Ailede Akıllı Telefon Bağımlılığı Ölçeği Geliştirme Çalışması

Year 2023, Volume: 14 Issue: 27, 25 - 54, 31.07.2023

Nuray Yıldırım , Süleyman Nihat Şad

https://doi.org/10.58689/eibd.1246240

Abstract

Bu çalışmada ailede (ebeveyn ve çocuğun) akıllı telefon bağımlılığını ölçebilmek için geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirilmesi amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında kullanılan veriler iki farklı gruptan toplam 677 öğrenci velisinden toplanmıştır. İlk grup olan 288 katılımcıdan elde edilen verilere açımlayıcı faktör analizi (AFA), ikinci grup olan 389 katılımcıdan elde edilen verilere ise doğrulayıcı faktör analizi (DFA) uygulanmıştır. Literatür taraması sonucunda hazırlanan 54 aday madde, uzman görüşleri sonucunda 34 maddeye indirgenmiştir. Bu maddelere uygulanan açımlayıcı faktör analizi sonucunda “veli boyutu” ile “çocuk boyutu” olmak üzere iki faktörden oluşan 20 maddelik yapıya ulaşılmıştır. Ölçeğin ilk faktörü varyansın %33,52’sini, ikinci faktörü ise varyansın %26,43’ünü açıkladığı belirlenmiştir. Ölçeğin tamamının ise toplam varyansın yaklaşık %60’ını açıkladığı gözlenmiştir. DFA ile iki faktörlü yapı doğrulanmış, uyum indekslerinde “iyi” ve “kabul edilebilir” düzeyde olduğu bulunmuştur. Ölçeğin güvenirliği, iç tutarlılık katsayısıyla hesaplanmış ve Cronbach alfa katsayısı ölçeğin tamamı için 0.928, “Çocuk Boyutu” için 0,936; “Veli Boyutu” içinse 0,911 hesaplanmıştır.

Keywords

Ailede akıllı telefon bağımlılığı ölçeği, Akıllı telefon kullanımı, Bağımlılık.

