Bazı Kırmızı Mercimek (Lens culinaris Medik.) Genotiplerinin, Beyazkule-Ceylanpınar Sulu Koşullarında Verim ve Teknolojik Özelliklerinin Belirlenmesi

Year 2019, Volume: 2 Issue: 2, 15 - 20, 24.07.2019

Ali Koç Hakkı Akdeniz

Abstract

Bu araştırma, 5 çeşit kırmızı mercimek (Lens culinaris Medik) genotiplerinin (İpek, Seyran, Tigris, Evirgen ve Fırat) Beyazkule-Ceylanpınar Tarım İşletmesinde tarımsal ve teknik özelliklerinin saptanabilmesi amacı ile yürütülmüştür. Araştırma tam şansa bağlı deneme düzenine göre 4 tekrarlamalı olarak 28.10.2014 tarihinde kurulmuştur. Araştırma sonuçlarına göre; tane verimleri 231.7-334.4 kg da^-1, % 50 çiçeklenme gün sayıları 158.0-163.0 gün, fizyolojik olgunlaşma gün sayısı 198.0-203.0 gün, bitki boyu 44.3-55.0 cm, bitkide dal sayısı 3.8-4.8 adet/bitki,  bitkide bakla sayısı 71.0-93.0 adet/bitki,  alt bakla yüksekliği 10.0-24.0 cm, 1000 tane ağırlıkları 33.5-45.5 g arasında değişmiştir. Teknolojik özelliklerden pişme süresi 31.0-41.0 dakika, tanede protein oranı % 21.7-23.9, elek analizlerinden 4.5 mm,  (% 60.40-83.9), 4 mm (% 11.1-51.6), 3.5 mm (% 61.5-7.09) ve elek altı ise (%1.0-3.5) arasında değişmiştir.

İpek kırmızı mercimek genotipi tane verimi bakımından biraz öne çıkmakla birlikte, bitki boyu, ilk bakla yüksekliği ve bitkide bakla sayısı bakımından diğerlerinden daha yüksek bulunmuştur. İpek ve Tigris mercimek genotiplerinin pişme süreleri diğerlerinden daha kısa, protein oranı (% 23.9) bakımından Seyran en yüksek bulunmasına rağmen, en uzun sürede pişen (41.0 dk.) çeşit olmuştur. 

