Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Benlik Kavramına Çeşitli Demografik Özelliklerin Etkisinin İncelenmesi

Year 2017, Volume: 17 Issue: 71, 97 - 118, 20.09.2017

Nezahat Hamiden Karaca Karaca Neriman Aral

Abstract

Problem Durumu: Bireyin, çocukluk yılları her alanda en hızlı gelişim gösterdiği okul öncesi dönem yıllarıdır. Bu dönemde çocukların zihinsel, fiziksel, sosyal duygusal ve bilişsel gelişim alanları ile birlikte kişilik gelişiminde temelleri atılmaktadır. Çocuk ilk önce kendini daha sonra yakın çevresini tanır. Bu tanıma sürecinde çocuğun yakınında ve çocuk için değerli olan kişilerin çocuk hakkındaki düşünceleri önemli yer tutar. Bu kişilerin çocuk hakkındaki olumlu ya da olumsuz görüşleri sonucu çocuk kendinde olumlu ya da olumsuz benlik kavramı geliştirir. Çocuğun geliştirdiği benlik kavramı ise kişilik gelişimini önemli derecede etkiler. Bu süreçte çocuğun aldığı eğitimin yanında, çocuğun devam ettiği okul türü, kardeş sayısı, doğum sırası, anne-baba öğrenim durumu, ailenin sosyoekonomik durumu gibi

116 Nezahat Hamiden KARACA - Neriman ARAL

Eurasian Journal of Educational Research 71 (2017) 97-118

etkenler sonucu devamlı olarak şekillenmekte ve değişmeye devam etmektedir. Okul öncesi eğitimin amacı, çocukların fiziksel, motor, bilişsel ve sosyal-duygusal gelişmelerini sağlamak ve iyi alışkanlık kazanmak, çocukları ilköğretime hazırlamak, uygun olmayan koşullarda yaşayanlar için ortak bir büyüme ortamı oluşturmak ve Türkçenin doğru ve iyi konuşulduğundan emin olmaktır. Bu amaçlar doğrultusunda çocuğun aldığı okul öncesi eğitim benlik kavramının gelişim sürecinde önemli yer tutmaktadır. Türkiye’de okul öncesi eğitim 36-66 yaş çocuklarının zorunlu ilköğretim öncesi isteğe bağlı eğitimidir. Okul öncesi kurumları genelde 48-66 aylık çocuklara hizmet veren, ilkokul çatısı altında genelde ikiden fazla sınıfı olmayan "anasınıfları" ya da özel ve devlete ait kendi müdürüne sahip, doğrudan il milli eğitim müdürlüğüne bağlı en uygun olanaklarla 36-66 aylık çocuklara hizmet vermeye çalışan "bağımsız anaokulları" şeklinde açılmıştır. Aynı zamanda türkiye'de anneleri çalışan 0-36 aylık çocuklar için özel gündüz bakım evleri de hizmet vermektedir. Benlik kavramının gelişmesi ve şekillenmesinde eğitimin yanında çocuğun kardeş sayısı, doğum sırası, anne-baba öğrenim durumu, ailenin sosyoekonomik durumu gibi etkenlerde önemli yer tutmaktadır.

Araştırmanın Amacı: Bu çalışmada okul öncesi eğitime devam eden çocukların benlik kavramlarının bazı değişkenler (okul türü, çocuğun cinsiyeti, yaşı, doğum sırası ve kardeş sayısı, anne-baba öğrenim durumu, ailenin aylık geliri) açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu genel amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır.

1. Okul öncesi eğitime devam eden çocukların benlik kavramları puanı eğitime devam ettikleri okul türüne göre farklı mıdır?

2. Okul öncesi eğitime devam eden çocukların benlik kavramları puanı çocuğun cinsiyeti, yaşı, doğum sırası ve kardeş sayısına göre farklı mıdır?

