DİVAN ŞİİRİNİN KORUYUCU SAVAŞ ALETLERİ: KALKAN-MİĞFER-ZIRH

Year 2020, Volume: 3 Issue: 2, 539 - 559, 30.08.2020

Emel Nalçacıgil Çopur

Abstract

Klasik Türk şiiri ilmî olmasının yanında okuyucusuna sosyal hayatın tüm kesitlerinden de bilgi veren manzumelerden müteşekkildir. Sosyal hayattan dem vuran manzumelerden biri de savaş başlığı altında şüphesiz savaş aletleridir. Savaş aletleri, muhtevasındaki malzeme, yapısal özellikleri, kullanımları doğrultusunda klasik Türk edebiyatında çok çeşitli teşbih ve diğer edebî sanatları ihtiva eden manzumelerin oluşmasını sağlamıştır. Dolayısıyla savaş aletlerinin incelenmesi; klasik Türk edebiyatının hayal dünyasının ve derin mana gücünün bilinmesi açısından oldukça önemlidir. Bu sebeple makalede Osmanlı Devleti’nde kullanılan klasik Türk edebiyatı divanlarında zikredilen vücudu ve başı koruyan üç savaş aleti; kalkan, miğfer ve zırh ele alınmıştır. Makale farklı yüzyıllara ait yirmi divan taramasından oluşmaktadır. Çalışma neticesinde diğer savaş aletlerinde olduğu gibi kalkan, miğfer ve zırhın da kaside nazım şeklinde yazılmış şiirlerde şairin memduhunu övme vesile olduğu; gazellerde ise sevgiliye ait güzellik unsurlarına teşbih edildiği gözlemlenmiştir. Yapılan çalışma ile bu üç savaş aleti divan şiirinin hayal dünyasında âşığın sinesinden sevgilinin yüzü ve gözü gibi değişik benzetmelerle müşebbeh unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu doğrultuda makale divan tertibinde olduğu gibi öncelikle kasidelerde kalkan, miğfer ve zırh aracılığıyla methedilen devlet büyüklerinin zikredildiği manzumelerin incelenmesinin ardından gazel nazım şeklinde kaleme alınan metinlerde sevgilinin güzelliğine teşbih edilen bu üç koruyucu savaş aletinin ele alınıp yorumlanmasından oluşmaktadır. Makale ile alan çalışmalarına katkı sağlanacağı ümit edilmektedir.

