TERCİH SÜRECİNDEKİ ÜNİVERSİTE ADAYLARININ BELİRSİZLİĞE TAHAMMÜLSÜZLÜK VE BİLİŞSEL ESNEKLİK DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Year 2021, Volume: 20 Issue: 77, 98 - 120, 03.01.2021

Ferhat Bayram , Eyyüp Özkamalı , Saliha Çiftçi

https://doi.org/10.17755/esosder.735689

Cited By: 5

Abstract

Bu araştırmada tercih sürecindeki üniversite adaylarının belirsizliğe tahammülsüzlük ve bilişsel esneklik düzeylerinin demografik değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Veriler çevrimiçi ortamda 963 kadın 414 erkek olmak üzere toplamda 1377 kişiden toplanmıştır. Veriler, araştırmacılar tarafından hazırlanan kişisel bilgi formu, Sarı ve Dağ (2009) tarafından Türkiye kültürüne uyarlanan Belirsizliğe Tahammülsüzlük Ölçeği ve Gülüm ve Dağ (2012) tarafından hazırlanan Bilişsel Esneklik Ölçeği aracılığıyla toplanmıştır. Verilerin analizinde, SPSS 25.0 (Statistical Package for the Social Sciences) programı kullanılarak, ilişkisiz örneklemler için T- Testi, tek yönlü varyans analizi (One Way ANOVA) ve korelasyon analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, kız öğrencilerin belirsizliğe tahammülsüzlük puan ortalamaları erkeklerden yüksek bulunmuş ve bilişsel esneklik puan ortalamaları cinsiyete göre farklılaşmamıştır. Sınava üç veya daha fazla giren adayların üçten az giren adaylara göre belirsizliğe tahammülsüzlük düzeylerinin daha yüksek olduğu bulunmuş ve bilişsel esneklik düzeyleri açısından anlamlı fark bulunmamıştır. Belirsizliğe tahammülsüzlük ve bilişsel esneklik puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı düzeyde negatif yönlü ilişki saptanmıştır. Araştırma bulguları alan yazın çerçevesinde tartışılmıştır.

Keywords

Üniversite adayları, tercih süreci, belirsizliğe tahammülsüzlük, bilişsel esneklik