3. Okul öncesi eğitime devam eden çocukların benlik kavramları puanı anne- baba öğrenim durumu ve ailenin aylık gelirine göre farklı mıdır? Metot: Araştırmanın örneklemine, Afyonkarahisar il Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı anaokulu ve anasınıflarında okul öncesi eğitime devam eden 393 çocuk dâhil edilmiştir. Araştırmanın verileri, çocuklara ilişkin bilgileri içeren “Genel Bilgi Formu” ve çocukların benlik kavramlarını değerlendirmek amacıyla beş-altı yaş çocukları için geliştirilmiş olan Çocuğun Benlik Kavramını Algılaması ölçme aracı kullanılmıştır. Çalışmada öncelikle “Çocuğun Benlik Kavramını Algılaması” ölçme aracına Türkçe’ye uyarlama çalışması yapılmıştır. Uyarlama çalışmasında Türkçeye çevirisi yapılan ölçme aracının kapsam geçerliği ve Türk kültürüne uygunluğu için uzman görüşüne başvurulmuştur. Aynı zamanda değerlendiriciler arasındaki güvenirlik, madde toplam korelasyonu ve Cronbach alfa analizi, alt %27 ve üst %27’lik grupların ortalama puanları arasındaki farkların anlamlılığı, Test-tekrar test güvenirliği çalışması yapılmıştır. Okul öncesi eğitimine devam eden çocukların benlik kavramlarını belirlemek için kullanılan ölçme aracındaki puanlarının normal dağılım gösterip göstermediği Kolmogorov-Smirnoff (K-S) Testi ile incelenmiştir. Yapılan normallik testi sonucunda; ikili karşılaştırmalarda Mann Whitney-U testi, ikiden daha fazla karşılaştırmalarda ise Kruskal Wallis-H testi ile analiz edilmiştir. Bulgular ve Sonuç: Araştırma sonucunda; çocukların devam ettikleri okul türüne, çocuğun yaşına ve baba öğrenim durumuna göre benlik kavramlarının anlamlı düzeyde farklı olduğu, çocuğun cinsiyetine, doğum sırasına, kardeş sayısına, anne

Nezahat Hamiden KARACA - Neriman ARAL

Eurasian Journal of Educational Research 71 (2017) 97-118

117

öğrenim durumuna ve ailenin aylık gelirine göre benlik kavramlarının anlamlı düzeyde farklı olmadığı belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda çocuklarda olumlu benlik kavramı geliştirebilmesinin ne denli önemli olduğu vurgulanmıştır. Öneriler: Anne-babanın çocuğun okul öncesi dönemde aile de ve okul öncesi kurumlarda alacakları eğitimin kişilik, sosyal ve benlik gelişiminin çocukların gelecek yıllarının etkisi üzerine bilgi verilerek, farklı çalışmalar (broşür, afiş,ilan, kitapçık, medya ve basın ile işbirliği içerinde reklam gibi) yapılabilir. Ayrıca çocuğun benlik kavramı gelişiminde anne ve babalar kadar önemli rolleri olan öğretmenlerin de çocuğun başarılı ya da başarısız olmasında etkili olabilmekte ve ileriki eğitim hayatını etkileyebilmektedir. Bu nedenle okul öncesi eğitimi ile ilgili olan eğitmenlerin okul öncesi dönemde kazanılan olumlu benlik kavramının çocuğun ileriki yaşantısında ne denli önemli olduğu ve etkilediği konusunda bilgilendirme çalışmaları (eğitim uygulama, konferans, seminer gibi) yapılabilir.

Keywords

Erken çocukluk, sağlıklı kişilik gelişimi

Investigation of The Effect of Various Demographical Characteristics on Pre-Schoolers’ Self Concept

Abstract

Problem statement: An individual's childhood years are pre-school period years when he/she makes progress in every aspect of development. Before getting to know his inner circle, the child starts to know himself/herself first. People's opinions about the child are highly important as long as these people are close to the child and valuable for him/her. As a result of these people's negative or positive opinions about the child, he/she creates a negative or positive self concept.

Purpose of Study: Thus, the aim of this study is to analyze self concept of children, who are currently in pre-school period, in terms of various factors.Method: 393 children, who are currently pre-school students in nursery schools and kindergartens that are affiliated to Afyonkarahisar Provincial Directorate of Turkish Ministry of National Education, are included in the sample. For collecting the data, ''General Information Form'' including information about the children and '' Child's Perception of Self Concept'' assessment tool, which was developed to assess five-six years old children's self concept, were used.