Keywords

Klasik Türk edebiyatı, divan şiiri, kalkan, miğfer, zırh

References

• AKARSU, Kamil (2011). Rumelili Za’îfî Dîvânı. Ankara: Berikan Yayınevi.
• AKKUŞ, Metin (2018). Nef’î, http://kültürbakanlığı-online.org.tr (E.T. 04.06.2020).
• AKKUŞ, Metin (2006). “Nef’î”, İslâm Ansiklopedisi, C. 32, s.s. 523-525.
• AKKUŞ, Yasemin (2010). Benderli Cesârî’nin Dîvânı ve Dîvânçesi (İnceleme-Tenkitli Metin), Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi: İstanbul.
• ARSLAN, Ömer (2013). Ubeydî Dîvânı (İnceleme ve Metin), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi: İstanbul.
• AKTEPE, M. Münir (1988). “I. Abdülhamid”, İslâm Ansiklopedisi, C. I, s.s.213-216.
• AKTEPE, M. Münir (1993). “Çorlulu Ali Paşa”, İslâm Ansiklopedisi, C. 8, s.s. 370-371.
• AKÜN, Ömer Faruk (1994). “Divan Edebiyatı”, İslâm Ansiklopedisi, C. 9, s.s.389-427.
• BEYDİLLİ, Kemal (2009). “III. Selim” , İslâm Ansiklopedisi, C. 36, s.s. 420-425.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmet (1983). Yahyâ Bey Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Yayınları.
• ÇOLAK, Murat (2010). Emetullâh Hanım Dîvânı (İnceleme-Metin), Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• ÇORUHLU, Tülin (2001). “Kalkan”, İslâm Ansiklopedisi, C. 24, s.s. 260-261.
• ÇORUHLU, Tülin (2005). “Miğfer”, İslâm Ansiklopedisi, C. 30, s.s. 21-23.
• DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI (2006). Kur’ân-ı Kerîm Meali, Ankara: TDV Yayınları.
• ERALP, T. Nejat (1993). Tarih Boyunca Türk Toplumunda Silah Kavramı ve Osmanlı İmparatorluğunda Kullanılan Silahlar, Ankara: AKM Yayınları.
• ERDOĞAN-TAŞ, Mehtap (2018). Güzellik Unsurlarıyla Divan Şiirinde Sevgili, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• ERSOY Ersen; AY Ümran (2017). Hoca Dehhânî Divanı, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• FEYİZLİ, Hasan Tahsin (2008). Feyzü’l-Furkân Açıklamalı Kur’ân-ı Kerîm Meali, İstanbul: Server İletişim.
• GÖMEÇ, Sadettin Yağmur (2015). Türk Destanlarına Giriş, Ankara: Berikan Yayınevi.
• İLGÜREL, Mücteba (1989). “Ahmed I”, İslâm Ansiklopedisi, C. 2, s.s. 30-33.
• İŞBİLİR, Ömer (2002). “Kuyucu Murad Paşa”, İslâm Ansiklopedisi, C. 26, s.s.507-508.
• İŞBİLİR, Ömer (2006). “Nasuh Paşa”, İslâm Ansiklopedisi, C. 32, s.s. 426-428.
• KAVRUK, Hasan, SELÇUK Bahir (2017) Filibeli Vecdî http://kültürbakanlığı-online.org.tr(E.T. 04.06.2020).
• KAYA, Mahmut (2000). “İskender”, İslâm Ansiklopedisi, C. 22, s.s. 555-557.
• KILINÇ, Abdülhakim (2017). Fuzûlî’nin Türkçe Divanı Edisyon Kritik ve Konularına Göre Fuzûlî Divanı, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi: İstanbul.
• KÜÇÜK, Sabahattin (2017). Bâkî, http://kültürbakanlığı-online.org.tr(E.T. 04.06.2020).
• LEVEND, Agâh Sırrı (1984). Divan Edebiyatı, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• MACİT, Muhsin (2017). Nedîm, http://kültürbakanlığı-online.org.tr (E.T. 04.06.2020).
• NALÇACIGİL ÇOPUR, Emel, (2020). “Divan Şiirinde Savaş Aletleri: Hançer-Kılıç-Ok”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 1, s.s. 58-81.
• NEZİHİ, Aykut (1993). “İbrahim Paşa”, İslâm Ansiklopedisi, C. 8, s.s. 440-441.
• OKÇU, Naci (2016). Şeyh Gâlib, http://kültürbakanlığı-online.org.tr (E.T. 04.06.2020).
• ÖNGÖREN, Reşat (2011). “Tasavvuf”, İslâm Ansiklopedisi, C. 40, s.s. 119-126.
• PALA, İskender (2004). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
• POMAKOĞLU, Ayşegül (2013). Bahârî Dîvânı, Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• SARIKAYA, Erdem (2017). Bağdatlı Rûhî Divanı’nda Osmanlı Savaş Kültürüne Ait Kavramlar. Akademik Hassasiyetler Dergisi, 4 (7), 121-146.
• SARIOĞLU Halide; ÖZDEMİR Melda (2012). “Savunma Silahlarından Deri Kalkanlar Harbiye Askeri Müzesi Koleksiyonu”, Sanat Dergisi, C: 0, Sayı: 22, s.s. 85-97.
• SÜER, Fatih Ramazan (2017). Şemseddîn-i Sivâsî Dîvânı İstanbul: H Yayınları.
• TANRIBUYURDU, Gülçin (2018). Kalkandelenli Mu’îdî, http://kültürbakanlığı-online.org.tr (E.T. 04.06.2020).
• TARLAN, A. Nihat (1997). Necati Beg Divanı, İstanbul: MEB Yayınları.
• TATCI, Mustafa (2017). Yunus Emre, http://kültürbakanlığı-online.org.tr (E.T. 04.06.2020).
• USTA, Aydın (2013). “Zırh”, İslâm Ansiklopedisi, C. 44, s.s. 391-394.
• ÜNVER, İsmail (2000). “İskender”, İslâm Ansiklopedisi, C. 22, s.s. 557-559.
• YAVUZ, O. DİREKCİ, B. GÜLMEZ, M. YASTI, M. ve DUYAR, H. (2014). Muhibbî Dîvânı. Konya: Palet Yayınları.
• YENİKALE, A. (2017). Sünbülzâde Vehbî, http://kültürbakanlığı-online.org.tr E.T. 04.06.2020).
• YILDIRIM, Yusuf (2013). Osman Şems Efendİ, Hayatı, Eserleri ve Dîvânı (Metin-İnceleme-Tahlil), Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• YILMAZER, Ziya (2006). “Murad IV”, İslâm Ansiklopedisi, C. 31, s.s.177-183.