THE ROOTS OF MEDIEVAL ISLAMIC MUSIC THEORY IN THE ANCIENT GREEK PERIOD

Yıl 2023, Sayı: 23, 288 - 314, 31.12.2023

Mesude Elif Güngör Sarıkaya , Cenk Güray

https://doi.org/10.31722/ejmd.1187939

Öz

In ancient Greek culture, music is one of the basic elements for understanding science and the universe, and it is also seen as an important field of art and idea production since it is a very critical part of intellectual life. Melodic organizations and sound materials revealing these organizations; tetrachords, octachords, heptachords, harmonia, tonoi, and tropos structures reveal the basis of Ancient Greek music theory and sound systems. In this study, the concepts that make up melodic organization are examined and an overview of Ancient Greek music theory is presented. The development of tetrachord structures, which form the basis of Ancient Greek Music Theory and which are the building blocks of melodic elements, is discussed and the similarities of these structures with the “şûbe” structure in Medieval Islamic Theory are revealed. The similarities between tropos structures, which refer to symbolic areas and reflect a cyclical movement, and “devir” structures in medieval Islamic theory, are discussed in order to deal with the formation of the sound sequence consisting of the combination of these tetrachords structures. With the change in music theory and musical understanding over time, the similarities between the harmonia structures revealed in the Ancient Greek period and the “tabaka” structures in the Medieval Islamic period were compared, while the concept of tonoi, which formed two-octave structures and represented the peak of the Ancient Greek period as music theory, and had an articulated structure, and the Medieval Islamic period. The commonality of the chandelier structures in the Islamic period has been discussed. In the Medieval Islamic theory, in which the continuation of the ancient Greek music culture is revealed, it is seen that the first steps of today's maqam structures are handled through Ancient Greek theories. It can be seen as evidence of the transmission of this tradition that the structures called “şûbe, tabaka, devir, âvâze” identified with Medieval Islamic theory and used as concepts related to the sound system and theory can be revealed with the tetrachord, tropos, harmonia, tonoi structures in Ancient Greek theory.

Anahtar Kelimeler

Ancient Greek Music Theory, Tetrachord, Tropos, Harmonia, Tonoi, Medieval Islamic Theory, Şube, Tabaka, Devir, Avaze

ORTA ÇAĞ İSLAM DÖNEMİ MÜZİK NAZARİYATININ ANTİK YUNAN DÖNEMİNDEKİ KÖKLERİ

Öz

Antik Yunan kültüründe müzik, bilim ve evreni anlamaya yarayan temel unsurlardan biridir ve aynı zamanda düşünsel hayatın da çok kritik bir parçası olduğundan önemli bir sanat ve fikir üretim alanı olarak görülmektedir. Melodik organizasyonlar ve bu organizasyonları ortaya koyan ses malzemeleri; dörtlüler, oktakordlar, heptakordlar, harmonyalar, tonoi, tropos yapıları, Antik Yunan müzik teorisinin ve ses sisteminin temelini ortaya koymaktadır. Bu çalışmada melodik organizasyonu oluşturan söz konusu kavramlar incelenerek, Antik Yunan müzik kuramına bir bakış ortaya koyulmuştur. Antik Yunan Müzik Teorisi’nin temelini oluşturan ve melodik unsurların yapıtaşı olan dörtlü yapılarının gelişimi ele alınarak, bu yapıların Orta Çağ İslam Nazariyatındaki “şûbe” yapısıyla benzerlikleri ortaya konulmuştur. Söz konusu dörtlü yapılarının bir araya gelmesinden oluşan ses dizisinin oluşumunu ele alabilmek için sembolik alanlara gönderme yapan ve döngüsel bir hareketi yansıtan tropos yapıları ile Orta çağ İslam nazariyatındaki devir yapılarının benzerlikleri tartışılmaktadır. Zamanla müzik teorisi ve müzikal anlayışın değişmesiyle Antik Yunan döneminde ortaya koyulan harmonya yapıları ile Orta çağ islam dönemindeki “tabaka” yapılarının benzerlikleri karşılaştırılırken iki oktavlık yapıları oluşturan ve Antik Yunan döneminin müzik teorisi olarak zirvesinin temsil eden ve eklemlenmeli bir yapıya sahip olan tonoi kavramı ile Orta çağ İslam dönemindeki âvâze yapılarının ortaklıkları ele alınarak tartışılmıştır. Antik Yunan müzik kültürünün devamının ortaya koyulduğu Orta Çağ İslam nazariyatında günümüz makam yapılarının ilk adımlarının Antik Yunan kuramları üzerinden ele alındığı görülmektedir. İslam nazariyatıyla özdeşleşen “şûbe, tabaka, devir, âvâze” olarak adlandırılan ve ses sistemi ile teoriye dair kavramlar olarak kullanılan yapıların, Antik Yunan kuramındaki dörtlü, tropos, harmonya, tonoi yapılarıyla ilişkilerinin ortaya koyulabilmesi, bu geleneğin aktarımının kanıtı olarak görülebilir.

