GERÇEK VE GERÇEKDIŞININ SINIRLARINDA: AUTEUR ELEŞTİRİ ÇERÇEVESİNDE TOLGA KARAÇELİK SİNEMASI

Yıl 2019, Sayı: 5, 4 - 45, 31.10.2019

Özgür Velioğlu Metin

Öz

II. Dünya Savaşı sonrası Fransa’da ortaya çıkan auteur
eleştiri yaklaşımı, eleştirmenlere yönetmenin gerçek değerini ölçmek konusunda yol
göstermek amacıyla şekillendirilmiştir. Bu yönteme göre daha önce filmin
yaratım sürecinde ikinci planda olduğu düşünülen yönetmen değer kazanmış ve
değerli addedilen yönetmenler filmin tek yaratıcısı olarak addedilmiştir. Bu
yaklaşım çerçevesinde bağımsız ve sanatsal değeri olan filmler üreten yönetmenler
analiz edilmekte ve temel olarak filmlerinde kullandıkları birçok ortak motifle
birlikte filmlerde yönetmenin imzasının olup olmadığı ortaya konulmaktadır. Çalışmanın
amacı yakın dönem Türk sinemasının önemli yönetmenlerinden olan Tolga
Karaçelik’in filmlerinde kendine ait bir imzası, ortak üslubu ve biçeminin
oluşup oluşmadığının ve auteuristik eğilimler taşıyıp taşımadığının
saptanmasıdır. Çalışma, yönetmenin uzun metraj filmleriyle sınırlandırılmıştır.
Makale, Karaçelik’i tüm uzun metraj filmleriyle birlikte ele alması ve auteur
eleştiri çerçevesinde çözümlemesi açısından alanında ilktir. Bu çalışmada
Karaçelik ve filmleri onun yaşam öyküsü, çalışma metodu ve ilham kaynaklarıyla
birlikte auteur eleştiri çerçevesinde tekrarlanan temalar; kullanılan ve
tekrarlanan ortak metaforlar; anlatı yapısı, zaman ve mekan; karakterler;
filmlerinde yer alan göndermeler, atıflar ve yönetmenin sinematografik biçemi
ve görsel üslubu öğelerine göre çözümlenmiştir. Sonuç olarak şimdiye kadar gerçekleştirmiş
olduğu üç film üzerinden auteur yönetmen denilmesi için erken olsa da, şimdiye
kadar yaptığı filmlerden anlaşıldığı üzere auteristik eğilimler taşıdığı
söylenebilir. İleriye dönük olarak yapacağı filmler, onun auteur mertebesine
çıkıp çıkmayacağını belirleyecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk sineması, Tolga Karaçelik, Auteur Kuram

Kaynakça

• Akıncı Yüksel, N. A. (2008). Taşra, Gelenek ve Toplumsal Cinsiyet: Dar Alanda Kısa Paslaşmalar. Selçuk İletişim Dergisi, 5(2), 128-135.
• Akser, M. (2015). Turkish Independent Cinema: Between Bourgeois Auterism and Political Radicalism. Independent Filmmaking Around the Globe. Ed. D. Baltruschat - M. P. Erickson. University of Toronto Press.
• Aksu, A. (2016, 03 Ekim), "Hiyerarşi Konusunda Hiç Bir Şey Siyah Beyaz Değildir". Reportare. http://reportare.com/kultur-sanat/hiyerarsi-konusunda-hic-bir-sey-siyah-beyaz-degildir/hiyerarsi-konusunda-hic-bir-sey-siyah-beyaz-degildir, Erişim Tarihi: 06.04.2019.
• Arman, A. (2018, 18 Mart). Çok da Şey Etmemek Lazım!. Hürriyet. http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/ayse-arman/cok-da-sey-etmemek-lazim-40775970, Erişim Tarihi: 06.03.2019.
• Atam, Z. (2011). Yakın Plan Yeni Türkiye Sineması. İstanbul: Cadde.
• Bayer, B. (2018, 20 Aralık). “İzlemek İstediğim Filmleri Çekiyorum”: Tolga Karaçelik ile Bir Röportaj. https://www.wannart.com/izlemek-istedigim-filmleri-cekiyorum-tolga-karacelik-ile-bir-roportaj/, Erişim Tarihi: 09.03.2019.
• Bayraktar, N. - Akbaba, Ö. E. & Altuğ, G. (2018, 20 Temmuz). Sekans Diyalogları 2 - Kelebekler / Tolga Karaçelik. Sekans Sinema Kültürü Dergisi. http://www.sekans.org/index.php/tr/ara-yazilar/253-sekans-diyaloglari-2, Erişim Tarihi: 06.04.2019.
