Turkey’s Losses and Competitive Power in Tomato Production

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 2, 18 - 37, 31.10.2021

Gülşen Keskin

Öz

Due to favourable climate conditions in the country, Turkey has a significant role in global production and export of various fruits and vegetables. Included in this list, tomato is a significant product which covers more than 40% of domestic vegetable production in Turkey, is widely consumed in the domestic market and provides raw material for the food industry. In this study, the losses in the first stages of the production of tomato, one of the most important export items of Turkey, were examined and the competitive power for tomato and tomato paste was determined by the Revealed Comparative Advantages (RCA) index of Balassa. Tomato is the vegetable with the highest rate of losses among those examined for Turkey. The losses in tomato production increased in 2000-2019 period and producer prices decreased in real terms. Despite having comparative advantage figures of 3.19 and 5.49 for tomato and tomato paste respectively, it was found out that RCA value of Turkey decreased in the analysed period. Compared to significant producers in EU with the output/ınput ratios of 1.21-1.93, Turkey has an output/ınput ratio of 1.07-1.97 for tomato production.

Anahtar Kelimeler

Tomato, product losses, import, competitive power, FADN

Türkiye’nin Domates Üretimindeki Kayıpları ve Rekabet Gücü

Öz

Türkiye uygun iklim koşulları nedeniyle çok sayıda meyve ve sebzede dünya üretiminde ve ihracatında önemli paya sahiptir. Bu ürünler içerisinde yer alan domates, Türkiye’deki sebze üretiminin %40’ından fazlasını karşılayan, iç tüketimde de yüksek tüketim miktarları nedeniyle önemli olan ve gıda sanayine hammadde sağlayan en önemli üründür. Bu çalışmada, önemli ihraç ürünlerimizden olan domateste üretimin ilk aşamalarındaki kayıplar incelenmiş ve Balassa’nın Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler (AKÜ) endeksi ile domates ve domates salçası için rekabet gücü belirlenmiştir. Türkiye’de incelenen sebzeler içinde en fazla kaybın olduğu ürün domatestir. Domates üretiminde 2000-2019 yılları arasında kayıplar artmış ve üretici fiyatları reel olarak azalmıştır. Türkiye, domateste 3.19 ve domates salçasında 5.49 ile rekabet gücüne sahip olmakla birlikte, incelenen dönemlerde AKÜ’nün azaldığı belirlenmiştir. Aynı dönemlerde rekabet açısından önemli olan AB’deki önemli üretici ülkelerin sebze üretimindeki output/input oranları 1.21-1.93,Tür-kiye’nin domates üretimindeki output/input oranları ise 1.07-1.97’dır.

Anahtar Kelimeler

Genç çiftçi, kırsal kalkınma, hayvancılık işletmeleri, hibe destek programı, memnuniyet düzeyi

