Teacher Professional Development from The Perspective of Self-Determination Theory

Year 2025, Volume: 14 Issue: 28, 103 - 120, 29.11.2025

Gökçe Özdemir , Sevilay Şahin , Adem Azrak

https://doi.org/10.55605/ejedus.1709613

Abstract

Professional development is a comprehensive concept that encompasses formal and informal learning, development and advancement activities carried out by teachers to increase learning outcomes while in service, improve the quality of teaching processes and increase the effectiveness of education. In this context, professional development, which is a fundamental factor in improving the quality of the teaching profession, is becoming increasingly important today. In this context, the aim of the study is to determine teachers' views on professional development within the framework of self-determination theory. The research was designed as a case study from qualitative research designs. The study group of the research consists of 21 teachers working at primary, secondary and high school levels. The research data were collected with a semi-structured interview form. The research data were analysed by descriptive analysis method. According to the study data, teachers explained the concept of professional development with concepts such as being a researcher, self-renewal, and being in continuous development. In addition, it was concluded that the participants were willing to do postgraduate education for professional development, to produce digital content in order to adapt to the digitalising world and to adapt them to teaching processes. Depending on the results obtained, it can be said that suggestions such as making a good planning for professional development and providing the necessary moral and financial support should be taken into consideration.

Keywords

professional development , self-determination theory , self-assessment

Öz-Belirleme Kuramı Çerçevesinde Öğretmen Mesleki Gelişimi

Abstract

Mesleki gelişim, öğretmenlerin hizmet içindeyken öğrenme çıktılarını artırmak, öğretim süreçlerini niteliksel olarak geliştirmek ve eğitim etkililiğini sağlamak amacıyla yürüttükleri formal ve informal öğrenme, gelişim ve ilerleme faaliyetlerini kapsayan geniş kapsamlı bir kavramdır. Bu nedenle öğretmenlik mesleğinin niteliğini artırmada temel bir unsur olan mesleki gelişim, günümüzde her geçen gün daha fazla önem kazanmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, öz-belirleme kuramı çerçevesinde mesleki gelişime yönelik öğretmen görüşlerinin belirlenmesidir. Araştırma nitel araştırma desenlerinden olgubilim şeklinde tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu ilkokul, ortaokul ve lise kademelerinde çalışan 21 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırma verileri yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Araştırma verileri içerik analizi yöntemi ile çözümlenmiştir. Araştırma verilerine göre öğretmenler mesleki gelişim kavramını, araştırmacı olma, kendini yenileme, sürekli gelişim içerisinde olma gibi kavramlar ile açıklamışlardır. Ayrıca katılımcıların mesleki gelişim konusunda istekli oldukları bunun için lisansüstü eğitim yapma, dijitalleşen dünyaya uyum sağlayabilme adına dijital içerikler üretebilme ve bunları öğretim süreçlerine adapte edebilme gibi konularda farklılık arayışları içerisinde oldukları sonucuna varılmıştır. Elde edilen sonuçlara bağlı olarak mesleki gelişim konusunda iyi bir planlama yapılması, gerekli manevi ve maddi desteğin sağlanması gibi önerilerin dikkate alınması gerektiği söylenebilir.