• Beyazperde. (2015, 06 Aralık). 52. Antalya Film Festivali’nde Altın Portakal Ödülleri Sahiplerini Buldu!. http://www.beyazperde.com/haberler/filmler/haberler-71371/, Erişim Tarihi: 24.03.2019.
• Butler, A. M. (2011). Film Çalışmaları. Çev: A. Toprak. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Büker, S. (2010). Auteur Kurama Giriş. Sinema: Tarih-Kuram-Eleştiri. Ed. S. Büker - Y. G. Topçu. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Büker, S. (2016). Dolana Dolana Erkek Hikâyeleri: Sarmaşık. SineCine Dergisi, 7 (2), 219-233.
• Büte, E. B. (2018, 17 Nisan). Delirmeden Absürde: Tolga Karaçelik Sinemasında Hakikat Algısı. Birikim Dergisi. http://www.birikimdergisi.com/guncel-yazilar/8848/delirmeden-absurde-tolga-karacelik-sinemasinda-hakikat-algisi#.XI0c_SIzbDc, Erişim Tarihi: 06.04.2019.
• Ceylan, C. (2015). Foucault ve İronik Özgürlük, Akademik Bakış Dergisi, (51), 183-194.
• CNN Türk. (2016, 03 Mart). 48. SİYAD Ödülleri Sahiplerini Buldu. https://www.cnnturk.com/kultur-sanat/sinema/48-siyad-odulleri-sahiplerini-buldu, Erişim Tarihi: 24.03.2019.
• Cuddon, J. A. (1999). The Penguin Dictionary of Literary Terms and Literary Theory. London: Penguin Books.
• Çapa, E. (2018, 30 Mart). "Neciydin Sen, Filmci mi?": Bir Tolga Karaçelik Röportajı. GQ Türkiye. https://gq.com.tr/dergi-konulari/neciydin-sen-filmci-mi-bir-tolga-karacelik-roportaji, Erişim Tarihi: 09.03.2019.
• Çınar, U. (Aralık 2015). Ritimdir Benim İçin Film..., Karga Dergisi, 99. http://www.kargamecmua.org/dergi/sayi/99/1449#, Erişim Tarihi: 09.03.2019.
• Çınar, U. (Nisan 2018). Şöyle Bir Nefes, Bir Keyif Alalım: Tolga Karaçelik Söyleşisi, Karga Dergisi, 125. http://www.kargamecmua.org/dergi/sayi/125/4551, Erişim Tarihi: 09.03.2019.
• Deniz, T. (2018, 01 Nisan). Uçuşan Kelebekler ya da Kapanmayan Yaralar. http://www.tsa.org.tr/tr/yazi/yazidetay/409/ucusan-kelebekler-ya-da-kapanmayan-yaralar, Erişim Tarihi: 09.03.2019.
• Dick, B. F. (1998). Anatomy of Film. New York: St. Martin’s Press.
• Durdu, B. - Civan, C. (2018, Mart-Nisan). Tolga Karaçelik: Kötülüğü Konuşmak Onu Büyütüyor. Hayal Perdesi, (63), 39-40.
• Euronews. (2018, 15 Kasım). Selanik Film Festivali: Tolga Karaçelik’in 'Kelebekler' Filmi Seyirci Ödülü Aldı. https://tr.euronews.com/2018/11/15/selanik-film-festivali-tolga-karacelik-in-kelebekler-filmi-seyirci-odulu-aldi, Erişim Tarihi: 24.03.2019.
• FilmLoverss. (2016, 27 Nisan). Sarmaşık Filmi 17. Cinema Europa Festivali’nde Cinemaeuropa Ödülü Sahibi Oldu. https://www.filmloverss.com/sarmasik-filmi-17-cinema-europa-festivali-nde-cinemaeuropa-odulu-sahibi-oldu/, Erişim Tarihi: 24.03.2019.
• Foucault, M. (2005). Entelektüelin Siyasi İşlevi. Çev: I. Ergüden - O. Akınhay - F. Keskin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2006). Deliliğin Tarihi. Çev: M. A. Kılıçbay. Ankara: İmge Kitabevi.
• Foucault, M. (2011). Büyük kapatılma. Çev: I. Ergüden - F. Keskin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gün, G. (2016). Türkiye Sineması’nda Hapsedilmişliğin Güncel Temsilleri: Abluka ve Sarmaşık. İleti-ş-im Dergisi (24), 101-118.
• Gürsoy, N. (2016). Tolga Karaçelik’le Metaforik Bir Söyleşi. https://filmhafizasi.com/tolga-karacelikle-metaforik-bir-soylesi/, Erişim Tarihi: 09.03.2019.