Kaynakça

• Anonymous. (2010). Semisubsistenzlandwirtschaft in Europa: Konzepte und kernfragen, europäisches netzwerk für ländliche entwicklung, Hintergrundpapier für das Seminar “Semisubsistenzlandwirtschaft in der EU: aktuelle Situation und Zukunftsaussichten”, 13. – 15. Oktober 2010, Sibiu, Rumänien.
• Aunkofer, F. (2015). Erhebung von lebensmittelverlusten im ökologischen gemüsebau, Masterarbeit, Üniversitaet für Bodenkultur Wien, Instıtut für Ökologischer Landbau, Wien.
• Balcı, C., Demirkol, M., Şahin, O. (2017). Bazı tarım ürünlerinin 2017 yılı maliyetleri ve ağaç değerleri, Tokat Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü. https://tokat.tarimorman.gov.tr/ Belgeler/MAL%C4% B0YET%202014%20YILI%20MERKEZ%20T%C3%9CM%20%C3%9CR%C3%9CNLER% 20MAL%C4%B0YET%C4%B0(15.02.2015).pdf, Erişim tarihi: 06.09.2021.
• Balcı, C., Koral, M.B., (2014). Bazı tarım ürünlerinin 2014 yılı maliyetleri. Tokat Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü. https://tokat.tarimorman.gov.tr/Belgeler/MAL%C4%B0YET%202014 %20YILI% 20MERKEZ%20T%C3%9CM%20%C3%9CR%C3%9CNLER%20MAL%C4%B0YET%C4%B0 (15.02.2015).pdf, Erişim tarihi: 06.09.2021.
• Bashimov, G. (2016).Türkiye’nin domates ihracat performansı ve rekabet gücü, Alınteri Dergisi, 31(B): 1-8.
• Bayramoğlu, Z, Karakayacı, Z., Ağızan, K., Ağızan, S., Bozdemir, M. (2021). Başlıca sebze ürünlerinde üretim maliyetlerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi, KSÜ Tarım ve Doğa Derg. 24 (3): 603-613.
• Bayramoğlu, Z, Karakayacı, Z., Ağızan, K., Ağızan, S., Bozdemir, M. (2020). Domates fiyatları üzerinde etkili olan faktörlerin, belirlenmesi, 12. Uluslararası Güncel Araştırmalarla Sosyal Bilimler Kongresi Tam Metinleri, s. 897-904.
• Çiftçi, R.Ö., Demirbaş, N. (2020). Meyve ve sebze üretiminde ortaya çıkan kayıplar üzerinde etkili olan faktörler: İzmir ili örneği, Medıterranean Agrıcultural Scıences, 33(1), s. 85-91.
• Duru, S., Hayran, S., Gül, A. (2021). Türkiye şeker dış ticareti ve rekabet gücü, Eurasian Journal of Agricultural Economics 1(1): 41-51.
• EC. (2021). Europa Commission FADN database, https://agridata.ec.europa.eu/extensions /FarmEconomyFocus/ FADNDatabase.html, Erişim tarihi: 06.09.2021.
• Erkan, B., Arpacı B.B, Yaralı F., Güvenç İ. (2015). Türkiye’nin sebze ihracatında karşılaştırmalı üstünlükleri, KSÜ Doğa Bil. Dergisi, 18(4): 70-76.
• Erkan, B. (2012). Türkiye’nin geleneksel ihraç tarım ürünlerinde uzmanlaşma düzeyi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(1):75-83.
• FAOSTAT, 2021. Food Balances (2014-). http://www.fao.org/faostat/en/#data/FBS, Erişim tarihi: 25.08.2021.
• FAO (2020). Türkiye’nin gıda kayıpları ve israfının önlenmesi, azaltılması ve yönetimine ilişkin ulusal strateji belgesi ve eylem planı, http://www.fao.org/3/cb1074tr/CB1074TR.pdf. Erişim tarihi: 08.09.2021.
• GTB (2017). Türkiye kooperatifçilik raporu 2016. T.C.Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Mayıs 2017, Ankara.
• ITC (2021). International trade statistics database, https://www.intracen.org/itc/market-info-tools/trade-statistics/. Erişim tarihi: 04.08.2021.
• Kargacıer, O. (2020). Comparative economic profitability analysis for greenhouses in modern and traditional con- ditions: Tomato farming for example, Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 8 (10): 2170-2174.
• Keskin, G. (2020). Food inflatıon in turkey and the vıcıous cycle in agrıculture: Structural problems, Fresenius Environmental Bulletin, Volume 29- No. 12A/2020, p.p.11102-11111.
• Keskin, G.,Dönmez, D., Canik, F.,Yüksel, N.Y., Sancak, A.Z. (2014). Türkiye’de bitkisel ürünlerde maliyet hesa- bında ve anket uygulamalarında teknik elemanların karşılaştıkları sorunların belirlenmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi 11 (3): 110-118.