References

• Ada, S., & Tatlı, H.S. (2013). Akıllı telefon kullanımını etkileyen faktörler üzerine bir araştırma. Online: http://ab.org.tr/ab13/bildiri/74.pdf
• Adnan, M., & Gezgin, D. M. (2016). A modern phobia: Prevalence of nomophobia among college students. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 49(1), 141-158.
• Alpar, R. (2014). Uygulamalı istatistik ve geçerlik-güvenirlik. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Aktaş, H., & Yılmaz, N. (2017). Üniversite gençlerinin yalnızlık ve utangaçlık unsurları açısından akıllı telefon bağımlılığı. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(1), 85-100.
• Alanoglu, M., & Karabatak, S. (2021). Examining of the smartphone cyberloafing in the class: relationship with the attitude towards learning and prevention of cyberloafing. International Journal of Technology in Education, 4(3), 351-372.
• Altundağ, Y., & Bulut, S. (2017). Aday sınıf öğretmenlerinde problemli akıllı telefon kullanımının incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 1670-1682.
• Akyürek, M. İ. (2020). Lise öğrencilerinde akıllı telefon kullanımı ve bağımlılığı. Turkish Journal of Educational Studies, 7(2), 42-63.
• Alkın, S. (2018). Lise öğrencilerinde sosyal ilişkilerin niteliği ve akıllı telefon bağımlılığı ilişkisinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Ankara, H. G., Tekin, B., & Esma, Ö. Z. (2020). Elmayı en çok kim ısırıyor? Akıllı telefon bağımlılığını etkileyen sosyoekonomik faktörlerin tespiti. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 13(3), 235-242.
• Bağcı, H., & Pekşen, M. F. (2018). Investigating the smart phone addictions of vocational school students from different variables. Malaysian Online Journal of Educational Technology, 6(4), 40-52.
• Bianchi, A., & Phillips, J. G. (2005). Psychological predictors of problem mobile phone use. Cyber Psychology & Behavior, 8(1), 39-51.
• Bulduklu, Y., & Özer, N. P. (2016). Gençlerin akıllı telefon kullanım motivasyonları. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(8), 2963-2986.
• Büdük, S., (2018). Obez bireylerde obezite düzeyi ile akıllı telefon bağımlılığı ve çevrimiçi oyun bağımlılığı ilişkisi. (Yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, İstanbul. Büyüköztürk, Ş. (2015). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Can, A. (2013). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.
• Cohen, R. J., & Swerdlik, M. E. (2013). Psikolojik test ve değerleme. Testlere ve ölçmeye giriş. E. Tavşancıl (Çev. ed.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Çakır, F., & Demir, N. (2014). Üniversite öğrencilerinin akıllı telefon satın alma tercihlerini belirlemeye yönelik bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(1), 213-243.
• Çakır, Ö., & Oğuz, E. (2017). Lise öğrencilerinin yalnızlık düzeyleri ile akıllı telefon bağımlılığı arasındaki ilişki. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 418- 429.
• Çapık, C. (2014). Geçerlik ve güvenirlik çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizinin kullanımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3), 196-205.
• Çetinkaya, S. (2019). Algılanan anne baba tutumlarının ergenlerde akıllı telefon bağımlılığı ile ilişkisinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Çevik, C. (2018). Üniversite öğrencilerinde akıllı telefon bağımlılığının uyku kalitesi, depresyon ve anksiyete düzeyleri ile ilişkisinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
• Demir, S. (2018). Lise öğrencelerinde akıllı telefon bağımlılığının duygusal zekâ ile ilişkisinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Demirci, K., Orhan, H., Demirdas, A., Akpınar, A., & Sert, H. (2014). Validity and reliability of the Turkish version of the smartphone addiction scale in a younger population. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni-Bulletin of Clinical Psychopharmacology, 24(3), 226-234. doi: 10.5455/bcp.20140710040824
• DeVellis, R. F., & Thorpe, C. T. (2021). Scale development: Theory and applications. Newbury Park, California: Sage.
• Dikeç, G., & Kebapçı, A. (2018). Bir grup üniversite öğrencisinin akıllı telefon bağımlılık düzeyleri. Bağımlılık Dergisi, 19(1), 1-9.
• Doğan, U., & Tosun, N. İ. (2016). Lise öğrencilerinde problemli akıllı telefon kullanımının sosyal kaygı ve sosyal ağların kullanımına aracılık etkisi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (22), 99-128.
• Durak, H. Y. (2019). Investigation of nomophobia and smartphone addiction predictors among adolescents in Turkey: Demographic variables and academic performance. The Social Science Journal, 56(4), 492-517.
• Durak, H., & Seferoğlu, S. S. (2018). Ortaokul öğrencilerinin akıllı telefon kullanımları ve bağımlılık düzeyleriyle ilgili unsurlar. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 8(1), 1-23.
• Erdem, H., Kalkın, G., Türen, U., & Deniz, M. (2016). Üniversite öğrencilerinde mobil telefon yoksunluğu korkusunun (nomofobi) akademik başarıya etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(3), 923-936. Gezgin, D. M., Hamutoglu, N. B., Sezen-Gültekin, G., & Ayas, T. (2018). The relationship between nomophobia and loneliness among Turkish adolescents. International Journal of Research in Education and Science, 4(2), 358-374. Gezgin, D. M., Şumuer, E., Arslan, O., & Yıldırım, S. (2017). Öğretmen adayları arasında nomofobi yaygınlığı: Trakya üniversitesi örneği. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 86-95.