• Habertürk. (2018, 26 Haziran). Kelebekler Art Film Fest 2018'den Jüri Özel Ödülü ile Döndü. https://www.haberturk.com/kelebekler-art-film-fest-2018-den-juri-ozel-odulu-ile-dondu-2032564, Erişim Tarihi: 24.03.2019.
• Hançerlioğlu, O. (t.y.). Dünya İnançları Sözlüğü: Dinler, Mezhepler, Tarikatlar, Efsaneler. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hayal Perdesi. (2011, 26 Ekim). Mannheim’dan Gişe Memuru ve Ya Sonra’ya Ödül. https://www.hayalperdesi.net/haber/festival/1625-17-mannheimdan-gise-memuru-ve-ya-sonraya-odul.aspx, Erişim Tarihi: 24.03.2019.
• Hürriyet. (2015, 15 Temmuz). Sarmaşık'a İngiltere'den Ödül. http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/keyif/sarmasika-ingiltereden-odul-29559318, (Erişim Tarihi: 24.03.2019).
• Hürriyet. (2016, 03 Mayıs). Sadri Alışık Ödülleri Sahiplerini Buldu. http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/keyif/sadri-alisik-odulleri-sahiplerini-buldu-40098497, Erişim Tarihi: 24.03.2019.
• Indiegogo. Butterflies - Kelebekler. https://www.indiegogo.com/projects/butterflies-kelebekler#/, Erişim Tarihi: 21.03.2019.
• İnci, A. Ö. (2018, 07 Nisan). Tolga Karaçelik: Sette Sudaki Penguenler Kadar Mutluyum. https://bianet.org/biamag/diger/195885-tolga-karacelik-sette-sudaki-penguenler-kadar-mutluyum, Erişim Tarihi: 09.03.2019.
• İstanbul Film Akademi (İFA). (2018, 20 Nisan). Tolga Karaçelik (Kelebekler) - Arka Plan (Bölüm #3) [Video]. https://www.youtube.com/watch?v=kZcoz0KJsBE, Erişim Tarihi: 09.03.2019.
• Kamera Arkası. (t.y.) Tolga Kenan Karaçelik, http://www.kameraarkasi.org/yonetmenler/tolgakenankaracelik.html, Erişim Tarihi: 19.03.2019.
• Kloos, H. (1982). Development, Drought, and Famine in the Awash Valley of Ethiopia. African Studies Review, 25 (4), 21-48, https://www.jstor.org/stable/524399, Erişim Tarihi: 06.04.2019.
• Kolker, R. (2011). Film Biçim ve Kültür. Çev: F. Ertınaz vd. Ankara: De Ki Yayınevi.
• Kolukısa, E. (2018, 01 Nisan). ‘Kelebekler’in Yönetmeni Tolga Karaçelik ‘Dönüşmekten Korktuğumuz Şeyiz Aslında’. Cumhuriyet.
• http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/kultursanat/951699/_Kelebekler_in_yonetmeni_Tolga_Karacelik__Donusmekten_korktugumuz_seyiz_aslinda_.html, Erişim Tarihi: 09.03.2019.
• Kovács, A. B. (2010). Modernizmi Seyretmek: Avrupa Sanat Sineması 1950-1980. Çev: E. Yılmaz. Ankara: De Ki Yayınevi.
• Milliyet. (2018, 01 Ekim). Adana’da En İyi Film Ödülü ‘Sibel’e. http://www.milliyet.com.tr/adana-da-en-iyi-film-odulu-sibel-e-gundem-2751852/, Erişim Tarihi: 24.03.2019.
• Morva Kablamacı, A. D. (2011). Auteur Eleştiri Yaklaşımı Işığında Bilge Olgaç Filmleri. Sinema Araştırmaları: Kuramlar, Kavramlar, Yaklaşımlar Ed. M. İri. İstanbul: Derin Yayınları.
• NTV. (2010, 31 Mart). Yeni Bir Sinema Hareketi Başlıyor. https://www.ntv.com.tr/turkiye/yeni-bir-sinema-hareketi-basliyor,FtjaPrfedEaA_yZ0CF87Gw, Erişim Tarihi: 24.03.2019.
• NTV. (2010, 15 Ekim). Altın Portakal'ın En İyisi 'Çoğunluk'. https://www.ntv.com.tr/turkiye/altin-portakalin-en-iyisi-cogunluk,SFM0z-ZFGEiHBoBs7AnGww, Erişim Tarihi: 24.03.2019.
• NTV. (2016, 29 Ocak). Altın Koza Ödülleri Sahiplerini Buldu. https://www.ntv.com.tr/sanat/altin-koza-odulleri-sahiplerini- buldu,yWpHUAHMG0K2pbAm7bjZTg, Erişim Tarihi: 24.03.2019.
