II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİ’NDE ASKERE ÇAĞRILAN TALEBE VE MUALLİMLER

Yıl 2024, Cilt: 39 Sayı: 1, 331 - 363, 26.07.2024

İbrahim Tamar

https://doi.org/10.18513/egetid.1442290

Öz

Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemi’yle birlikte askerlik sisteminde büyük değişiklikler yapılmıştır. Yeni kanunlar çıkartılarak birçok kimsenin zorunlu olarak askerlik yapması istenmiştir. Askere çağrılanlar arasında birçok talebe ve muallim de yer almıştır. Böylelikle eğitim sisteminde bazı sıkıntıların tezahür ettiği söylenebilir. Nitekim Tanzimat Dönemi’nden sonra yeni usule göre eğitim veren çok sayıda mektep açılmıştır. Bu mekteplerin niteliğinin artması ve faydalı bireyler yetiştirmesi için elbette istikrarlı bir şekilde faaliyetlerine devam etmesi gerekirdi. Ancak düzensiz bir şekilde askere çağrılan talebe ve muallimlerle birlikte, mekteplerde birçok hususta sorunlar ortaya çıkmıştır. Askere çağrıldığı için mağduriyet yaşayanlar olduğu gibi sırf askerlikten kaçmak için mekteplere kayıt yaptıranlar da olmuştur. Böylelikle mektep sayıları artış gösterirken eğitimin niteliği ise her geçen gün düşmeye başlamıştır. Bilhassa II. Abdülhamid Dönemi’nde askere çağrılan çok sayıda talebe ve muallim olmuştur. Ele alınan bu çalışmanın temel amacı, askere çağrılan talebe ve muallimler hakkında detaylı bilgiler vermektir. Böylelikle çok sayıda talebe ve muallimin askerlik ile ilgili hususlarda yaşadığı mağduriyetler ve ortaya çıkan daha birçok sorun görülmüş olacaktır. Çalışmanın ana kaynağını ise Osmanlı arşiv vesikaları oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

II. Abdülhamid, Asker, Kanun, Muallim, Talebe

Etik Beyan

Gönderdiğim çalışmayı tamamen etik kurallara uyarak harf harf kendimin yazdığını ifade etmek isterim. Bilimsel yöntemleri kullanarak ve intihal-aşırma gibi ahlak dışı yollara başvurmadan kendi emeğimle bir çalışma hazırlamak istedim. Temel amacım ise daha öncesinden gerçek manada yapılmamış bir çalışmayı yapıp hem literatüre, hem de Bilim Tarihi'ne bir nebze olsun katkı sağlamaktır.

Teşekkür

Henüz Doktoraya devam ettiğimiz halde bizlerin makalesini değerlendirmek üzere kabul ettiğiniz için sizlere çok teşekkür ediyorum. Her ne kadar nitelikli ve ciddi çalışmalar yapsak da henüz "doktora" unvanı almadığımız için ne yazık ki birçok dergi daha makalemize bakmadan bizleri geri çevirebiliyor. Sizler ise bize bu fırsatı sağladınız. Çalışmamı değerlendirmek üzere kabul ettiniz. Bu süreçte emeği geçen herkese en içten duygularımla teşekkür ediyorum.

Students and Teachers Called To Military Service During The Reign of Abdulhamid II

Öz

In the Ottoman Empire, great changes were made in the military system with the Tanzimat Period. New laws were enacted and many people were required to do compulsory military service. Many students and teachers were among those who were called to military service. Thus, it can be said that some problems have emerged in the education system. As a matter of fact, after the Tanzimat Period, a large number of schools providing education according to the new method were opened. In order for these schools to increase their quality and raise useful individuals, they should have continued their activities in a stable manner. However, with the students and teachers who were called to military service irregularly, many problems arose in schools. There were those who suffered because they were called to military service, as well as those who enrolled in schools just to avoid military service. Thus, while the number of schools increased, the quality of education began to decline day by day. Especially during the reign of Abdulhamid II, many students and teachers were called to military service. The main purpose of this study is to provide detailed information about the students and teachers who were called to military service. In this way, the grievances of many students and teachers regarding military service and many other problems that arose will be senn. The main source of the study is Ottoman archive documents.