Finding and Result: As a result of the study, children's self concepts were highly different according to the type of school, their age and the educational background of their fathers. Recommendations: From this point of view, various suggestions, such as informing parents about the factors that are effective in forming self concept as well as informing them about the education that children get in the family and in pre-school institutions are effective for children's later years and carrying out studies about these development areas, are addressed to the parents, teachers and researchers

Keywords

early childhood healthy personality development

References

• Adana, F. & Kutlu, Y. (2009). Anne-baba tutumlarinin adolesanlarin kendilik kavrami uzerine etkisi (Parental attitudes influence adolescents' self-concept). Ataturk Universitesi Hemsirelik Yuksekokulu Dergisi, 12(2), 18-23.
• Alisinanoglu, F. & Koksal, A. (1999). Ankara sokaklarinda calisan ve calismayan çocuklarin benlik kavramlarinin incelenmesi (Examining the concepts of self in children working and not working in Ankara streets). Egitim ve Bilim Dergisi, 23 (112), 57–62.
• Aral, N. & Koksal, A. (1999). Cocukların benlik imajları kisisel ve sosyal uyum düzeylerinin incelenmesi (Examination of children's self images and personal and social adjustment levels). Çağdaş Eğitim, 24(258), 9-13.
• Bakircioglu, R. (2002). Cocuk ruh sagligi ve uyum bozukluklari (Child mental health and adjustment disorders). Ankara: Ani Yayincilik.
• Bao, X. & Jin, K. (2015). The beneficial effect of Tai Chi on self concept in adolescents. İnternational Journal of Psychology, 50(2),101–105.
• Baran, G. (1999). Korunmaya muhtac cocuk ve benlik kavrami (The concept of child and self to be protected). Ankara: Yaysan Matbaacilik.
• Bayraktar Erten, N. & Erten, İ.H. (2014). Academic self concept and students’ achievement in the sixth grade Turkish course: A preliminary analysis. İnternational Online Journal of Education and Teaching (İOJET), 1(2), 124-132.
• Bee, H., & Boyd, D. (2009). Cocuk gelisim psikolojisi (Cev. O. Gunduz). Istanbul: Kaknus Yayinlari.
• Berk, L. (2013). Cocuk gelisimi (Childhood development) (Cev. A. Donmez, Yayina Haz. B.Onur). Ankara:İmge Kitabevi.
• Breslin, G., Murphy, M., McKee, D., Delaney, B. & Dempster, M. (2012). The effect of teachers trained in a fundamental movement skills programme onchildren's self-perceptions and motor competence. European Physical Education Review, 18(1), 114-126.
• Brown, G.L., Mangelsdorf,S.C., Neff,C., Sullivan, S.J.S., & Frosch,C.A. (2009). Young children’s self concepts associations with child temperament, mothers’ and fathers’ parenting, and triadic family interaction. Merrill-Palmer Quarterly, 55(2),184-216.
• Butuner, S. O. (2008). Kitap incelemesi sosyal bilimler icin veri analizi el kitabi (Book review handbook for data analysis for social sciences). Ilkogretim Online, 7(1), 6-8.
• Buyukozturk, S., Kilic Cakmak, E., Akgun,O.E., Karadeniz,S. & Demirel, F. (2011). Bilimsel arastirma yontemleri (Scientific research methods). Ankara: Pegem A Yayincilik.
• Cagdas, A. (2009). Anne-baba-cocuk iletisimi (Parent-child communication). Ankara: Kok Yayincilik.
• Can, S. (2015). Okul oncesi egitim kurumlarina devam eden 5–6 yas cocuklarinda akademik benlik saygisi (Mugla İli Ornegi) (Academic self-esteem (Mugla Ilis Ornegi) in 5-6 year old children who continue to school after school education institutions.). Sosyal ve Beseri Bilimler Arastirmalari Dergisi, 34,159-176.
• Cevher, F. N. & Bulus, M. (2006). Okul oncesi egitim kurumlarina devam eden 5-6 yas cocuklarinda akademik benlik saygisi (Academic self-esteem in ongoing 5-6 year olds). Dokuz Eylul Universitesi Buca Egitim Fakultesi Dergisi, 20, 28-39.
• Cuceloglu, D. (1998). İnsan ve davranisi: psikolojinin temel kavramlari (Human and behavior: basic concepts of psychology). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Demoulin, D.F. (2000). I like me: Enchancing self concept in kindergarten age children through active school / business partnerships. NASP Communique, 27(8), 14-26