Keywords

mesleki gelişim , öz-belirleme kuramı , öz-değerlendirme

References

• Abazaoğlu, I. (2014). Dünyada öğretmen yetiştirme programları ve öğretmenlere yönelik mesleki gelişim uygulamaları. Electronic Turkish Studies, 9(5), 1-46.
• Andersen, SM, Chen, S., & Carter, C. (2000). Temel insan ihtiyaçları: Sosyal bilişi alakalı kılmak. Psikolojik Sorgulama Dergisi, 11(4), 269-275.
• Aslanargun, E. ve Atmaca, T. (2017). Öğretmenlerin mesleki gelişim ihtiyaç ve beklentilerinin belirlenmesi. Asya Öğretim Dergisi, 5(2), 50-64.
• Atal, D. ve Sancar, R. (2021). Öğretmenlerin mesleki gelişimlerine odaklanan araştırmalar ne söylüyor?. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 166-186.
• Bayrakçeken, S., Samancı, O., Canpolat, N. ve Doymuş, K. (2021). Motivasyon ve başarı: Öz belirleme kuramı temelinde öğrenciler öğrenmeye nasıl motive edilebilir?. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(66), 482-505.
• Borko, H., Jacobs, J., & Koellner, K. (2010). Contemporary approaches to teacher professional development. International Encyclopedia of Education, 7(2), 548-556.
• Boydak Özan, M., Polat, H. ve Şener, G. (2014). Sınıf öğretmenlerinin mesleki gelişim eğitimlerine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(20), 167-180.
• Brookfield, S. D. (1995). Becoming a critically reflective teacher. Jossey-Bass.
• Bümen, N. T., Ateş, A., Çakar, E., Ural, G. ve Acar, V. (2012). Türkiye bağlamında öğretmenlerin mesleki gelişimi: Sorunlar ve öneriler. Milli Eğitim Dergisi, 194, 31-50.
• Çağlar, A., Şahin, E., Uygun, Ş. ve Çolak, A. (2023). Öz-belirleme kuramı temelli geliştirilen psiko-eğitim programının ergenlerin akademik öz-denetim düzeyleri üzerine etkisi. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 11, 165–176.
• Can, E. (2019). Öğretmenlerin meslekî gelişimleri: Engeller ve öneriler. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(4), 1618-1650.
• Coleman, P. (2000). Aging and the satisfaction psychological needs. Psychological Inquiry, 11(4), 291- 294.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (S. B. Demir, Çev.). Eğiten Kitap.
• Day, C., & Sachs, J. (2004) Professionalism, performativity and empowerment: discourses in the politics, policies and purposes of continuing professional development. In C. Day & J. Sachs (Eds.), International handbook on the continuing professional development of teachers (pp. 3-32). Bell & Bain Press.
• Deci, E., & Ryan, R. (1985a). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. Plenum Press.
• Deci, E., & Ryan, R. (1985b). The general causality orientations scale: Self determination in personality. Journal of Research in Personality, 19, 109-134.
• Deci, E., Ryan, R., Gagne, M, Lronr, D., Usunov, J., & Kornazheva, B. (2001). Need satisfaction, motivation and well-being in the work organizasions of a former esatern bloc country: A cross-cultural study of self determination. Personality And Social Psychology Bulletin, 27(8), 930-942.
• Fraser, C., Kennedy, A., Reid, L., & Mckinney, S. (2007). Teachers’ continuing professional development: Contested concepts, understandings and models. Journal of In-service Education, 33(2), 153-169.
• Guest, G., Bunce, A., & Johnson, L. (2006). How many interviews are enough? an experiment with data saturation and variability. Field Methods, 18(1), 59–82. https://doi.org/10.1177/1525822X05279903
• Guskey, T. R. (2003). What makes professional development effective?. Phi Delta Kappan, 84(10), 748-750.
• Güneş, F. (2014). Sınıf yönetimi yaklaşım ve modeller. Pegem Yayınları.
• Güneş, F. (2016). Mesleki gelişim yaklaşımları ve öğretmen yetiştirme. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(24), 1006-1041.
• Hardy, I. (2012). The politics of teacher professional development: Policy, research and practice. Routledge.
• Hunzicker, J. (2011). Effective professional development for teachers: A checklist. Professional Development in Education, 37(2), 177-179
• Inglewed, D., Markland, D., & Sheppard, K. (2004), Personality and self-determination of exercise behaviour. Personality and Individual Differences, 36, 1921-1932.
• Jansen in de Wal, J., Van den Beemt, A., Martens, R.L., & Brok, P.J. (2018). The relationship between job demands, job resources and teachers professioanl learning: İs it explained by self-determination theory?. Studies in Cotinuning Education, 42(1), 1739.
• Kaba, İ. ve Doğan, T. (2022). Ergenlerde bilişim teknolojileri kullanımının öz-belirleme kuramı perspektifinde incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 20(3), 701-729.
• Kaya, S. ve Kartallıoğlu, S. (2010). Okul temelli mesleki gelişim modeline yönelik koordinatör görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi, 10(2), 115-130.
• Kowal, J., & Fortier, M. (1999). Motivational determinants of flow: Contributions from self determination theory. Journal of Social Psychology, 139(3), 355-369.
• Krippendorff, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology (2nd ed.). Sage Publications. Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Sage Publications.
• Maurer, M. J. (2000). Professional development in career and technical education. in brief: Fast facts for policy and practice (ED448318). ERİC. http://eric.ed.gov/?id=ED448318
• Neil, P., & Morgan, C. (2003). Continuing professional development for teachers. From introduction to senior management. Kogan Page.
• Odabaşı, H. F. ve Kabakçı, I. (2007). Öğretmenlerin mesleki gelişimlerinde bilgi ve iletişim teknolojileri. Uluslararası Öğretmen Yetiştirme Politikaları ve Sorunları Sempozyumu, Bakü, Azerbaycan.
• Özçiftçi, M. ve Çakır, R. (2015). Öğretmenlerin yaşam boyu öğrenme eğilimleri ve eğitim teknolojisi standartları özyeterliliklerinin incelenmesi. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 5(1), 1-19.
• Özköse-Bıyık, Ç. ve Uslu, Ö (2014). İngilizce öğretmenlerinin mesleki gelişim etkinlikleri ve ihtiyaçları. 3. Ulusal Eğitim Programları ve Öğretim Kongresi, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• Özer, B. (2005). Ortaöğretim öğretmenlerinin mesleki gelişime ilgisi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 4(8), 44-58.
• Reis, H., Sheldon, K., Gable, S., Roscoe, J., & Ryan, R.. (2000). Daily well-being: The role of autonomy, competence and relatedness. Personality and Social Psychology Bulletin, 26(4), 419-435.
• Ryan, R. (1995). Psychological needs and the facilitation of integrative processess. Journal of Personality, 63(3), 397-428.
• Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68-78.
• Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2017). Self-Determination theory: Basic psychological needs in motivation, development, and wellness. Guilford Publications.
• Salihoğlu, M. ve Yayla, A. (2023). Hizmet içi eğitimlerin öğretmen niteliğine olan etkisinin değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 134-153.
• Schön, D. A. (1983). The reflective practitioner: How professionals think in action. Basic Books. Seçgin, M. G. ve Calp, Ş. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının algıladığı yeterlik: drama yönteminin kullanıldığı bir öz belirleme uygulaması. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(22), 311-332.
• Sentovich, C. (2004). Teacher satisfaction in public, private, and charter schools: A multi-level analysis [Unpublished master dissertation]. University of South Florida.
• Uştu, H., Taş, A.M. ve Sever B. (2016). Öğretmenlerin mesleki gelişime yönelik algılarına ilişkin nitel bir araştırma. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi, 1,15-23.
• Üstün, A., Avlukyarı, H., Yetiş, Şuayip, Yetişgin, M. M., Şimşek, R. ve Emre, İ. (2023). Öğretmen mesleki gelişim çalışmaları ile ilgili görüşlerinin analizi. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Researches, 9(35), 76–89.
• Williams, G., Grow, V., Freedman, Z., Ryan, R., & Deci, E. (1996). Motivational predictors of weight loss and weight-loss maintenance. Journal of Personality and Social Psychology, 70(1), 115-126.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.