Öz
Bu çalışmada Fehîm-i Kadîm Dîvânı esas alınarak sebk-i Hindî’nin şiirde yeniliğe giderken hangi yolları izlediğini göstermek amaçlanmıştır. Elbette sadece bir şairin divanı incelemek bir üslubun orijinalliğini belirlemek için yeterli değildir. Fakat bu çalışma Hint üslubunun yeniliği temin etmede nasıl bir yol izlediği ile ilgili önemli fikirler verecek niteliktedir. Çalışma giriş, iki ana bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş bölümünde klasik, mahallî-folklorik, hikemî üslûplar ve sebk-i Hindî’nin Fars ve Türk edebiyatlarındaki gelişimi hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca Fehîm-i Kadîm’in hayatı, edebî kişiliği ve eserleri tanıtılmıştır. Dil özelliklerine ayrılan birinci bölümde tamlamalar, birleşik yapılar, şiir dilinde sapmalar, kelime kadrosundaki değişim incelenmiştir. Anlam özelliklerine dair ikinci bölümde teşbîh, istiâre, yenilenen mazmunlar gibi konular ele alınmıştır. Sonuç olarak, Fehîm Dîvânı’nda Hint üslûbunun şu özellikleri tespit edilmiştir: Uzun tamlama ve birleşik yapıları sık kullanma, klasik üslûptan sapmalara yer verme, kelime kadrosunda değişikliğe gitme ve bazı bireysel kullanımlar tercih etme gibi özellikler görülmüştür. Anlam boyutunda örtük teşbîhler açık teşbîhlere göre fazla kullanılmış ve özgünlük büyük ölçüde kapalı istiârelerle sağlanmıştır. Ayrıca günlük hayatın yeni mazmunlara kaynaklık ettiği saptanmıştır. Neticede Fehîm-i Kadîm Dîvânı’nın sebk-i Hindî özelliklerini büyük oranda yansıttığı tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Sebk-i Hindî Fehîm-i Kadîm divan şiiri üslup mazmunların dönüşümü
Kaynakça
- Abdülkahîr el-Cürcânî (2018). Esrâru’l- Belâgat Belâgatin Sırları, (Çev: Zekeriya Çelik), İstanbul: Litera Yayıncılık. ALPASLAN, Ali (1986). Gazel Şerhi Örnekleri I, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), Ankara: TDK. BABACAN, İsrafil (2010). “Sebk-i Hindî Şiirinde Teşbih ve İstiâre Tercihindeki Farklılıklar”, Turkish Studies, Cilt: 5, Sayı: 1, s.s. 757-773. BABACAN, İsrafil (2012). Klasik Türk Şiirinin Son Baharı Sebk-i Hindî, Ankara: Akçağ. BİLKAN, Ali Fuat (2006). Osmanlı Şiirine Modern Yaklaşımlar, İstanbul: L&M Yayınları.
- BİLKAN, Ali Fuat (2009). “Sebk-i Hindî”, İslam Ansiklopedisi, C.36, s.s. 253-255.
- ÇALDAK, Süleyman (2005). “‘Urfî-dânlar Arasında ‘Urfî’nin Bir Beytinde Geçen “‘Abes” Kelimesi Üzerine Tartışmalar”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 15, Sayı:1, s.s. 71-84.
- DEMİREL, Şener (1999). 17. Yüzyıl Şairlerinden Şehrî (Malatyalı Ali Çelebi): Hayatı, Sanatı, Dîvânı’nın Tenkitli Metni ve Tahlili, Doktora Tezi, Elâzığ: Fırat Üniversitesi.
- DEMİREL, Şener (2009). “XVII. Yüzyıl Klasik Türk Şiirinin Anlam Boyutunda Meydana Gelen Üslup Hareketleri: Klasik Üslup-Sebk-i Hindî-Hikemî Tarz-Mahallîleşme”, Turkish Studies, Cilt: 4, Sayı: 2, s.s. 279-306.
- DENİZ, Sebahat (1999). “Türk Edebiyatında Sebk-i Hindî”, Osmanlı, C.9., s.s. 639-647.
- MUM, Cafer (2004). Halepli Edîb Dîvânı (İnceleme- Tenkitli Metin, Cinaslar Sözlüğü), Doktora Tezi, Ankara: Hacetepe Üniversitesi.
- MUM, Cafer (2007). Sebk-i Hindî, Türk Edebiyatı Tarihi, (Ed: Talat Sait Halman) C. 2, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s.s. 369-390.
- PALA, İskender (2013). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
- SAİD PAŞA (1887). Mizanü’l-edeb, İstanbul: Şirket-i Mürettebiyye Matbaası.
- ŞAHİNOĞLU Nazif (1997). Farsça Grameri Sarf ve Nahiv, İstanbul: Kitapevi Yayınları.
- TAHİR’ÜL-MEVLEVÎ (1994). Edebiyat Lügatı, (Haz. K. E. Kürkçüoğlu), İstanbul: Enderun Kitapevi.
- TARLAN, Ali Nihat (1948). “Şehri” Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt:2, Sayı:3-4, s.s.223-229.
- ÜZGÖR, Tahir (1991). Fehîm-i Kadîm Hayatı, Sanatı, Dîvân’ı ve Metnin Bugünkü Türkçesi, Ankara: AKM Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Klasik Türk Edebiyatı |
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 29 Nisan 2024 |
| Kabul Tarihi | 28 Mayıs 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 7 Sayı: 2 |