• Keskin, G. (2011). AB’de ihtisaslaşmış tarım işletmeleri – sebze ve süs bitkileri-, Aralık 2011 / ISSN: 1303– 8346 / Nüsha: 6.
• Keskin,G., Tatlıdil, F.F., Dellal, İ. (2010). An analysis of tomato production cost and labor force produktivity in Turkey, Bulgarian Journal of Agricultural Science (BJAS), Volume 16 (No 6), s 692-699.
• Kıymaz, T., Saçlı, Y. (2008). Tarım ve gıda ürünleri fiyatlarında yaşanan sorun ve öneriler. DPT Yayın No: 2767. Ankara.
• Meyer, C.H., Harner, M., Frieling, D., Oertzen, G. (2018). Lebensmittelverluste von obst, gemüse, kartoffeln zwischen feld und ladentheke. Ergebnisse einer Studie in Nordrhein-Westfalen LANUV-Fachbericht 85.
• Örük, G., Engindeniz, S. (2019). A research on the economic analysis of greenhouse tomato production in Mugla province, Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 56 (3):345-358, DOI: 10.20289/zfdergi.502941
• Özdemir, G., Keskin, G., Özüdoğru, H. (2011). Türkiye’de ekonomik krizler ve tarım kooperatiflerinin önemi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi 8(1): 101- 113.
• Özkan, B., Hatırlı, S.A., Öztürk, E., Aktaş, A.R. (2011). Antalya İlinde serada domates üretiminin kâr etkinliği analizi, Tar. Bil. Der., 17 (2011), 34-42.
• Petrick, M. (2007). Perspektiven kleinbetrieblicher agrarstrukturen in den neuen mitgliedstaaten der europaeischen union. IAMO Jahreszahl 9: 13-18.
• Rad, S. Yarşı, G. (2005). Silifke İlçesi’nde serada domates yetiştiren işletmelerin ekonomik performansları ve birim ürün maliyetleri, Tarım Bilimleri Dergisi, 11 (1), 26-33.
• Selışık, A. (2021). Gıda kayıpları ve israfının önlenmesi, Beykoz Üniversitesi 11. Gıda ve Soğuk Zincir Lojistiği Sempozyumu, 28 Nisan 2021, Ankara.
• Sipahioğlu, C. (2014). Farklı tarım sistemlerinde domates üretiminin maliyet analizi, Uludağ Üniversitesi Fen Bi- limleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
• Szumelda, A.(2011). Semi- subsistenzbetriebe zwischen bereitstellung von öffentlichen gütern. Erhalt der vitalität ländlicher räume und ökonomischer bedrängnis – Argumente der europäischen und polnischen politisc- hen Debatte über ihre Zukunft. Available at: http://www4.fh-swf.de/media/downloads/igreen/ jahrstagungakdgfg/vortraege_1/Szumelda_Semi-ubsistenbetriebe.pdf, Accessed on: June 16, 2015.
• Tatlıdil, F. F., Dellal, İ., Bayramoğlu, Z. (2013). Food losses and waste in Turkey, Country Report, FAO.
• TEAE (2001). Türkiye’de bazı bölgeler için önemli ürünlerde girdi kullanımı ve üretim maliyetleri, Tarımsal Eko- nomi Araştırma Enstitüsü, Yayın no: 64, Ankara.
• TCMB. (2019). Enflasyon Raporu 2018 III: 40-42. Available at: http://www. tcmb.gov.tr, Accessed on: May 6, 2019.
• TCMB (2018). Gıda ve tarımsal ürün piyasaları izleme ve değerlendirme komitesi. Available at: http:// www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/dc696a86-a7ae-4272-89ab45e686f4611b/G%C4%B1da%2 BKomitesi2.pdf?MOD=AJPERES&CVID=, Accessed on: May 6, 2019.
• TİM (2017). Türkiye İhracatçılar Meclisi Tarım Raporu 2016, İstanbul.
• TUİK (2021). Bitkisel ürünler denge tabloları, https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=tarim-111&dil=1. Erişim tarihi: 03.09.2021.
• TUİK (2021a). Genel Tarım Sayımı 2001. www.tuik.gov.tr. Erişim tarihi: 12.07.2021.
• TOB (2020). Antalya Tarım ve Orman İl Müdürlüğü verileri, https://antalya.tarimorman. gov.tr/Menu/51/ Koordinasyon-Ve-Tarimsal-Veriler, erişim 03.12.2020.
• Utkulu, U., Seymen, D. (2004). Revealed comparative advantage and competitiveness: Evidence for Turkey vis-à- vis the EU/15, To be presented at the European Trade Study Group 6th Annual Conference, ETSG 2004, Nottingham, September 2004 https://www.etsg.org/ETSG2004/Papers/seymen.pdf. Erişim tarihi: 08.09.2021.