• Der Pan, P.J., Deng, L.Y., Tsai, S.L., Sue, İ.R. & Jiang, J.K. ( 2014). Effectiveness of an enhancement program on taiwanese university students' self concept. Psychological Reports: Mental andPhysical Health, 114(1), 176-184.
• Dilek, H. & Aksoy, A. B. (2013). Ergenlerin benlik saygisi ile anne-babalarinin benlik saygisi arasindaki iliskinin incelenmesi (Examination of the relationship between the self-esteem of the adolescents and the self-esteem of their parents). Kirsehir Egitim Fakultesi Dergisi (KEFAD), 14 (3), 95-109.
• Ercan, E. (2005). Ilkokul ogrencilerinde benlik kavrami (benlik saygisinin, akademik basari ve diger degiskenlere gore karsilastirilmasi) (Self-concept in primary school students (comparison of self-esteem with academic achievement and gore with other variables). Yayimlanmamis Yuksek Lisans Tezi. Yakin Dogu Universitesi Egitim Bilimleri Enstitusu, Lefkosa.
• Ersanli, K. (2012). Benligin Gelisimi ve Gorevleri (Self Development and Goals). Ankara: Tarcan Matbaa Yayincilik.
• Feilth, S. D., Renzulli, S. J., & Westberg, K. L. (2002). Effects of a creativity training program on divergent thinking abilities and self concept in monolingual and bilingual classrooms. Creativity Research Journal, 14(3-4), 373-386.
• Feldman, R. S. (2004). Child development (3th ed.). New Jersey: Pearson Education, İnc.
• Gallahue, L. D. (2003). Developmental physical education for today’s children. C. Brown-Benchmark Publishers, Dubuque.
• Gokalan, Z. B. (2000). İlkogretim okulu ogrencilerinin (12- 14 yas) benlik tasarımı, atılganlık ve kendini acma düzeyleri ile akademik basarıları arasındaki iliksi (The relationship between the self-design, assertiveness and self-empowerment levels of students with primary school education (12-14 years) and academic achievement). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selcuk Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitusu, Konya.
• Gursoy, F. (2006). Farkli sosyo ekonomik duzeydeki ergenlerin benlik tasar duzeyleri ile kaygi duzeylerinin incelenmesi (Examining the levels of self-efficacy and levels of self-esteem in different socioeconomic levels). Cukurova Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi, 15(2), 183 - 190.
• Goni, U. & Bello,S. (2016). Parental socio-economic status, self concept and gender differences on students’ academic performance in borno state colleges of education: Implications for counselling. Journal of Education and Practice, 7(14), 21-27.
• Halici, P. (2005). Yatili ilkogretim bolge okullarina devam eden ve ailesiyle birlikte yasayan 12-14 yas grubu cocuklarin saldirganlik egilimleri benlik kavramlarinin incelenmesi (Investigation of the aggression tendencies self-concepts of 12-14 age group children who are continuing and living together with their families in the primary education zone schools). Yayinlanmamis Yuksek Lisans Tezi. Ankara Universitesi, Fen Bilimleri Enstitusu, Ankara.
• Hyun, MS., Kim, KH. & Kim, SA. (2004). Influencing factors on problem behaviors among adolescents: focused on middle school students in Seoul. Taehan Kanho Hakhoe Chi, 34(2), 252-260
• İnan, H. Z. (2013). Okul oncesi donem cocuklarinda sosyal ve duygusal gelisim (Social and emotional development in early childhood ) (ceviri: B.Akman), J. Trawick Swith (eds), Erken Cocukluk Doneminde Gelisim, 196-222, Ankara: Nobel Yayincilik.
• Janic, S. R. & Jurak, G. (2014). Physical self concept of adolescents in western Balkan countries: a pilot study. Perceptual and Motor Skills: Physical Development and Measurement, 119(2).629-649.
• Justo, C. F. (2008). Creative relaxation, motor creativity, self concept in a sample of children from early childhood education. Electronic Jurnal Of Rearch İn Educational Psyvhology, 6(1), 29-50.