References

• Alparslan Kardeş, G. (2016). Davranış-mekân uyumu: bilişsel esneklik düzeyleri farklı öğrencilere göre, okul ortamında olanaklılıkların (affordances) incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Alper, A. ve Deryakulu, D. (2008). The effect of cognitive flexibility on students' achievement and attitudes in web mediated problem based learning. Egitim ve Bilim, 33(148), 49. Erişim adresi: https://search.proquest.com/openview/ddf32ff484e6bdd71922593cb4e10825/1?pqorigsite=gscholar&cbl=1056401
• Altunkol, F. (2011). Üniversite öğrencilerinin bilişsel esneklikleri ile algılanan stres düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Asıcı, E. ve İkiz, F. (2015). Mutluluğa giden bir yol: Bilişsel esneklik. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(35), 191-211. Erişim adresi: http://dergipark.org.tr/en/pub/maeuefd/issue/19408/206375
• Barahmand, U. (2008). Age and gender differences in adolescent worry. Personality and Individual Differences, 45(8), 778-783. doi:10.1016/j.paid.2008.08.006
• Barahmand, U., & Haji, A. (2014). The impact of intolerance of uncertainty, worry and irritability on quality of life in persons with epilepsy: Irritability as mediator. Epilepsy research, 108(8), 1335-1344. doi:10.1016/j.eplepsyres.2014.07.002
• Başsu, A. D. (2016). Öğretmenlerin bazı demografik özelliklerine göre bilişsel esneklik düzeyleri ile öğrencilerinin bilişsel esneklik düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çağ Üniversitesi, Mersin.
• Belge, J. (2019). Bir grup yetişkinde depresif semptomlar, anksiyete semptomları ve belirsizliğe tahammülsüzlük arasındaki ilişkinin belirlenmesi (Yüksek lisans tezi). Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• Berger, J. I. (2013). Cognitive vulnerabilities associated with test anxiety (Doctoral dissertation, Adler School of Professional Psychology). Erişim adresi: https://search.proquest.com/openview/394a4f6db064561cad4430881cf40ccc/1?pq origsite=gscholar&cbl=18750&diss=y
• Bertiz, Y. (2018). Farklı bilişsel esneklik düzeyine sahip öğrencilerin uzaktan eğitime karşı motivasyon düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Bilgiç, R. (2015). Ergenlerin cinsiyet ve öğrenim kademesi düzeylerinegöre bilişsel esneklik düzeyleri ile karar stratejileri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Bilgiç, R. ve Bilgin, M. (2016). Ergenlerin cinsiyet ve öğrenim kademesi düzeylerine göre bilişsel esneklik düzeyleri ile karar stratejileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 39-55. doi: 10.29065/usakead.232432
• Bilgin, M. (2009). Bilişsel esnekliği yordayan bazı değişkenler. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(36), 142-157. Erişim adresi: https://trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TVRFMU9EQXdNQT09
• Bilgin, M. (2017). Ergenlerin beş faktör kişilik özelliği ile bilişsel esneklik ilişkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 945-954. doi:10.17755/esosder.285296
• Boelen, P. A., Reijntjes, A. & Carleton, R. N. (2014). Intolerance of uncertainty and adult separation anxiety. Cognitive behaviour therapy, 43(2), 133-144. doi: 10.1080/16506073.2014.888755
• Bozkurt, N. (2019). Ergenlerde psikolojik sağlamlık ve bilişsel esneklik düzeylerinin sınav kaygısı ile ilişkisi (Yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Budner, N. Y. (1962). Intolerance of ambiguity as a personality variable 1. Journal of personality, 30(1), 29-50. doi:10.1111/j.1467-6494.1962.tb02303.x
• Buhr, K. & Dugas, M. J. (2002). The intolerance of uncertainty scale: Psychometric properties of the English version. Behaviour research and therapy, 40(8), 931-945. doi:10.1016/s0005-7967(01)00092-4
• Burke, C. S., Pierce, L. G., & Salas, E. (Eds.). (2006). Understanding adaptability: A prerequisite for effective performance within complex environments. Emerald Group Publishing.
• Canas, J. J., Fajardo, I., & Salmeron, L. (2006). Cognitive flexibility. International encyclopedia of ergonomics and human factors, 1, 297-301. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/profile/Jose_Canas2/publication/272022148_Cognitive_Flexibility/links/54d8e2440cf24647581cd8f0.pdf
• Canas, J., Quesada, J., Antolí, A. & Fajardo, I. (2003). Cognitive flexibility and adaptability to environmental changes in dynamic complex problem-solving tasks. Ergonomics, 46(5), 482-501. doi:10.1080/0014013031000061640
