Tasavvufta Sembolizme Tipik Bir Örnek: Ken’ân Rifâî’nin „Rifâî Mihrâbı“ Tasvîri

Hatice Dilek Güldütuna

doi:10.51702/esoguifd.1117066

Research Article

Tasavvufta Sembolizme Tipik Bir Örnek: Ken’ân Rifâî’nin „Rifâî Mihrâbı“ Tasvîri

Year 2022, Volume: 9 Issue: 2, 1276 - 1307, 15.09.2022

Hatice Dilek Güldütuna

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1117066

Abstract

Sûfîlerin metafizik alandaki soyut mânâları zihnî seviyeye ve fizikî âleme yaklaştırmada sıklıkla sembollere müracaat ettikleri, metaforları bazen bu gaybî alanı açmak, bazen de örtmek gâyesiyle kullandıkları bilinmektedir.
Bu makalenin konusunu teşkil eden ve Şeyh Ken’ân Rifâî’ye âit Seyyid Ahmed er-Rifâî eserinin kapağına konulmak üzere hazırlanan Rifâî Mihrâbı tasvîri, hem derviş çeyizi olarak adlandırılan tarikat unsurlarını, hem de mânevî yolun derecelerine ve kâmil insanın mâhiyetine dâir zengin sembolleri içermesi sebebiyle tasavvufta sembol kullanımına tipik bir örnektir. Mihrâb resminde sembollerle ifade edilen hakikatlerin daha rahat anlaşılması için Ken’ân Rifâî’nin halifesi Ziyâ Cemâl Bey tarafından hazırlanan “Mihrâb ve Zarfın Tefsîri” başlıklı yazı, tasvirin yorumlanmasında ilk başvurulan kaynak olmuştur.
Tasvîr, tekkelerin semâhane kısmında yer alan mihrâbın ve çevresinde yer alan unsurların anlamını, Ahmed er-Rifâî’nin kutup ve gavs makamlarının sâhibi bulunduğunu, tasavvuf ve tarîkatlerin gâyesinin nefsin tekâmül ederek insanın irfâna, kemâle ve güzel ahlâka erişmesi olduğunu, nefis ile mücâdelenin mâhiyetini ve mertebelerini ve bu yolculukta kâmil insana olan ihtiyacı sembolik bir anlatımla gözler önüne sermektedir.

Keywords

Ken’ân Rifâî, Rifaiyye, Mihrap, Sembol, Tac, Kamil İnsan, Kutup, Gavs, Seyr ü Süluk, Nefs

