/17411432211064424
• Gök, M. (2014). Toplumsal kalkınmanın ve sosyal sermayenin bilinmeyen aktörleri: kadın odaklı sivil toplum kuruluşları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Gültekin, C. (2012). Okul yöneticilerinin liderlik stillerinin okul iklimi üzerine etkisi: İstanbul ili Anadolu yakası örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Güner, E. (2011). Tükenmişlik sendromunda cam tavan olgusunun rolü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Güneş, A. M., & Buluç, B. (2012). İlköğretim okullarında dönüşümcü liderlik ile örgütsel adalet arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(3), 411-437.
• Güney, B.H. (2019). Ortaokul öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile kadın öğretmenlerin karşılaştıkları cam tavan engelleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Güney, B.H., Aksu, A., & Yurdabakan, İ. (2018). Kadın öğretmenlerin yöneticilikle ilgili karşılaştıkları cam tavan engelleri ölçeği. Sözlü bildiri. X. Uluslararası Eğitim Denetimi Kongresi, Antalya.
• Hallinger, P., & Heck, R. H. (1996). Reassessing the principal’s role in school effectiveness: A review of empirical research, 1980-1995. Educational Administration Quarterly, 32(1), 5- 44. https://doi.org/10.1177/0013161X96032001002
• Hardy, C., Phillips, N., & Lawrence, T. B. (2003). Resources, knowledge and influence: The organizational effects of interorganizational collaboration. Journal of Management Studies, 2(40), 321-347. https://doi.org/10.1111/1467-6486.00342
• Helvacı, M. A., & Aydoğan, İ. (2011). Etkili okul ve etkili okul müdürüne ilişkin öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 41-60.
• Hofstede, G. (2011). Dimensionalizing cultures: The Hofstede model in context. Online Readings İn Psychology and Culture, 2(1), 8. https://doi.org/10.9707/2307-0919.1014
• Hu, L., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118
• Hurley, K., & Shumway, P. (2015). Real women, real leaders: Surviving and succeeding in the business world. John Wiley & Sons.
• İpçioğlu, İ., Eğilmez, Ö., & Şen, H. (2018). Cam tavan sendromu: İnsan kaynakları yöneticileri bağlamında bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(25), 686-709. https://doi.org/10.20875/makusobed.460894
• Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü. (2022). Türkiye’de kadın raporu. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. Karaca, A. (2007). Kadın yöneticilerde kariyer engelleri: cam tavan sendromu üzerine uygulamalı bir araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Karadaş, H., & Özer, N. (2021). Okul müdürlerinin yönetim tarzları ile müdür öğretmen ilişkilerinde güven. International Journal of Society Researches, 17(34), 125-153. https://doi.org/10.26466/opus.767321
• Kelly, K., & Schaefer, A. (2014). Creating a collaborative organizational culture. Hentet Oktober, 26, 1-15. Kline, T. J. (2005). Psychological testing: A practical approach to design and evaluation. Sage publications.
• Kocaoğlu, M., & Demirdağ, S. (2022). Okul yöneticilerinin liderlik tarzları, okul iklimi ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(2), 28-40.
• Koçtürk Bahat, Ö. (2021). İş yaşamında kadın olmak: Kadın yöneticilerin” Cam Tavan Sendromuna” ilişkin görüşlerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Korkmaz, M. (2008). Okul müdürlerinin liderlik stilleri ile öğrenen örgüt özellikleri arasındaki ilişki üzerine nicel bir araştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 53(53), 75-98.
• Leithwood, K. (2012). The Ontario Leadership Framework 2012 with a discussion of the research foundations. Institute for Educational Leadership and the Ontario Ministry of Education.
• Leithwood, K., & Seashore-Louis, K. (2011). Linking leadership to student learning. Jossey Bass.