• Carleton, R. N., Duranceau, S., Freeston, M. H., Boelen, P. A., McCabe, R. E. & Antony, M. M. (2014). “But it might be a heart attack”: intolerance of uncertainty and panic disorder symptoms. Journal of anxiety disorders, 28(5), 463-470. doi:10.1016/j.janxdis.2014.04.006
• Chung, S. H., Su, Y. F., & Su, S. W. (2012). The impact of cognitive flexibility on resistance to organizational change. Social Behavior and Personality: an international journal, 40(5), 735-745. doi:10.2224/sbp.2012.40.5.735
• Ciarrochi, J., Said, T., & Deane, F. P. (2005). When simplifying life is not so bad: The link between rigidity, stressful life events, and mental health in an undergraduate population. British Journal of Guidance & Counselling, 33(2), 185-197. doi:10.1080/03069880500132540
• Coşkun, E. (2019). Duygusal zeka ve belirsizliğe tahammülsüzlüğün stresle başa çıkma tarzlarına etkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.
• Crigger, N. J. (1996). Testing an uncertainty model for women with multiple sclerosis. Advances in Nursing Science, 18(3), 37-47. Erişim adresi: https://europepmc.org/article/med/8660011
• Çelikkaleli, Ö. (2014). Ergenlerde bilişsel esneklik ile akademik, sosyal ve duygusal yetkinlik inançları arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 39(176). doi:10.15390/EB.2014.3467
• Çivitçi, A. (2012). Üniversite öğrencilerinde genel yaşam doyumu ve psikolojik ihtiyaçlar arasındaki ilişkiler. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 321-336. Erişim adresi: http://dergipark.org.tr/en/pub/cusosbil/issue/4390/60371
• Çuhadaroğlu, A. (2011). Bilişsel esnekliğin yordayıcıları (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Dennis, J. P. & Vander Wal, J. S. (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive therapy and research, 34(3), 241-253. doi:10.1007/s10608-009-9276-4
• Diril, A. (2011). Lise öğrencilerinin bilişsel esneklik düzeylerinin sosyo-demografik değişkenler ve öfke düzeyi ile öfke ifade tarzları arasındaki ilişki açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Dugas, M. J., Brillon, P., Savard, P., Turcotte, J., Gaudet, A., Ladouceur, R. & Gervais, N. J. (2010). A randomized clinical trial of cognitive-behavioral therapy and applied relaxation for adults with generalized anxiety disorder. Behavior Therapy, 41(1), 46-58. doi:10.1016/j.beth.2008.12.004
• Dugas, M. J., Freeston, M. H. & Ladouceur, R. (1997). Intolerance of uncertainty and problem orientation in worry. Cognitive therapy and research, 21(6), 593-606. doi:10.1023/A:1021890322153
• Dugas, M. J., Marchand, A., & Ladouceur, R. (2005). Further validation of a cognitive behavioral model of generalized anxiety disorder: Diagnostic and symptom specificity. Journal of Anxiety Disorders, 19(3), 329-343. doi:10.1016/j.janxdis.2004.02.002
• Ekiz, D. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri (3.Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Eskin, M. (2014). Sorun Çözme Terapisi. Ankara: Hekimler Birliği Yayınevi.
• Fracalanza, K., Koerner, N., Deschênes, S. S. & Dugas, M. J. (2014). Intolerance of uncertainty mediates the relation between generalized anxiety disorder symptoms and anger. Cognitive Behaviour Therapy, 43(2), 122-132. doi:10.1080/16506073.2014.888754
• Freeston, M. H., Ladouceur, R., Gagnon, F., Thibodeau, N., Rhéaume, J., Letarte, H. & Bujold, A. (1997). Cognitive-behavioral treatment of obsessive thoughts: A controlled study. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 65(3), 405-413. Erişim adresi: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.582.2457&rep=rep1&type=pdf
• Freeston, M. H., Rhéaume, J., Letarte, H., Dugas, M. J. & Ladouceur, R. (1994). Why do people worry? Personality and individual differences, 17(6), 791-802. doi: 10.1016/0191-8869(94)90048-5
• Geçgin, F. M., & Sahranç, Ü. (2017). The Relationships between Intolerance of Uncertainty and Psychological Well-Being. Sakarya University Journal of Education, 7(4), 739-756. doi:10.19126/suje.383737
• Gülüm, İ. V. ve Dağ, İ. (2012). Tekrarlayıcı Düşünme Ölçeği ve Bilişsel Esneklik Envanterinin Türkçeye uyarlanması, geçerliliği ve güvenilirliği. Anatolian Journal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi 13(9). 216-223. Erişim adresi: https://toad.halileksi.net/sites/default/files/pdf/tekrarlayici-dusunme-olcegi-toad.pdf