• NTV. (2018, 19 Haziran). Tolga Karaçelik'in Kelebekler Filmine Bükreş Uluslararası Film Festivali'nden Ödül. https://www.ntv.com.tr/sanat/tolga-karacelikin-kelebekler-filmine-bukres-uluslararasi-film-festivalinden-odu,hbAsClF-k0-AK8BekvwiYjA, Erişim Tarihi: 24.03.2019.
• NTV. (2018, 11 Ekim). Bartu Küçükçağlayan'ın Bartu Ben Dizisi Başlıyor. https://www.ntv.com.tr/sanat/bartu-kucukcaglayanin-bartu-ben-dizisi-basliyor,IwStaPYDtEqTmCwMtJO_qg, Erişim Tarihi: 24.03.2019.
• Özçınar, M. (2017). Deleuzyen Sinema: Minör Bir Oluş Olarak Sarmaşık Filminin Rizomatik Yapısı. SineFilozofi Dergisi, 2 (4), 73-93.
• Özer, E. (2015, 17 Aralık). Ödülünü Dündar ve Gül’e Adayan Yönetmen Karaçelik: Korksaydım, Yine Yapardım. http://www.diken.com.tr/odulunu-dundar-ve-gule-adayan-yonetmen-karacelik-korksaydim-yine-yapardim/, Erişim Tarihi: 09.03.2019.
• Sarmaşık, Sinopsis. http://www.sarmasikfilmi.com/, Erişim Tarihi: 22.03.2019.
• Sarris, A. (1992). Notes on the Auteur Theory in 1962. Film Theory and Criticism: Introductory Readings. Ed. G. Mast - M. Cohen - L. Braudy. New York, Oxford: Oxford University Press.
• Kabadayı, L. (2013). Film Eleştirisi: Kuramsal Çerçeve ve Sinemamızdan Örnek Çözümlemeler. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Karaçelik, T. (Yönetmen). (2010). Gişe Memuru [Film]. Türkiye: BKM Film, Mantar Film.
• Karaçelik, T. (Yönetmen). (2015). Sarmaşık [Film]. Türkiye: Karaçelik Film, Insignia, Cine Chromatix, jomami, Kalafilm.
• Karaçelik, T. (Yönetmen). (2018). Kelebekler [Film]. Türkiye: Chantier Films, Karaçelik Film, Karma Film.
• SineFilozofi. (2018, 20 Nisan). “Kelebekler” Filmi Üzerine [Video]. https://www.youtube.com/watch?v=4hMPxSMGikk, Erişim Tarihi: 09.03.2019.
• Stam, R. (2014). Sinema Teorisine Giriş. Çev: S. Salman - Ç. Asatekin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Suner, A. (2006). Hayalet Ev: Yeni Türk Sinemasında Aidiyet, Kimlik ve Bellek. İstanbul: Metis.
• Şen, E. (2018, 16 Nisan). 37. İstanbul Film Festivali: Tolga Karaçelik Röportajı. https://www.filmloverss.com/37-istanbul-film-festivali-tolga-karacelik-roportaji/, Erişim Tarihi: 09.03.2019.
• Teksoy, R. (2009). Rekin Teksoy’un Sinema Tarihi: I. Cilt. İstanbul: Oğlak Bilimsel Kitaplar.
• The Telegraph. (t.y.). Hell on Earth: Tourists Visit the Danakil Desert in the Afar Region of Ethiopia. https://www.telegraph.co.uk/travel/picturegalleries/8217368/Hell-on-Earth-tourists-visit-the-Danakil-Desert-in-the-Afar-region-of-Ethiopia.html, Erişim Tarihi: 06.04.2019.
• Truffaut, F. (1954). A Certain Tendency of the French Cinema. http://www.newwavefilm.com/about/a-certain-tendency-of-french-cinema-truffaut.shtml, Erişim Tarihi: 12.04.2019.
• Ugan, U. (2018, 28 Mart). "Yönetmenlik Olarak En Zor Filmimdi: Kelebekler". Milliyet. http://www.milliyetsanat.com/haberler/sinema/yonetmenlik-olarak-en-zor-filmimdi-kelebekler-/9834, Erişim Tarihi: 09.03.2019.
• Wollen, P. (2008). Sinemada Göstergeler ve Anlam. Çev: Z. Aracagök - B. Doğan. İstanbul: Metis Yayınları.
• Yüksel, A. H. (2015, 18 Eylül). Komedi Çekiyorum Gerilim Zannediliyor. Hayal Perdesi. https://www.hayalperdesi.net/soylesi/111-komedi-cekiyorum-gerilim-zannediliyor.aspx, Erişim Tarihi: 09.03.2019.