XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Kırım Hanlığı’nda Gayr-i Müslimlerin Yeri (Şer’iyye Sicillerine Göre)

Yıl 2015, Cilt: 4 Sayı: 12, 0 - 0, 05.02.2016

Nuri Kavak

Öz

Kırım Hanlığı sınırları içinde yaşam süren nüfusun büyük bir kısmı Müslüman
tebaa olmasına rağmen farklı dinlere ve etnik kökenlere mensup topluluklar
da vardı. Hanlık, dini kanaatlere özgürce yaşama imkanı vermekle birlikte medeni
hukuk alanına giren tutum ve uygulamalar konusunda kendi cemaatleri içinde ve
kendi dini gereklerine göre hareket etmelerine izin vermişti. Bu cümleden olarak
çalışmamız, bahsedilen uygulamaların adalet sisteminde nasıl bir yer bulduğunu
ortaya koymayı amaçlamış olup mahkeme kayıtları vasıtasıyla da bu konuyu örneklendirmeyi
hedeflemektedir. Ayrıca Kırım, Doğu Avrupa’da Türk mirasının
son kalesi olması hasebiyle incelenmeye değer bir çalışma alanıdır.
Osmanlı Devleti’nde olduğu üzere Kırım Hanlığı’nın da adli yapısının aynası
konumunda olan Şer’iyye Sicilleri, kadıların mahkemede icra ettikleri bütün davaların
yanı sıra birçok konuya haiz belge ve yazışmaların kaydedildiği defterlerdir.
Kırım’a ait sicillerin incelenmesi sonucu, ortaya çıkardığımız veriler ışığında
İslâm’ın ve de şer’i mahkemelerin din farkı gözetmeksizin herkesin talebine cevap
verdiğini ortaya koyan verilerle dolu olduğu görülmektedir. Gayri Müslimler gerek
kendi aralarındaki sorunlar için, gerekse de Müslimlerle olan problemleri için
çözüm aradıklarına dair; miras, eşya, borçlar, ticaret, ceza, usul ve mali hukuk örneklerini
içeren dava konuları kayıtlarda sıklıkla yer almıştır.
Anahtar Kelimeler: Kırım Hanlığı, Kadı, Şer’iyye Sicili, Gayr-i Müslim, Şer’i
Hukuk.