• Gündüz, B. (2013). Bağlanma stilleri, akılcı olmayan inançlar ve psikolojik belirtilerin bilişsel esnekliği yordamadaki katkıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(4), 2071-2085. doi: 10.12738/estp.2013.4.170.
• Güvenç, F. (2019). Üniversite öğrencilerinde bilişsel esneklik ve belirsizliğe tahammülsüzlük ile kişilik özellikleri arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya. Hofstede, G. (2001). Culture's consequences: Comparing values, behaviors, institutions and organizations across nations. Sage publications.
• İlhan, T. & Özbay, Y. (2016). Yaşam amaçlarının ve psikolojik ihtiyaç doyumunun öznel iyi oluş üzerindeki yordayıcı rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(34). Erişim adresi: http://turkpdrdergisi.com/index.php/pdr/article/view/185
• Jonassen, D., & Grabowski, B. (1993). Handbook of individual differences learning and instructionLawrence Erlbaum associates, publishers. New Jersey: London.
• Karakaya, İ. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. A. Tanrıöğen (Ed.) Bilimsel araştırma yöntemleri içinde, ( 57-83). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karakulak, L. Ş. (2017). Bir grup üniversite son sınıf öğrencisinin geleceğe karşı belirsizlik ve kaygı düzeyleri ile yaşam doyumları arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Khojazada, N. (2019). Genç yetişkin işsizlerde belirsizliğe tahammülsüzlük, kaygı ve erteleme davranışı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Kilit, Z. (2019). Üniversite öğrencilerinde belirsizliğe tahammülsüzlük, endişe ve bilişsel sınav kaygısı ilişkisi (Yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
• Kobasa, S. C. (1979). Stressful life events, personality, and health: an inquiry into hardiness. Journal of personality and social psychology, 37(1), 1. doi:10.1037/0022-3514.37.1.1
• Korkut, A. ve Keskin, İ. (2015). Öğretmen adaylarının belirsizlikten kaçınma düzeylerine ilişkin karşılaştırmalı bir analiz. Electronic International Journal of Education, Arts and Science, 1(2), 31-57. Erişim adresi: http://www.eijeas.com/index.php/EIJEAS/article/view/48
• Kömür, B. (2018). Üniversite öğrencilerinde bilişsel esneklik ile stresle başa çıkma becerileri arasındaki ilişkinin araştırılması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
• Kreuter, E. A., & Moltner, K. M. (2014). Treatment and management of maladaptive schemas. Springer.
• Laçin, B. G. (2015). Üniversite öğrencilerinde öz yeterlilik ve stresle başa çıkma stratejilerinin bilişsel esnekliği yordama düzeyleri (Yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Ladouceur, R., Dugas, M. J., Freeston, M. H., Léger, E., Gagnon, F., & Thibodeau, N. (2000). Efficacy of a cognitive–behavioral treatment for generalized anxiety disorder: Evaluation in a controlled clinical trial. Journal of consulting and clinical psychology, 68(6), 957. doi:10.1037/0022-006X.68.6.957
• Lieberman, L., Gorka, S. M., Sarapas, C. & Shankman, S. A. (2016). Cognitive Flexibility Mediates the Relationship Between Intolerance of Uncertainty and Safety Signal Responding in Those with Panic Disorder. Cognition and Emotion, 30 (8), 1495-1503. doi: 10.1080/02699931.2015.1067189
• Macit, G. (2010). İletişim tarzları üzerinde kültürel değerlerin etkisi: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi öğrencileri üzerinde bir araştırma (Yüksek lisans tezi). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• Martin, M. M. & Anderson, C. M. (1998). The cognitive flexibility scale: Three validity studies. Communication Reports, 11(1), 1-9. doi:10.1080/08934219809367680
• Martin, M. M. & Rubin, R. B. (1995). A new measure of cognitive flexibility. Psychological reports, 76(2), 623-626. doi:10.2466/pr0.1995.76.2.623
• Olson, E. A., Rosso, I. M., Demers, L. A., Divatia, S., & Killgore, W. D. (2016). Sex differences in psychological factors associated with social discounting. Journal of Behavioral Decision Making, 29(1), 60-66. doi:10.1002/bdm.1876
• Öz, S. (2012). Ergenlerin cinsiyet, sosyo-ekonomik ve öğrenim kademesi düzeylerine göre bilişsel esneklik, uyum ve kaygı puanları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Özcan, D. A. ve Esen, B. K. (2016). Ergenlerin bilişsel esneklik düzeyleri ile öz yeterliklerinin incelenmesi. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 7(24), 1-10. Erişim adresi: http://dergipark.org.tr/en/pub/ijoeec/issue/33100/367905