References

Aclunî, İsmail b. Muhammed. Keşfû’l-Hafa. Beyrut: y.y., 1351-1352.
Akpınar, Bahar. “Sûfî Kültüründe Sembollerin Yeri ve Önemi Hakkında Bir Deneme”. Türkbilig 7 (2004), 3-19.
Akkaya, Veysel. „Tasavvuf Klasiklerinde Hz. Ali’nin Şahsiyeti- Kur’an ve Hadis Perspektifiyle Karşılaştırma”. Usul İslam Araştırmaları 32 (2019), 69-90.
Atasoy, Nurhan. Derviş Çeyizi: Türkiye’de Tarikat Giyim-Kuşam Tarihi. İstanbul: Kültür Bakanlığı, 2000.
Alparslan, Ali. “Müsennâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/87-88. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
Ayverdi, Sâmiha. Araz, Nezihe; Erol, Safiye; Huri, Sofi. Ken’ân Rifâî ve Yirminci Asrın Işıǧında Müslümanlık. İstanbul: Kubbealtı Neşriyâtı, 2003.
Bakkal, Ali. “Kâbe ve Sembolizm”. İslâm ve Sanat Tartışmalı İlmi Toplantı (2015), 297-316.
Balcı, Ergun. Mehmed Dede. İstanbul: Kubbealtı Neşriyâtı, 2007.
Baş, Derya Çakır. “Bedeviyye”. Türkiye’de Tarikatlar: Tarih ve Kültür. Ed. Semih Ceyhan. İstanbul: İsam Yay., 2015, 547-608.
Bilecik, Gülberk. „İstanbul’da Bir Rifaî Tekkesi: Ümmü Ken’an Dergâhı“. Kadem Dergisi 31 (2019), 33-39.
Burckhardt, Titus. Art of Islam. Cambridge/UK: World of Islam Festival Publishing Company Ltd., 1976.
Büyükaksoy, Kâzım. Ken’ân Rifâî’den Mesnevî Hâtırâları. Ed. Arzu Eylül Yalçınkaya. İstanbul: Nefes Yay., 2013.
Büyükünal, Zeynep. Mevlâna’nın Tasavvuf Felsefesinde Sembolizm. Konya: Necmeddin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslâm Felsefesi Bilim Dalı, Doktora Tezi, 2014.
Cebecioğlu, Ethem. “Seyyid Burhaneddin Muhakkık-ı Tirmizi’nin Bazı Tasavvufi Kavramlara Getirdiği Metaforik Yaklaşımlar”. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 38 (1998), 123-153.
Ceyhan, Semih. „Osmanlı Tâcnâme Literatürüne Göre Derviş Tacı ve Abdullah Salâhaddîn-i Uşşâkī’nin Cevâhir-i Tâc-ı Hilâfet Risâlesi“. İslâm Araştırmaları Dergisi 25 (2011), 113-172.
Ceyhan, Semih. “Taç”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/363-365. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
Ceyhan, Semih (ed.). Türkiye’de Tarikatlar: Tarih ve Kültür. İstanbul: İSAM Yay., 2015.
Eliade, Mircea. Images et symboles: Essais sur le symbolisme magico-religeux. Paris: Gallimard, 1952.
Eliade, Mircea. „Methodologische Anmerkungen zur Erforschung der Symbole in den Religionen“. Grundfragen der Religionswissenschaft. Salzburg: Otto Müller Verlag, 1963, 106-135.
Elmalılı Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili: Yeni Mealli Türkçe Tefsir. İstanbul: Ebüzziya Matbaası, 1935.
Erzincan, Tuğba. “Mihrap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/30-37. Ankara: TDV Yayınları, 2005.
Gölpınarlı, Abdülbaki. Yunus Emre Divanı: Metinler, Sözlük, Açıklama. İstanbul: Ahmet Halit Kitabevi, 1943.
Gündüzöz, Güldane. Tasavvuf Kültüründe Tâc Sembolizmi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
Gündüzöz, Güldane. „Tekke Hayatında Üç Muktedir Figür: Sancak, Alem ve Tuğ“. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 85 (2018), 161-181.
el-Hakîm, Suad. İbnü’l-Arabî Sözlüğü. Çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Kabalcı Yay. 2005.
Hilmi, Muhammed Mustafa. “Sembollerdeki Hazîneler: İbn Arabî Sembollerle Ne Anlatmak İstemektedir?”. İbn Arabî Anısına (Makaleler). Çev. Tahir Uluç. İstanbul: İnsan Yay., 2003, 53-80.
