“Türk Ulusu”nun Dans Yoluyla Temsili: Devlet Halk Dansları Topluluğu

Yıl 2013, Cilt: 19 Sayı: 73, 9 - 22, 01.04.2013

Berna Kurt

Öz

1975 yılında, devlet eliyle kurulan ilk profesyonel halk dansı grubu olan Devlet Halk
Dansları Topluluğu, 80’li yıllarda Türkiye’de estetik bir model oluşturmuş ve dönemin halk
dansı sahnelemelerini derinden etkilemiştir. Topluluk, ulus inşa sürecinde, Halkevleri bünyesinde
gerçekleşen ilk sahneleme çalışmaları ile 2000’li yıllarda kurulacak olan Anadolu
Ateşi, Shaman Dans Tiyatrosu gibi özel profesyonel topluluklar arasında bir geçiş dönemini
temsil etmektedir.
Topluluk, 1937 yılında Sovyetler Birliği’nde Igor Moiseyev’in kurduğu Moiseyev Dans
Topluluğu’nun geleneksel dansların stilize ve senkronize yorumunu merkeze alan sahne estetiğini
yerelleştirmiştir. Moiseyev’in tek vücutmuşçasına dans eden bale eğitimli icracılarının
oluşturduğu ihtişamlı hareket korosu, ülkenin farklı bölgelerinden halkların danslarını sunarak,
sosyalist cumhuriyetlerin “birliği”ni temsil ederken; Devlet Halk Dansları Topluluğu da
“Türk ulusu”nu temsil eden koreografiler sahnelemiştir. 80’li yıllarda devlet opera ve bale
topluluğu koreograflarının çalışmalarıyla stilize dans repertuvarını genişleten topluluk, Türkiyeli seyircilerin hafızasına TRT’de yayınlanan gösterileriyle yerleşmiştir.
Bir devlet kurumu olarak, Türk ulusunu yurtdışında temsil etmek ve yurtiçindeki sahneleme
çalışmalarına yönelik estetik/sanatsal bir model oluşturmak gibi tarihsel misyonlarını
tamamlamış olan topluluk; günümüzde sanatsal başarılarından çok, kadro sorunları gibi
kurumsal sürekliliğiyle bağlantılı meselelerle gündeme gelmektedir. Birçok kişi topluluğun
sanatsal misyonunu tamamladığını ifade etmekte ve devlet bünyesinden çıkarılmasını önermektedir.
Bu bağlamda, sahnelenen yakın tarihli iki gösteri, “Anadolu’dan Damlalar” ile
“Türkler”, topluluğun günümüzdeki sanatsal düzeyini ve kurumsal sürekliliği koruma çabasını
ortaya koymaktadır. Gösteriler ayrıca, homojenleştirilmiş bir “Türk ulusu”nun temsili
vasıtasıyla, topluluğun dans sahnesindeki tarihsel ve siyasal misyonunu sürdürme çabasını
gözler önüne sermektedir.

Anahtar Kelimeler

temsil, ulusal kültürün inşası, estetik, sahneleme, otantiklik

Representation of “Turkish Nation” Through Dance: State Folk Dance Ensemble

Öz

Turkish State Folk Dance Ensemble, the first professional folk dance ensemble formed
by the state in 1975, represents a landmark in the historical development of folk dance
staging in Turkey. Creating an aesthetic model in the 80’s, it represents a transitional phase
from the first stage presentations by People’s Houses to the formation of professional dance
groups like Fire of Anatolia and Shaman Dance Theatre in 2000’s.
The Ensemble localized the USSR based Moiseyev Dance Ensemble’s aesthetic model
which is based on the huge movement choir’s synchronized performance of stylized folk
dances. Whereas Moiseyev’s ballet trained dancers’ glorious collective body was representing
the dances of the peoples of the Soviet “Union”; the Turkish equivalent’s was representing
those of the “Turkish nation”. The ensemble renewed its repertoire in 80’s, staging new
choreographies of the artists from the state opera and ballet institutions. The state TV channel
(Turkish Radio Television) broadcasted the ensemble’s performances and made them so popular
that Turkish audiences still keep those days’ performances in their visual memory.
Currently, many people argue that the ensemble accomplished its historical missions
of representing Turkish state and nation abroad and building an artistic model for amateur
folk dance groups in Turkey. The problems connected with its institutional continuity
and its very aged permanent staff’s performative capabilities come into question -rather than
its artistic achievements. Many people in artistic circles argue that it should be privatised
like former state folk dance ensembles in other countries. In such a context, two of their last
performances, “Drops from Anatolia” and “The Turks”, reveal both the ensemble’e current
artistic level and its institutional status. They also demonstrate their will to sustain the historical
and political mission of representing a homogenized “Turkish nation” on stage.