• Özsoy, G. (2019). Beliren yetişkinlik dönemindeki bireylerde yaşantısal kaçınma, kendindelik ve bilişsel esnekliğin, kaygı ile belirsizliğe tahammülsüzlük ilişkisindeki rolü: Bir model denemesi (Yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Öztürk, Ö. (2013). İntihar olasılığı ve aile işlevselliği arasındaki ilişkide bilişsel esneklik ve belirsizliğe tahammülsüzlük değişkenlerinin aracı rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Robichaud, M. (2013). Cognitive behavior therapy targeting intolerance of uncertainty: Application to a clinical case of generalized anxiety disorder. Cognitive and Behavioral Practice, 20(3), 251-263. doi:10.1016/j.cbpra.2012.09.001
• Ryzewicz, L. (2008). Behavioral manifestations of worry in test anxiety and intolerance of uncertainty: a laboratory investigation of attention bias with a university population (Doktora tezi). ProQuest Dissertations and Theses veri tabanından erişildi. (UMI No. 3292172.)
• Sapmaz, F. ve Doğan, T. (2013). Bilişsel esnekliğin değerlendirilmesi: Bilişsel Esneklik Envanteri Türkçe versiyonunun geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 46(1), 143-161. doi:10.1501/Egifak_0000001278
• Sarı, S. (2007). Sürekli kaygının yordayıcıları olarak belirsizliğe tahammülsüzlük, endişe ile ilgili inançlar ve kontrol odağının incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Sarı, S. ve Dağ, İ. (2009). Belirsizliğe tahammülsüzlük ölçeği, endişe ile ilgili olumlu inançlar ölçeği ve endişenin sonuçları ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması, geçerliliği ve güvenilirliği. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10, 261-270. Erişim adresi: https://toad.halileksi.net/sites/default/files/pdf/surekli-kaygi-envanteri-ske-toad.pdf
• Sarıçam, H., Erguvan, F. M., Akın, A. ve Akça, M. Ş. (2014). Belirsizliğe tahammülsüzlük ölçeği (BTÖ 12) Türkçe formu: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Route Educational and Social Science Journal, 1(3), 148-157. Erişim adresi: http://ressjournal.com/DergiTamDetay.aspx?ID=109&Detay=Ozet
• Silver, J. A., Hughes, J. D., Bornstein, R. A., & Beversdorf, D. Q. (2004). Effect of anxiolytics on cognitive flexibility in problem solving. Cognitive and behavioral neurology, 17(2), 93-97. doi:10.1097/01.wnn.0000119240.65522.d9
• Starcevic, V., & Berle, D. (2006). Cognitive specificity of anxiety disorders: a review of selected key constructs. Depression and anxiety, 23(2), 51-61. doi:10.1002/da.20145
• Şirin, Ayva, B. (2018). Macera terapisi temelli grupla danışmanlığın üniversite öğrencilerinde bilişsel esneklik ve belirsizliğe tahammülsüzlüğe etkisi (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul
• Tantan Ulu, Ş. (2019). Kaygı, karar verme ve belirsizliğe tahammülsüzlük arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Uzun, K. ve Karataş, Z. (2018). Belirsizliğe Tahammülsüzlüğün Yordayıcısı Olarak Endişe ile İlgili Olumlu ve Olumsuz İnançlar. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(4), 1267-1276. doi:10.24106/kefdergi.434169
• Yıldız, B. ve Güllü, A. (2018). Belirsizliğe Tahammülsüzlük ile Aleksitimi Arasındaki İlişki ve Bazı Sosyo-Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(1), 113-131. Erişim adresi: http://dergipark.org.tr/en/pub/aduefebder/issue/38277/426008
• Yücel, Ö. (2011). Problem tabanlı öğrenme yaklaşımının bilişsel esneklik, öz düzenleme becerileri ve öğrenci başarısı üzerindeki etkisi (Yayınlanmamış Yüksek lisans tez). Bahçeşehir üniversitesi, İstanbul.
• Zahal, O. (2014). Özel yetenek sınavına giren adayların öğrenme stilleri ve bilişsel esneklik düzeyleri ile sınav başarıları arasındaki ilişki (Yayınlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Zhang, J. H. (2011). Relationships between cognitive flexibility and coping strategies of high school students (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marquette University, Wisconsin. Erişim adresi: https://epublications.marquette.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1350&context=theses_open
• Zong, J. G., Cao, X. Y., Cao, Y., Shi, Y. F., Wang, Y. N., Yan, C. & Chan, R. C. (2010). Coping flexibility in college students with depressive symptoms. Health and Quality of Life Outcomes, 8(1), 66. 1-6. doi:10.1186/1477-7525-8-66