• Karaca, N. H. (2015). Yaratici rahatlama calismalarinin anaokuluna devam eden cocuklarin benlik kavrami ve motor yaraticiligina etkisinin incelenmesi (Investigation of the effect of creative relaxation on the self concept and motor creativity of children who attend kindergarten).Yayimlanmamis Doktora Tezi. Ankara Universitesi Fen Bilimleri Enstitusu, Ankara.
• Kenc, M. F. & Oktay, B. (2002). Akademik benlik kavrami ve akademik basari arasindaki iliski (relationship between self concept and academic achievement). Egilim ve Bilim, 27(124), 71-79.
• Kilicarslan, Y. (2012). Okul oncesine devam eden 5–6 yas gurubu ogrencilerin benlik kavramlarının annelerinin yasam doyumları baglamında incelenmesi (Examining the mothers of self-concepts of the 5-6-year-old students who attend school at the beginning of the school in the context of life satisfaction). Yayimlanmamis Yuksek Lisans Tezi. İstanbuıl Arel Universitesi Sosyal Bilimleri Enstitusu, İstanbul.
• Koksal Akyol, A. & Sali, G. (2013). Yatili ve gunduzlu okuyan cocuklarin benlik kavramlarinin ve sosyal destek algilarinin incelenmesi (Investigation of self-concept and social support perceptions). Kastamonu Egitim Dergisi, 21(4), 1377-1398.
• Kucukosmanoglu, H.O. (2013). Muzik ogretmeni adaylarinin bazi sosyo demogrofik degiskenlere gore benlik saygisi duzeylerinin karsilastirilmasi (Comparison of gore self-esteem levels for some socio-demographic variables of music teacher candidates). Sanat Egitimi Dergisi, 1(2), 70 - 82.
• Kuru Turasli, N. & Zembat,R. (2013). 6 yas grubu cocuklarda “benlik algisini desteklemeye yonelik sosyal-duygusal hazirlik programi”nin etkililiginin incelenmesi (An examination of the effectiveness of the "social-emotional preparation program to support self-perception" in 6-year-olds). Nevsehir Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu, 2, 1-16.
• Liu M., Wu L. & Ming Q (2015) How Does Physical Activity İntervention İmprove Self-esteem and Self concept in Children and Adolescents? Evidence from a Meta-Analysis. PLoS ONE 10(8): e0134804. doi:10.1371/journal.pone.0134804
• Matthews, J. S., Ponitz, C. C. & Morrison, F. J. (2009). Early gender differences in selfregulation and academic achievement. Journal Of Educational Psychology, 101, 689-704.
• Morrison, F., Ponitz, C. C. & McClelland, M. M. (2010). Self-regulation and academic achievement in the transition to school. M. Posner, S. Calkins, andM. Bell, The developing human brain: development at the intersection of emotion and cognition. Washington: American Psychological Association.
• Ocak, G., & Sarlik, B. (2016). Okul oncesi eğitim kurumlarına devam eden 5-6 yas cocuklarında akademik benlik saygısı (Academic self-esteem in 5-6 year old
• children attending pre-school education institutions). Egitim ve Ogretim Arastirmalari Dergisi Journal of Research in Education and Teaching, 5,183-193.
• Onur, B. (2004). Cocuk ve ergen gelisimi(Development of child and adolescence.). Ankara: Imge Kitapevi.
• Onder, A. (2006). Egitici drama uygulamalarinin alti yas cocuklarinin kendilik algisi uzerindeki etkisi (Effects of educational drama applications on the perception of self-perception of six-year-olds). Kazim Karabekir Egitim Fakultesi Dergisi, 13, 29-34.
• Ongider, N. (2013). Anne-baba ile okul oncesi cocuk arasindaki iliksi (Relationship between parent and child). Psikiyatride Guncel Yaklasimlar, 5(4), 420-440. doi:10.5455/cap.20130527
• Ozmentes, G. (2014). Mesleki muzik egitimi alan ogrencilerin muzik oz yeterlilikleri, benlik saygilari ve bireysel ozellikleri arasindaki iliksiler(Relationships between music competence, self-esteem and individual characteristics of students who receive professional music education). Ted Egitim ve Bilim Dergisi, 39(171), 138-152.
• Pérez Fernández, J. İ. & Garaigordobil Landazabal, M. (2004). Relaciones de la socialización con inteligencia, autoconcepto y otros rasgos de la personalidad en niños de 6 años. Apuntes de Psicologia, 22(2), 153-169.