Anahtar Kelimeler

Antik Yunan Müzik Teorisi, Tetrakord, Tropos, Harmonya, Tonoi, Orta Çağ İslam Nazariyatı, Şube, Tabaka, Devir, Avaze

Kaynakça

• Anderson, D. W. (1994). Music and Musicians in Ancient Greece. Ithaca and London: Cornell University Press.
• Barker, A. 1989. Greek Musical Writings, 2: Harmonics and Acoustics. Cambridge: CUP.
• Baysal, O. (2014). Aristoksenus’un Müzik Bilim Anlayışı. Akademik Barış Dergisi, 46, 62-83.
• Can, C., M. (2001). XV. Yüzyıl Türk Musikisi Nazariyatı (Ses Sistemi). (Doktora Tezi) Marmara Üniversitesi,Sosyal Bilim Enstitüsü. İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, İstanbul. Çaylı, F. (2019). 13.- 18. Yüzyıllar Arasında Makamsal Müzik Teorisi Anlayışının Değişimi. (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü. Müzik Teorisi Anabilim Dalı, Ankara.
• Dağtaşoğlu, A., E. (2016). Müzik Tavvuf ve Felsefe Bağlamında Perde Kavramı. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6/11, 69-94. Güray, C. (2017). Bı̇n Yılın Mı̇rası Makamı Var Eden Döngü: Edvar Geleneği. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Güray, C. (2022). Sounds of Power (Conference Proceedings), Brill Deutschland GmbH Böhlau Verlag, Germany, (basımda).
• Levendoğlu, O., N. (2021). XV. Yüzyıl ortaçağ İslam dünyası Sistemci okul Kaynaklarında Sınıflama Konusu: Makam, Avaze ve şube Kavramları Üzerine Teknik Bir İzah. Cenk Güray, Murat Salim Tokaç (Ed.) Anadolu ve Komşu Coğrafyalarda Makam Müziği Atlası Cilt.1, 127-171. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Monro, D., M. (1894). The Modes of Ancient Greek Music. Oxford: Clarendon Press.
• Öztürk, O., M. (2014). Makam, Âvâze, Şûbe ve Terkib: Osmanlı Musikı̇ Nazariyatında Pisagorcu “Kürelerin Uyumu/Musiksı̇ ” Anlayışının Temsilı̇ . Rast Müzikoloji Dergisi, 2/1, 1-49.
• Öztürk, O., M. (. (2021). Makam Nazariyat Tarihinde Başlıca Gelenek ve Modeller. Cenk Güray, Murat Salim Tokaç (Ed.) Anadolu ve Komşu Coğrafyalarda Makam Müziği Atlası Cilt.1, 3-71. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Tura, Y. (2018). “Eskı̇ Yunan, Bı̇zans ve Türk Müzk Kuramları Arasındakı̇ İlşkiler.” Ç. Adar (Ed.). IX. Uluslararası Hisarlı Ahmet Sempozyumu: 10-12 Mayıs 2018 – Kütahya: Müzik Teorileri (404-422). Afyonkarahisar: Matbaa-i Beka.
• West, M., L. (1992). Ancient Greek Music. Oxford: Clarendon Press.