Anahtar Kelimeler

Abdulhamid II, Law, Soldier, Teacher, Student

Kaynakça

• Akyıldız 2011 Ali Akyıldız, "Tanzimat", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 40, s. 1-10.
• Alkan 2001 Ahmet Turan Alkan, İkinci Meşrutiyet Devri'nde Ordu ve Siyaset, Ufuk Kitapları, İstanbul.
• Ayaydın 2011 Rıdvan Ayaydın, Osmanlı Devleti'nde Yükümlülükler ve Muafiyetler (1826-1914), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Aydın 1994 Faruk Aydın, Osmanlı Devleti'nde Tanzimat'tan Sonra Asker Alma Kanunları (1839-1914), Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• Beydilli 2003 Kemal Beydilli, "Mahmud II", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 27, s. 352-353.
• Eroğlu v.d. 1999 Cengiz Yarar, Hülya Demiröz, İ. Göktuğ, Osmanlı Ordu Teşkilatı, Milli Savunma Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Çadırcı 1989 Musa Çadırcı, "II. Abdülhamid Dönemi'nde Osmanlı Ordusu", Dördüncü Askeri Tarih Semineri, s. 39.
• Çadırcı 2002 Musa Çadırcı, "Yenileşme Sürecinde Osmanlı Ordusu", Genel Türk Tarihi Dergisi, Cilt: 7, s. 517.
• Hayta ve Ünal 2012 Necdet Hayta, Uğur Ünal, Osmanlı Devleti'nde Yenileşme Hareketleri (XVII. Yüzyıl Başlarından Yıkılışa Kadar), Gazi Kitabevi, Ankara.
• İnalcık v.d. 2011 Halil İnalcık, Mehmet Seyitdanlıoğlu, Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Karal 1988 Enver Ziya Karal, Selim III'ün Hatt-ı Hümayunları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Karal 1970 Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi, Cilt: 5, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Keleş ve Ercoşkun 2014 Erdoğan Keleş, Tülay Ercoşkun, "Stratford Canning'in Kaleminden Osmanlı İmparatorluğu'nun Durumu ve İstanbul'daki Üç İsyan (1807-1809)", Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 33, Sayı: 56, s. 277-278.
• Özcan 1994 Abdülkadir Özcan, "Devşirme", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 9, s. 254.
• Özdemir 2005 Mehmet Özdemir, "Balkan Savaşı'nda Gönüllüler ve Gönüllü Askeri Birlikler", Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 5, s. 72.
• Pala 2021 Gülşah Pala, Osmanlı Devleti'nde Bedelli Askerlik: Bedel-i Nakdi Uygulaması, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Raif Efendi 1988 Mahmud Raif Efendi, Osmanlı İmparatorluğu'nda Yeni Nizamların Cetveli, (Çev. Arslan Terzioğlu, Hüsrev Hatemi), Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, İstanbul.
• Taneri 2019 Aydın Taneri, Kuruluş Devri Osmanlı Kara ve Deniz Kuvvetleri, Bilge Kültür Sanat, Ankara.
• Uçarol 1995 Rıfat Uçarol, Siyasi Tarih (1789-1994), Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Uzunçarşılı 1988 İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Ünal 2016 Uğur Ünal, Sultan Abdülaziz Devri Osmanlı Kara Ordusu (1861-1876), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Vurmaz 2007 Mehmet Vurmaz, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Askere Alma Sistemi (1826-1970), Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale.
• Yıldız 2009 Gültekin Yıldız, Neferin Adı Yok: Zorunlu Askerliğe Geçiş Sürecinde Osmanlı Devleti'nde Siyaset Ordu ve Toplum (1826-1839), Kitabevi Yayınları, İstanbul.