• Rasul, M.S. Nor, A.R.M.,Amat,S. & Rose,A.A.(2015). Exploring Critical Factors of S elf Concept among High İncome Community College Graduates. İnternational Education Studies, 8(12),43-55.
• Rocha, G. V. M., Ingberman, Y. K. & Breus, B. (2011). An analysis of the relation between parental practices and pre-schoolers self concept (Análise da relacão entre práticas parentais e o autoconceito de pré-escolares). Revista Brasileira de Terapia Comportamental e Cognitiva, 13(1), 87-106.
• Sahin Yanpar, T. (1994). Ilkokul 4. sinif sosyal bilgiler dersinde akademik benlik kavrami, ders ici ogrenme ve ders disi ogrenme yollari ile basari iliskisi(In the 4th grade primary school social studies course, the concept of academic self, the learning relationship with the courses and the disciplinary courses). Hacettepe Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi,10, 43-48.
• Bayhan, P. & Artan, İ. (2009). Cocuk gelisimi ve egitimi (Child development and education). İstanbul: Morpa Yayinlari. Sarica, O. (2010). Okuloncesi egitim kurumlarina devam eden 5-6 yas grubu cocuklarin benlik kavramlarinin cesitli sosyo-demografik degiskenlere gore incelenmesi (Examination of the self-concept of children in the 5-6 age group, which are continuing school education institutions, with respect to various socio-demographic variables). Yayimlanmamis Yuksek Lisans Tezi. Maltepe Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu, İstanbul.
• Schaffer, H.R. (2004). Child psychology. USA: Blackwell Publishing Ltd.
• Secer, İ., İlbay, A. B., Ay, İ. & Ciftci, M. (2012). Yatili ilkogretim bolge okullarindaki ogrencilerin benlik saygilarinin incelenmesi(Investigation of the self-esteem of the students in the funded elementary schools). Sakarya Universty journal of Education., 61-73.
• Senemoglu, N. (1994). Okul oncesi egitim programi hangi yeterlilikleri kazandirmalidir? (What qualifications should the pre-school education program earn?). Hacettepe Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 10, 21-30.
• Senol Ozyigit, E.N. (2011) İlkogretim matematik dersinde yaratici drama uygulamalarinin ogrencilerin problem cozme stratejileri, basari, benlik kavrami ve etkilesim oruntuleri uzerindeki etkisi (The effect of creative drama applications on students' problem solving strategies, achievement, self concept and interactional proportions in elementary mathematics.). Yayimlanmamis Doktora Tezi. Dokuz Eylul Universitesi Egitim Bilimleri Enstitusu, İzmir.
• Spilt, L.J.,. Van Lier,P.A.C., Leflot, G., Onghena,P. & Colpin, H.(2014). Children’s social self concept and internalizing problems: the influence of peers and teachers. Child Development, 85(3),1248–1256
• Seremet, O. E. (2006). Okul Oncesi Donemi Cocuklarinin (5-6 Yas) Kendilik Algilarinin Cesitli Degiskenlere Gore İncelenmesi( Examination of Various Variables of Self-Perception of Children of Pre-School Children (5-6 Mature)). Yayinlanmamis Yuksek Lisans Tezi. Marmara Universitesi Egitim Bilimleri Enstitusu, İstanbul.
• Uysal, A. & Balkan, K.İ. (2015). Sosyal beceri egitimi alan ve almayan okul oncesi cocuklarin, sosyal beceri ve benlik kavrami duzeyleri acisindan karsilastirilmasi(The comparison of children with and without social skills education in terms of social skills and self-concept levels). Psikoloji Calismalari Dergisi, 35(1), 27-56.
• Villa, A. & Auzmendi, E. (1992). Medicion del autoconcepto en la edad infantil 5-6 anos (Measuring self concept in early childhood 5-6 years). Bilbao: Mensajero.
• Vidinlioglu, S. (2010). Ortaogretim ogrencilerinin benlik algisi ve umutsuzluk duzeyleri arasindaki iliksi(The relationship between the self-perception and hopelessness levels of secondary school students). Yayinlanmamis Yuksek Lisans Tezi. Sakarya Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu, Sakarya.
• Yavuzer, H. (2004). Cocuk psikolojisi (Child psychology). İstanbul:Remzi Kitabevi.