İbn ‘Arabî, Muhyiddîn. Fütûhât-ı Mekkiyye. 18 Cilt. Çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Litera Yay., 2006-.
El-İstânbulî, Yahya b. Salih (Yahyâ Âgâh Efendi). Mecmû‛âtü’z-Zarâ‘if ve Sandûkatü’l-Ma‛ârif. Haz. Mehmed Serhan Tayşi. İstanbul: Hassa Mimarlık, 2014.
İslâmbolî, Yahyâ b. Sâlih. Tarîkat Kıyafetleri. İstanbul: Sufi Kitap, 2006.
Johnson, F. Ernest (ed.). Religious Symbolism. New York: Harper & Brothers, 1955.
Kasar, Veysel. “Tevhidin Şiarı Olarak Kâbe”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/51 (2017), 1254-1268.
Kâşânî, ‘Abdu’r-Rezzâk [Ibn ‘Arabī]. Tefsîru’l-Kur’ân el-Kerîm. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l- ’İlmiyye, 2011. Konevî, Sadreddîn. Fusûsü’l-Hikem’in Sırları. Çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yay., 2003.
Konuk, Ahmed Avni. Mesnevi-i Şerif Şerhi. 12 Cilt. haz. M. Tahralı, Sâfi Arpaguş. İstanbul: Kitabevi, 2009.
Kuşeyrî, Abdülkerim. Tasavvuf İlmine Dair: Kuşeyri Risalesi. Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2019.
Lory, Pierre. Kaşânî’ye göre Kur’an’ın Tasavvufî Tefsîri. İstanbul: İnsan Yayınları, 2001.
Mahmud, Zeki Necib. “İbn Arabî’de Sembolizm (Tercümânü’l-Eşvâk Dîvânı Örneği)“. İbn Arabî Anısına (Makaleler). Çev. Tahir Uluç. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003, 88-94.
Meier, Fritz. Fawā’iḥ al-ǧamāl wa-Fawātiḥ al-ǧalāl des Naǧm ad-Dīn al-Kubrā. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1957.
Mevlânâ. Konularına Göre Açıklamalı Mesnevî Tercümesi. 3 Cilt. çev. Şefik Can. İstanbul: Ötüken Yayınevi, 1997.
Motor, Bekir. Tâcnâme’ler ve Türk Edebiyatındaki Yeri. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
Ögke, Ahmed. “Tasavvufta Remiz”. Keşkül Dergisi 31 (2014), 36-43.
Rifâî, Ken’ân. İlahiyât-ı Ken’an. Haz. Prof. Dr. Mustafa Tahralı, İstanbul: Cenan Vakfı Neşriyâtı, 2013.
Rifâî, Ken’ân. Seyyid Ahmed Er-Rifâî. İstanbul: Cenan Vakfı Neşriyatı, 2008.
Rifâî, Ken’ân. Sohbetler. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 2000.
Rifâî, Ken’ân. Şerhli Mesnevî-i Şerîf. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 2000.
Rifâî, Ken’ân. Tuhfe-î Ken’ân. Haz. Prof. Dr. Mustafa Tahralı. İstanbul: Cenan Vakfı Neşriyatı, 2018.
Rûmî, Eşrefoğlu. Tarikatname. Nşr. Esra Keskinkılıç. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2002.
Schlesinger, Max. Geschichte des Symbols. Berlin: Leonhard Simion Verlag, 1912.
Şekûr, Muhyiddîn. “Rifâiyye Üzerine Düşünceler: İdrâk ve Aşk”. Keşkül Dergisi 48 (2019), 60-66.
Tahralı, Mustafa. “Ahmed er-Rifâî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/127-130. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
Urban, Wilbur Marshall. Language and Reality: The Philosophy of Language and the Principles of Symbolism. New York: Macmillan, 1939.
Whitehead, Alfred North. Symbolism: Its Meaning and Effect. New York: Cambridge University Press, 1927.
Yalçınkaya, Eylül. Ken’ân Rifâî: Hayatı, Eserleri, Tasavvuf Anlayışı. İstanbul: Nefes Yay. 2021.
Yılmaz, Hasan Kâmil. Aziz Mahmûd Hüdâyî: Hayatı, Eserleri, Tarîkati. İstanbul: Erkam Yay., 2011.
Yücer, Hür Mahmut. “Sa‛diyye“. Türkiye’de Tarikatlar: Tarih ve Kültür Ed. Semih Ceyhan. İstanbul: İSAM Yayınları, 2015, 223-281.