• Leithwood, K., Sun, J., & Schumacker, R. (2020). How school leadership influences student learning: A test of “The four paths model”. Educational Administration Quarterly, 56(4), 570-599. https://doi.org/10.1177/0013161X19878772
• Limon, İ., & Durnalı, M. (2017). İş birlikçi iklim ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sakarya University Journal of Education, 7(2), 282-294. https://doi.org/10.19126/suje.335818
• Mert, P. (2021). The relation of paternalistic leadership with glass ceiling syndrome. Problems of Education in the 21st Century, 79(5), 767-780.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2022). 2021-2022 Milli Eğitim İstatistikleri. https://sgb.meb.gov.tr/www/icerik_goruntule.php?KNO=460
• Mustikarini, C. N., Tanesia, C. Y., Antonio, T., Suade, Y. K. M., Syam, A., & Sharon, S. (2023). From awareness to action: Addressing the underlying factors of the glass ceiling effect for women in multiple sectors. e-Academia Journal, 12, 62-73.
• Ndebele, C. (2018). Gender and school leadership: Breaking the glass ceiling in South Africa. Géneros, 7(2), 1582-1605.
• Offermann, L. R., & Foley, K. (2020). Is there a female leadership advantage?. Offermann, L.R. ve Foley, K. (Eds), Oxford Research Encyclopedia of Business and Management. (ss. 1-32). Oxford University.
• Patrick, S. K. (2022). Organizing schools for collaborative learning: School leadership and teachers’ engagement in collaboration. Educational Administration Quarterly, 58(4), 638-673. https://doi.org/10.1177/0013161X221107628
• Pavlidou, K. (2022). Leadership in education and the phenomenon of the glass ceiling. International Journal for Innovation Education and Research, 10 (6), 111-129.
• Pepper, K., & Hamilton Thomas, L. (2002). Making a change: The effects of the leadership role on school climate. Learning Environments Research, 5, 155-166.
• Powell, G. N., & Butterfield, D.A. (1994). Investigating the glass ceiling phenomenon: an empirical study of actual promotions to top management. The Academy of Management Journal, 37(1), 68-86. https://doi.org/10.5465/256770
• Psunder, M. (2009). Collaborative culture as a challenge of contemporary schools. Problems of Education in the 21st Century, 14, 84.
• Saleem, S., Rafiq, A., & Yusaf, S. (2017). Investigating the glass ceiling phenomenon: An empirical study of glass ceiling’s effects on selection-promotion and female effectiveness. South Asian Journal of Business Studies, 6 (3), 297-313. https://doi.org/10.1108/SAJBS-04-2016-0028
• Şentürk, C., & Sağnak, M. (2012). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik davranışları ile okul iklimi arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(1), 29-43.
• Şişman, M. (2021). Eğitimde mükemmellik arayışı etkili okullar. Pegem Akademi.
• Sveiby, K. E., & Simons, R. (2002). Collaborative climate and effectiveness of knowledge work–an empirical study. Journal of Knowledge Management, 6(5), 420-433. https://doi.org/10.1108/13673270210450388 Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (1983). Using multivariate statistics. HarperCollins Publishers.
• Taparia, M., & Lenka, U. (2022). An integrated conceptual framework of the glass ceiling effect. Journal of Organizational Effectiveness: People and Performance, 9(3), 372-400. https://doi.org/10.1108/JOEPP-06-2020-0098
• Taşkın, E., & Çetin, A. (2012). Kadın yöneticilerin cam tavan algısının cam tavanı aşma stratejilerine etkisi: Bursa örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (33),19 -34.
• The Economist (2019). The glass-ceiling index. The latest data suggest progress for women at work has stalled. https://www.economist.com/graphic-detail/glass-ceiling-index
• To, K. H., Yin, H., Tam, W. W. Y., & Keung, C. P. C. (2023). Principal leadership practices, professional learning communities, and teacher commitment in Hong Kong kindergartens: A multilevel SEM analysis. Educational Management Administration & Leadership, 51(4), 889-911. https://doi.org/10.1177/17411432211015227
• TÜİK, (2022). Toplumsal Cinsiyet İstatistikleri. www.tuik.gov.tr
• Ünal, A. (2015). Cam tavan etkisinin aşılmasında dönüşümcü liderliğin rolü bilişim sektöründe çalışan kadın liderler üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Düzce Üniversitesi, Düzce.
• Yalçın, M. T., & Atasoy, R. (2021). Okul liderliği ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Karamanoğlu Mehmetbey Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 103-112.
• Zhang, C., & Basha, D. (2023). Women as leaders: the glass ceiling effect on women’s leadership success in public bureaucracies. Gender in Management: An International Journal, 38(4), 489-503. https://doi.org/10.1108/GM-09-2021-0283