• Gündoğdu, C., Aygün, Y., Ilkım, M., & Tüfekçi, Ş. (2018). Explaining the ımpact of disabled children’ engagement with physical activity on their parents’ smartphone addiction levels: a sequential explanatory mixed methods research. Journal of Education and Training Studies, 6(2), 44-53.
• Haug, S., Castro, R. P., Kwon, M., Filler, A., Kowatsch, T., & Schaub, M. P. (2015). Smartphone use and smartphone addiction among young people in Switzerland. Journal of Behavioral Addictions, 4(4), 299-307.
• Işık, M., & Kaptangil, İ. (2018). Akıllı telefon bağımlılığının sosyal medya kullanımı ve beş faktör kişilik özelliği ile ilişkisi: üniversite öğrencileri üzerinden bir araştırma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(2), 695-717.
• İkişık, H., Turan, G., Korkmaz, S., Aydın, H.B., Solak, H., Özmeral, K., Bayram, S., Bullut, M. & Maral, I. (2020). Öğrencilerde akıllı telefon bağımlılığının değerlendirilmesi: bir tıp fakültesi örneği. Bağımlılık Dergisi, 21(4), 317-325.
• Kalen, S. (2018). Ergenlerde akıllı telefon bağımlılığı ile algılanan anne baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Karabatak, S., & Alanoglu, M. (2022). The Relationship between teacher candidates' technology addictions and their social connectedness: A data-mining approach. Malaysian Online Journal of Educational Technology, 10(4), 265-275.
• Karabatak, S., & Alanoglu, M. (2021). Investigation of university students' in-class smartphones usage with association rules. International Journal of Progressive Education, 17(2), 55-68.
• Karadağ, E., Tosuntaş, Ş. B., Erzen, E., Duru, P., Bostan, N., Mızrak-Şahin, B., Çulha, B., & Babadağ, B. (2016). Sanal dünyanın kronolojik bağımlılığı: Sosyotelizm (phubbing). Addicta: The Turkish Journal on Addiction, 3(2), 223-269. Karaca, F. (2017). Üniversite öğrencilerinin internet bağımlılığı düzeyleri ile akıllı telefon kullanma alışkanlıkları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (44), 581-597.
• Kaya, S., & Argan, M. (2015). Mobil boş zaman (m-leisure) üzerine keşifsel bir nitel araştırma: Türkiye’deki cep telefonu kullanıcıları örneği. İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi, 6(1), 21-32.
• Kızıltoprak, A. (2018). Lise öğrencilerinin akıllı telefon bağımlılığı ile iletişimci biçimleri arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Kumcağız, H., & Gündüz, Y. (2016). Relationship between psychological well-being and smartphone addiction of university students. International Journal of Higher Education, 5(4), 144-156.
• Kumcağız, H., Terzi, Ö., Bozkurt, K. O. Ç., & Terzi, M. (2020). Üniversite öğrencilerinde akıllı telefon bağımlılığı. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(1), 13-39.
• Kutlu, M., & Pamuk, M. (2017). Üniversite öğrencilerinde cep telefonunun problemli kullanımının kişilik bağlamında incelenmesi. Journal of Human Sciences, 14(2), 1263-1272.
• Kuyucu, M. (2017). Gençlerde akıllı telefon kullanımı ve akıllı telefon bağımlılığı sorunsalı:“akıllı telefon (kolik)” üniversite gençliği. Global Media Journal TR Edition, 7(14), 328-359.
• Kwon, M., Kim, D. J., Cho, H., & Yang, S. (2013a). The smartphone addiction scale: development and validation of a short version for adolescents. PloS one, 8(12), e83558.
• Kwon, M., Lee, J. Y., Won, W. Y., Park, J. W., Min, J. A., Hahn, C., Gu, X., Choi, H.J., & Kim, D. J. (2013b). Development and validation of a smartphone addiction scale (SAS). PloS one, 8(2), e56936.
• Levent, A. (2020). Üniversite öğrencilerinde akıllı telefon bağımlılığı ve iletişim becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• Lin, Y. H., Chang, L. R., Lee, Y. H., Tseng, H. W., Kuo, T. B., & Chen, S. H. (2014). Development and validation of the Smartphone Addiction Inventory (SPAI). PloS one, 9(6), e98312.
• Mert, A., & Özdemir, G. (2018). Yalnızlık duygusunun akıllı telefon bağımlılığına etkisi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(1), 88-107. MOBİSAD (2020). Mobil İletişim Sektörü Raporu. https://www.istanbul.edu.tr/tr/haber/turkiye-nufusunun-yuzde-77si-akilli-telefon-kullaniyor Minaz, A., & Bozkurt, Ö. Ç. (2017). Üniversite öğrencilerinin akıllı telefon bağımlılık düzeylerinin ve kullanım amaçlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (21), 268-286. Noyan, C. O., Darçın, A. E., Nurmedov, S., Yılmaz, O., & Dilbaz, N. (2015). Akıllı telefon bağımlılığı ölçeğinin kısa formunun üniversite öğrencilerinde Türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 16 (1), 73-81. Ölmeztoprak, V. K. (2019). Üniversite öğrencilerinde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ve dürtüselliğin akıllı telefon bağımlılığın üzerine etkisi. Tıpta Uzmanlık Tezi, İnönü Üniversitesi. Malatya.
• Özen, S., & Topçu, M. (2017). Tıp fakültesi öğrencilerinde akıllı telefon bağımlılığı ile depresyon, obsesyon-kompulsiyon, dürtüsellik, aleksitimi arasındaki ilişki. Bağımlılık Dergisi, 18 (1), 16-24.
• Pamuk, M., Kutlu, M., & Kuloğlu, A. (2016, Kasım). Üniversite öğrencilerinde cep telefonunun problemli kullanımı ve öğrenci tükenmişliği. International Academic Research Congress, (ss. 1545-1549), Antalya.