Anahtar Kelimeler

representation, construction of national culture, aesthetics, staging, authenticity

Kaynakça

• And, M. (1977). Halk danslarımız ilk kez sahneye çıktı, Sanat Dünyamız 9. 13-19.
• Anderson, B. (1993). Hayali cemaatler, milliyetçiliğin kökenleri ve yayılması. İstanbul: Metis Yayınları.
• Besimoğlu, S. (18 Temmuz 2010). Türkler: muhteşem gösteri, Türkiye’de Yeniçağ, 1 Mayıs 2012 tarihinde http://www.yg.yenicaggazetesi.com.tr/yazargoster.php?haber=14126 adresinden erişildi.
• Cefkin, M. (1993). Choreographing folklore: dance, folklore and the politics of identity in Turkey. Yayınlanmamış doktora tezi, Rice University.
• Erbil, Ö. (30 Ocak 2008). Devlet halk dansları topluluğu kadrosunu gençleştirmek için formül arıyor. Milliyet, 22 Şubat 2010 tarihinde http://folklor55.blogcu.com/devlet-halk-danslari- toplulugu-kadrosunu-genclestirmek-icin-form/2923817 adresinden erişildi.
• Hobsbawm, E. (1993). Milletler ve milliyetçilik, 1780’den günümüze program, mit ve gerçeklik, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi. (1998). Türk Halk Oyunlarının Ser- gilenmesinde Yaşanan Problemler Sempozyumu Bildirileri. Ankara: Kültür ve Turizm Ba- kanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları.
• Nahachewsky, A. (2000). Strategies for theatricalizing folk dance. 25. Uluslararası Geleneksel Müzik Konseyi (ICTM) Sempozyumu’nda sunulan bildiri. Korcula, Hırvatistan (DVD: ICTM International Council for Traditional Music, Study Group on Ethnochoreology, Pro- ceedings 1998-2008).
• Öcbe, Ö., Sevim, E. (2009) Anadolu dans tiyatrosu. 4 Mart 2010 tarhinde http://www.artilya.com/ icerik.php?id=301 adresinden erişildi.
• Önder N., Ergen N., Şamal G., İvecen M. (Nisan 2004). Neden folklor kurumu?: Fatin Eren, Folklor/Halkbilim, 56 (6) 35-39.
• Öztürkmen, A. (1998). Türkiye’de Folklor ve Milliyetçilik, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öztürkmen, A. (2003). Folklor oynuyorum. D. Kandiyoti, A. Saktanber (yay.) Kültür Fragmanla- rı/Türkiye’de Gündelik Hayat, içinde, (ss. 141-158) İstanbul: Metis Yayınları.
• Öztürkmen, Arzu (2010). Folklorla oynamak: yerellik, milliyetçilik ve ötekilerimiz. H. Millas (yay.), Sözde Masum Milliyetçilik içinde, (ss. 251-286) İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Shay, A. (Bahar 1999). Parallel traditions: state folk dance ensembles and folk dance in the field, Dance Research Journal 31 (1) 29-56.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Müdürlüğü resmi internet sitesi. 3 Mart 2010 tarihinde http://www.guzelsanatlar.gov.tr/belge/1-44311/tarihce.html adresinden erişildi.
• Yanardağ, V. (30 Ocak 2008) Devlet Halk Dansları Topluluğu Tarih Oluyor, Akşam. 22 Şubat 2010 tarihinde http://www.haber3.com/devlet-halk-danslari-toplulugu-tarih-oluyor-332835h. htm adresinden erişildi.
• (1 Ocak 2010) Anadolu’dan damlalar, İl Gazetesi 4 Mart 2010’da http://www.ilgazetesi.com.tr/ 2010/01/01/%E2%80%9Canadolu%E2%80%99dan-damlalar%E2%80%9D/’den alındı.