Keywords

Kırmızı mercimek, tane verimi, tarımsal ve teknolojik özellikler

References

• Akçin, A., 1988. Yemeklik dane baklagiller ders kitabı, Selçuk Üni. Zir. Fak. Yayınları, Konya, 43-8.
• Anonimous., 2016. http://fao.org/faostat/data/QC (Erişim tarihi: 10.04.2017).
• Aydın, N., Aydoğan, A., Karagöz, A., Karagül, V., Horan, A., Gürbüz, A., 2004. Orta Anadolu ve Kuzey Geçit Bölgelerinde ki Yeşil Mercimek (Lens culinaris Medik) Genetik Kaynaklarının Toplanması, Karakterizasyonu ve Ön Değerlendirilmesi. Proje No: TAGEM/IY/96/02/03/004.
• Aydoğan, A., Karagül, V., Bozdemir, Ç., 2000. Orta Anadolu Bölgesi Kışlık Mercimek (Lens culinaris Medik.) Islah Çalışmaları. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi.
• Şehirali, S., 1988. Yemeklik Tane Baklagiller. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Matbaası, Ankara, 435s.
• Biçer, B.T., ve Şakar, D., 2007. Bazı Kırmızı Mercimek Hat ve Çeşitlerinde Verim ve Verim Öğelerinin Belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(3):292-296.
• Biçer, B. T., Şakar, D., 2011. Mercimek (Lens culinaris Medik.) Hatlarının verim ve verim özellikleri yönünden değerlendirilmesi. HR.Ü.Z.F. Dergisi, 15(3), 21–27.
• Çokkızgın, A., Çölkesen, M., Kayhan, K., Aygan, A., 2005. Kahramanmaraş koşullarında değişik kışlık mercimek (Lens culinaris Medic.) Çeşitlerinde verim ve verim özellikleri üzerine bir araştırma. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(2), 285–290.
• Çokkızgın, A., Anlarsal A.E., 2007. Güney ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinden toplanan bazı kırmızı mercimek (Lens culinaris Medik.) yerel genotiplerinin bitkisel ve tarımsal özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Düzgüneş, O., Kesici, T., Kavuncu, O., Gürbüz, F., 1987. Araştırma Deneme Metotları (İstatistik Metotları II). Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları Yayın No: 1021, Ders Kitabı, 295, Ankara.
• Erman, M., Demirhan, H., Tunçtürk, M., 2005. Siirt ekolojik koşullarında kışlı olarak yetişebilen bazı mercimek çeşitlerinin önemli tarımsa ve bitkisel özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, I: 237-240, 5-9 Eylül, Antalya.
• Erksine, W., Muehlbauer, F.J., 1995. In Autumn–Sowing of Lentil in The Highlands of West Asia and North Africa, Say: 51-62 (Eds J.D.H. Keatinge and I. Kusmenoğlu) CRIFC: Ankara.
• Jood, S., Bishnoi, S., and Sharma, A., 1998. Chemical Analysis and Physico-Chemical Properties of Chickpea and Lentil Cultivars. Nahrung, 42(2):71-74.
• Kacar, B., 1996. Soil Analyses (Chemical Anaysis of Plant and Soil III), Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları No: 3, Ankara. (in Turkish)
• Kaya, F., Özer, M.S., 2010. Ülkemizde yetiştirilen bazı mercimek çeşitlerinin bileşimlerinin belirlenmesi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Küsmenoğlu, İ., Aydın, N., 1995. The Current Status of Lentil Germplasm Exploitation for Adaptation to Winter Sowing in the Anatolian Highlands. Autumn- Sowing of Lentil in The Highlands of West Asia and North Africa (Ed: J.D.H. Keating and I. Küsmenoğlu) Pp:64-71. CRIFC-Ankara.
• McGreevy, T.D., 2000. Produce Quality: Bulk and Nich Market Opportunities for Food and Feed. Linking Research and Marketing Opportunities for Pulses in the 21th Century. Editor: R. Knight. Pp: 167. Kluwer Academic Publıshers. The Netherlands.
• Muehlbauer, F.J., Haddad N.I., Slinkard, A.E., Sakr, B., 1996. Lentil. Genetics, Cytogenetics and Breeding of Crop Plants (Volume 1). Editors: P.N.Bahl, P.M. Salimath. Oxford &IBH Publıshıng co.Pvt.Ltd. Pp: 93-130. New Delhi. ISBN81-204-1079-3
• Nleya, T., Vandenberk, A., Araganosa, G., Warkentin, T., Muehlbauer, F.J., Slinkard, .E., 2000. Produce Quality of Food Legumes: Genotype (G), Envi-ronment (E) and (GXE) Considerations. Current Plant Science and Bioechnology in Agriculture. Pp: 173. Kluwer Academic Publishers. The Netherlands.
• Özel, R., Gül, A., 2010. Türkiyede IX. Tarım Ekonom Ekononisi Kongresi Şanlıurfa, 2010 Ekoturizmin Kırsal Kalkınmaya Etkisi: Trakya Bölgesi Örneği. Türkiye IX. Tarım Ekonomisi Kongresi, (Diamantis 1998), 446–452.
• Özdemir, S., 2002. Yemeklik Baklagiller, 142, Hasad Yayıncılık, İstanbul.
• Sepetoğlu, H., 1987. Yemeklik dane baklagiller ders kitabı, Ege Üni. Zir. Fak. Yayınları, İzmir.
• Sözen, Ö., Karadavut, U., 2017. Bazı Yeşil Mercimek Genotiplerinde Dane Verimi ve Verim Komponentleri Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 26(1), 104–104. https://doi.org/10.21566/tarbitderg.323605
• Sürek, D., Karakurt, E., Meyveci, K., Yürürer, A. Ş., Karaçam, M., Özdemir, B., Avcı, M., 2000. Kafkas Kışlık Kırmızı Mercimek (Lens culunaris Medic ) Çeşidinde Tohum Miktarının Belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergis, 17(1–2).
• Şakar, D., Durutan, N., Meyveci, K., 1988. Factors Which Limit the Productivity of Cool Season Food Legumes in Turkey. In: World Crops: Cool Season Food Legumes (Summerfiels, R.J. EDS). Kluwer Academic, pp.137-146. Dordrecht, Netherlands.
• Şahin, Ş., 2016. Uluslararası Bakliyat Yılı Hasebiyle Türkiye’de Mercimek (Lens culinaris Medik) Yetiştiriciliği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Aralık, 20(4), 1665–1696.
• Ton, A., Karaköy, T., Anlarsal, A.E., 2014. Türkiye’de Yemeklik Tane Baklagiller Üretiminin Sorunları ve Çözüm Önerileri. Türk Tarım -Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2(4): 175-180.
• Toğay, N., Anlarsal, A.E., 2008. Van koşullarında farklı bitki sıklıklarının ve ekim şekillerinin mercimek (Lens culinaris Medic.)'de verim ve verim öğelerine etkisi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 2008,18(1):35-47.
• Toklu, F., Bicer, B.T., Karakoy, T., 2009. Agro-morphological characterization of the Üniversitesi Turkish lentil landraces. African Journal of Biotechnology, 8(17):4121-4127.
• Turk, M. A.Tawaha, A.R.M. and Lee, K.D., 2004. Seed germination and seedling growth of three lentil cultivars under moisture stress. Asian J of Plant Sci., 3(3):394-397.
• Wang, N., Hatcher, D.W., Toews, R., Gowalko, E.J., 2009. Influence of Cooking and Dehulling on Nutritional Composition of Several Varieties of Lentils (Lens culinaris). Food Science and Technology, 42(4):842-848.
• Yılmaz, N., Erman, M., Kulaz, H., 1996. Van Ekolojik Koşullarında Mercimekte (Lens culinaris Medic.) Uygun Ekim Zamanının Belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 11(3) : 45-54. Samsun.