A Typical Example of Symbolism in Sufism: Ken'an Rifâî's Depiction of the "Rifâî Mihrab"

Year 2022, Volume: 9 Issue: 2, 1276 - 1307, 15.09.2022

Hatice Dilek Güldütuna

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1117066

Abstract

It is known that Sufis often use symbols to approximate the abstract meanings in the metaphysical realm to the mental level and to the physical realm. They use metaphors to open up this invisible realm, and sometimes to conceal it. The depiction of the "Rifâî Miḥrāb", which is the subject of this article and was prepared by Sheikh Ken'an Rifai for placement on the cover of his book "Seyyid Ahmed er-Rifâi", contains elements of the ṭarīqa called the dervish dowry as well as symbols relating to the stages of the spiritual path and to the perfect man (al-insān al-kāmil). Thus, it is a typical example of the use of symbols in Sufism. The text prepared by Ken'an Rifai's caliph Ziyâ Cemâl Bey is the first source of reference for the interpretation of the depiction.

Keywords

Ken'an Rifai, Rifaiyye, Miḥrāb, Symbol, Tāj, Perfect Human Being, Ḳuṭub, ġawth, soul

References

Aclunî, İsmail b. Muhammed. Keşfû’l-Hafa. Beyrut: y.y., 1351-1352.
Akpınar, Bahar. “Sûfî Kültüründe Sembollerin Yeri ve Önemi Hakkında Bir Deneme”. Türkbilig 7 (2004), 3-19.
Akkaya, Veysel. „Tasavvuf Klasiklerinde Hz. Ali’nin Şahsiyeti- Kur’an ve Hadis Perspektifiyle Karşılaştırma”. Usul İslam Araştırmaları 32 (2019), 69-90.
Atasoy, Nurhan. Derviş Çeyizi: Türkiye’de Tarikat Giyim-Kuşam Tarihi. İstanbul: Kültür Bakanlığı, 2000.
Alparslan, Ali. “Müsennâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/87-88. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
Ayverdi, Sâmiha. Araz, Nezihe; Erol, Safiye; Huri, Sofi. Ken’ân Rifâî ve Yirminci Asrın Işıǧında Müslümanlık. İstanbul: Kubbealtı Neşriyâtı, 2003.
Bakkal, Ali. “Kâbe ve Sembolizm”. İslâm ve Sanat Tartışmalı İlmi Toplantı (2015), 297-316.
Balcı, Ergun. Mehmed Dede. İstanbul: Kubbealtı Neşriyâtı, 2007.
Baş, Derya Çakır. “Bedeviyye”. Türkiye’de Tarikatlar: Tarih ve Kültür. Ed. Semih Ceyhan. İstanbul: İsam Yay., 2015, 547-608.
Bilecik, Gülberk. „İstanbul’da Bir Rifaî Tekkesi: Ümmü Ken’an Dergâhı“. Kadem Dergisi 31 (2019), 33-39.
Burckhardt, Titus. Art of Islam. Cambridge/UK: World of Islam Festival Publishing Company Ltd., 1976.
Büyükaksoy, Kâzım. Ken’ân Rifâî’den Mesnevî Hâtırâları. Ed. Arzu Eylül Yalçınkaya. İstanbul: Nefes Yay., 2013.
Büyükünal, Zeynep. Mevlâna’nın Tasavvuf Felsefesinde Sembolizm. Konya: Necmeddin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslâm Felsefesi Bilim Dalı, Doktora Tezi, 2014.
Cebecioğlu, Ethem. “Seyyid Burhaneddin Muhakkık-ı Tirmizi’nin Bazı Tasavvufi Kavramlara Getirdiği Metaforik Yaklaşımlar”. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 38 (1998), 123-153.
Ceyhan, Semih. „Osmanlı Tâcnâme Literatürüne Göre Derviş Tacı ve Abdullah Salâhaddîn-i Uşşâkī’nin Cevâhir-i Tâc-ı Hilâfet Risâlesi“. İslâm Araştırmaları Dergisi 25 (2011), 113-172.
Ceyhan, Semih. “Taç”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/363-365. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
Ceyhan, Semih (ed.). Türkiye’de Tarikatlar: Tarih ve Kültür. İstanbul: İSAM Yay., 2015.
Eliade, Mircea. Images et symboles: Essais sur le symbolisme magico-religeux. Paris: Gallimard, 1952.
Eliade, Mircea. „Methodologische Anmerkungen zur Erforschung der Symbole in den Religionen“. Grundfragen der Religionswissenschaft. Salzburg: Otto Müller Verlag, 1963, 106-135.
Elmalılı Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili: Yeni Mealli Türkçe Tefsir. İstanbul: Ebüzziya Matbaası, 1935.
Erzincan, Tuğba. “Mihrap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/30-37. Ankara: TDV Yayınları, 2005.
Gölpınarlı, Abdülbaki. Yunus Emre Divanı: Metinler, Sözlük, Açıklama. İstanbul: Ahmet Halit Kitabevi, 1943.
Gündüzöz, Güldane. Tasavvuf Kültüründe Tâc Sembolizmi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
Gündüzöz, Güldane. „Tekke Hayatında Üç Muktedir Figür: Sancak, Alem ve Tuğ“. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 85 (2018), 161-181.
el-Hakîm, Suad. İbnü’l-Arabî Sözlüğü. Çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Kabalcı Yay. 2005.