• Pamuk, M., & Kutlu, M. (2020). Ergenlerde akıllı cep telefonunun problemli kullanımını azaltmaya yönelik bir psikoeğitim programının etkililiğinin incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(21), 56-95. Polat, R. (2017). Dijital hastalık olarak nomofobi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 1(2), 164-172.
• Sanal, Y., & Özer, Ö. (2017). Üniversite öğrencilerinin akıllı telefon bağımlılığı ve sosyal ağ kullanımı: bir durum değerlendirmesi. Mediterranean Journal of Humanities, 7 (2), 367-377.
• Savcı, M., & Aysan, F. (2017). Technological addictions and social connectedness: predictor effect of internet addiction, social media addiction, digital game addiction and smartphone addiction on social connectedness. Journal of Psychiatry & Neurological Sciences, 30 (3), 202-216.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Schwab, D. P. (1980). Construct validity in organization behavior. In B. M. Staw & L. L. Cummings (Ed.), Research in organizational behavior (Cilt 2, pp. 3-43). Greenwich, CT: JAI Press.
• Semerci, R., & Kostak, M.A. (2019). Hemşirelik akıllı telefon akıllı sistem teknolojisi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 6(1), 8-16.
• Sırakaya, M. (2018). Ön lisans öğrencilerinin nomofobi düzeylerinin akıllı telefon kullanım durumlarına göre incelenmesi. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 14(2), 714-727.
• Şahin, M. G., & Öztürk, N. B. (2018). Eğitim alanında ölçek geliştirme süreci: Bir içerik analizi çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(1), 191-199.
• Şanlı, M.E. (2018). Ergenlerin akran ilişkilerinin akıllı telefon bağımlılığına etkisi. (Yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Şar, A. H., Ayas. T., & Horzum, M. B. (2015). Developing the smart phone addiction scale and its validity and reliability study. Online Journal of Technology Addiction & Cyberbullying, 2(1), 1-17.
• Şar, A. H., & Işıklar, A. (2012). Problemli mobil telefon kullanım ölçeğinin Türkçeye uyarlaması. International Journal of Human Sciences, 9(2), 264-275.
• Şata, M., Çelik, İ., Ertürk, Z., & Taş, U. E. (2016). Akıllı telefon bağımlılığı ölçeği’nin (ATBÖ) Türk lise öğrencileri için uyarlama çalışması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 7(1), 156-169.
• Şata, M., & Karip, F. (2017). Akıllı telefon bağımlılığı ölçeği-kısa versiyonunun ergenler için Türk kültürüne uyarlanması. Cumhuriyet International Journal of Education, 6(4), 426-440.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2015). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı. M. Baloğlu (Çev.ed.). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tatlı, H. (2015). Akıllı telefon seçiminin belirleyicileri: üniversite öğrencileri üzerine bir uygulama/determinants of smartphone selection: an application of the university students. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 549.
• Tavşancıl, E. (2002). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tohumcu, M.U. (2018). İnternet ve akıllı telefon bağımlılığı ile benlik saygısı ve yalnızlık arasındaki ilişkinin çeşitli demografik değişkenler açısından incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Tunceli İl Milli Eğitim Müdürlüğü (2020). 2019-2020 Eğitim öğretim yılı istatistikleri. https://tunceli.meb.gov.tr Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK] (2019). Hanelerde bilişim teknolojileri bulunma oranı, 2004-2019. http://www.tuik.gov.tr
• Tüzüntürk, S. (2017). Uyum analizi kullanarak y kuşağı akıllı telefon kullanıcılarının tüketici davranışlarının anlaşılması: bursa örneği. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 39(1), 257-280.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Yalçın, V., & Erden, Ş. (2018). Examination of parental perceptions on the use of smart devices by preschool children. http://eefdergi.erzincan.edu.tr Doi;10.17556/erziefd.404237.
• Yıldırım, S. (2018). Ergenlerin öznel iyi oluş ve anne baba tutumları ile akıllı telefon bağımlılığı arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Yıldırım, A. & Simsek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (11 baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, M. A. (2017). Emotion regulation strategies as predictors of internet addiction and smartphone addiction in adolescents. Journal of Educational Sciences and Psychology, 7(1), 66-78.
• Yıldız, E. P., Çengel, M., & Alkan, A. (2020). Öğretmenlerin nomofobi düzeylerinin demografik özelliklerine ve akıllı telefon kullanım alışkanlıklarına göre incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(1), 5096-5120.
• Yiğit, Y.E. (2019). Ergenlerde akıllı telefon bağımlılığının yalnızlık üzerine etkisi. (Yüksek lisans tezi). Biruni Üniversitesi, İstanbul.
• Yurdugül, H. (2005). Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerliği için kapsam geçerlik indekslerinin kullanılması. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, 1, 771-774.
• Yusufoğlu, Ö. Ş. (2017). Boş zaman faaliyeti olarak akıllı telefonlar ve sosyal yaşam üzerine etkileri: üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(5), 2414-2434.
• Zhou, Y., Zhang, X., Liang, J. C., & Tsai, C. C. (2014, January). The relationship between parents addicted to mobile phone and adolescent addicted to Internet. In Proceedings of the 22nd International Conference on Computers in Education. Japan: Asia-Pacific Society for Computers in Education (ss. 484-488).