Hilmi, Muhammed Mustafa. “Sembollerdeki Hazîneler: İbn Arabî Sembollerle Ne Anlatmak İstemektedir?”. İbn Arabî Anısına (Makaleler). Çev. Tahir Uluç. İstanbul: İnsan Yay., 2003, 53-80.
İbn ‘Arabî, Muhyiddîn. Fütûhât-ı Mekkiyye. 18 Cilt. Çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Litera Yay., 2006-.
El-İstânbulî, Yahya b. Salih (Yahyâ Âgâh Efendi). Mecmû‛âtü’z-Zarâ‘if ve Sandûkatü’l-Ma‛ârif. Haz. Mehmed Serhan Tayşi. İstanbul: Hassa Mimarlık, 2014.
İslâmbolî, Yahyâ b. Sâlih. Tarîkat Kıyafetleri. İstanbul: Sufi Kitap, 2006.
Johnson, F. Ernest (ed.). Religious Symbolism. New York: Harper & Brothers, 1955.
Kasar, Veysel. “Tevhidin Şiarı Olarak Kâbe”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/51 (2017), 1254-1268.
Kâşânî, ‘Abdu’r-Rezzâk [Ibn ‘Arabī]. Tefsîru’l-Kur’ân el-Kerîm. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l- ’İlmiyye, 2011. Konevî, Sadreddîn. Fusûsü’l-Hikem’in Sırları. Çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yay., 2003.
Konuk, Ahmed Avni. Mesnevi-i Şerif Şerhi. 12 Cilt. haz. M. Tahralı, Sâfi Arpaguş. İstanbul: Kitabevi, 2009.
Kuşeyrî, Abdülkerim. Tasavvuf İlmine Dair: Kuşeyri Risalesi. Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2019.
Lory, Pierre. Kaşânî’ye göre Kur’an’ın Tasavvufî Tefsîri. İstanbul: İnsan Yayınları, 2001.
Mahmud, Zeki Necib. “İbn Arabî’de Sembolizm (Tercümânü’l-Eşvâk Dîvânı Örneği)“. İbn Arabî Anısına (Makaleler). Çev. Tahir Uluç. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003, 88-94.
Meier, Fritz. Fawā’iḥ al-ǧamāl wa-Fawātiḥ al-ǧalāl des Naǧm ad-Dīn al-Kubrā. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1957.
Mevlânâ. Konularına Göre Açıklamalı Mesnevî Tercümesi. 3 Cilt. çev. Şefik Can. İstanbul: Ötüken Yayınevi, 1997.
Motor, Bekir. Tâcnâme’ler ve Türk Edebiyatındaki Yeri. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
Ögke, Ahmed. “Tasavvufta Remiz”. Keşkül Dergisi 31 (2014), 36-43.
Rifâî, Ken’ân. İlahiyât-ı Ken’an. Haz. Prof. Dr. Mustafa Tahralı, İstanbul: Cenan Vakfı Neşriyâtı, 2013.
Rifâî, Ken’ân. Seyyid Ahmed Er-Rifâî. İstanbul: Cenan Vakfı Neşriyatı, 2008.
Rifâî, Ken’ân. Sohbetler. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 2000.
Rifâî, Ken’ân. Şerhli Mesnevî-i Şerîf. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 2000.
Rifâî, Ken’ân. Tuhfe-î Ken’ân. Haz. Prof. Dr. Mustafa Tahralı. İstanbul: Cenan Vakfı Neşriyatı, 2018.
Rûmî, Eşrefoğlu. Tarikatname. Nşr. Esra Keskinkılıç. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2002.
Schlesinger, Max. Geschichte des Symbols. Berlin: Leonhard Simion Verlag, 1912.
Şekûr, Muhyiddîn. “Rifâiyye Üzerine Düşünceler: İdrâk ve Aşk”. Keşkül Dergisi 48 (2019), 60-66.
Tahralı, Mustafa. “Ahmed er-Rifâî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/127-130. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
Urban, Wilbur Marshall. Language and Reality: The Philosophy of Language and the Principles of Symbolism. New York: Macmillan, 1939.
Whitehead, Alfred North. Symbolism: Its Meaning and Effect. New York: Cambridge University Press, 1927.
Yalçınkaya, Eylül. Ken’ân Rifâî: Hayatı, Eserleri, Tasavvuf Anlayışı. İstanbul: Nefes Yay. 2021.
Yılmaz, Hasan Kâmil. Aziz Mahmûd Hüdâyî: Hayatı, Eserleri, Tarîkati. İstanbul: Erkam Yay., 2011.
Yücer, Hür Mahmut. “Sa‛diyye“. Türkiye’de Tarikatlar: Tarih ve Kültür Ed. Semih Ceyhan. İstanbul: İSAM Yayınları, 2015, 223-281.

There are 54 citations in total.

Details

Primary Language	Turkish
Subjects	Religious Studies
Journal Section	Articles
Authors	Hatice Dilek Güldütuna 0000-0002-0926-7241
Publication Date	September 15, 2022
Submission Date	June 1, 2022
Acceptance Date	September 6, 2022
Published in Issue	Year 2022 Volume: 9 Issue: 2

Cite

ISNAD	Güldütuna, Hatice Dilek. “Tasavvufta Sembolizme Tipik Bir Örnek: Ken’ân Rifâî’nin „Rifâî Mihrâbı“ Tasvîri”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/2 (September 2022), 1276-1307. https://doi.org/10.51702/esoguifd.1117066.

Article Files

Full Text

Journal of Eskisehir Osmangazi University Faculty of Theology (ESOGUIFD) is licensed under a Creative Commons Attribution Non-Commercial 4.0 International license.