Atasözlerinde Eleştirel Düşünme Unsurları: Türkçe Ders Kitapları

Yıl 2019, Cilt: 25 Sayı: 100, 1119 - 1132, 22.11.2019

Zekerya Batur Mehmet Soyuçok

https://doi.org/10.22559/folklor.1004

Öz

Bu çalışmada aynı zamanda bir öğretim materyali olan atasözlerinde bulunan eleştirel düşünme unsurları incelenmiştir. Çalışma betimsel olup tarama modelinde
yapılmış ve veriler doküman incelemesi yoluyla toplanmıştır. Araştırmaya Milli
Eğitim Bakanlığı tarafından yayınlanan Türkçe ders kitaplarındaki metin ve etkinliklerde bulunan bütün atasözleri dâhil edilmiştir. Atasözleri öncelikle araştırmacılar tarafından belirlenmiş, ardından da bulunan tüm atasözleri TDK çevrimiçi
sözlüğünden (2018) kontrol edilmiştir. Son olarak da 3 alan uzmanının onayı alınmış ve liste netleştirilmiştir. Çalışmanın sonucunda, ders kitaplarındaki 44 farklı atasözünün tamamında eleştirel düşünme unsurunun bulunduğu belirlenmiştir.
Ancak Türkçede 18.838 atasözü olduğu göz önünde bulundurulduğunda kitaplardaki atasözü sayısının ne kadar az olduğu ortadadır. Yer verilen atasözü sayısının
azlığının yanı sıra verilen atasözlerindeki eleştirel düşünce unsurları da zayıftır
ve bu atasözleri, eleştirel düşünme basamaklarını yeterince temsil edememektedir.
Özellikle 7 ve 8. sınıflardaki atasözlerinin eleştirel düşünme bakımından zayıflığı,
olumsuz bir durumdur. Hâlihazırdaki ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki atasözleri, eleştirel düşünceyi günlük hayata taşımada ve pratik eleştirel düşünme becerisini geliştirmede öğrenciye bir katkı sağlamayacaktır. Ortaokul Türkçe ders kitaplarında atasözlerine hem metinlerde hem de etkinliklerde daha fazla yer verilmeli
ve bu atasözleri eleştirel düşünme gibi üst düzey düşünme becerilerinden unsurlar
taşımalıdır. Böylece kültür aktarımı, örtük öğretme ve ana dili sevgisi kazandırma
gibi işlevleri olan atasözlerinden daha verimli bir şekilde yararlanılabilecektir.

Anahtar Kelimeler

atasözü, ders kitabı, eleştirel düşünme, unsur

Kaynakça

• Adeyemi, S. B. (2012). Developing critical thinking skills in students: A mandate for higher education in Nigeria. European Journal of Educational Research. S.1, ss. 155-161.
• Albayrak, N. (2009). Türkiye Türkçesinde atasözleri. İstanbul: Kapı.
• Alkayış, M. F. (2009). Dini içerikli atasözleri üzerine. e-Sosyal Bilimler Dergisi. S. 8(27), ss. 287-292.
• Astleitner, H. (2002). Teaching critical thinking online. Journal of instructional psychology. No. 29(2),pp. 53-76.
• Arewa, E. O. and Dundes, A. (1964). Proverbs and the ethnography of speaking folklore 1. American Anthropologist. No. 66 (6 Part 2), pp. 70-85.
• Aydın, S. (2013). Kültürel bir miras olarak atasözlerinin kullanımı üzerine Türkçe öğretmenlerinin görüşleri. folklor/edebiyat. S. 19 (75), ss. 173-192.
• Baş, B. (2002). Türkçe temel dil becerilerinin öğretiminde atasözlerinin kullanımı. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 2 (12), ss. 60-68.
• Başgöz, İ. (2008). Atasözleri hakkında atasözleri ya da atasözlerinin toplumsal anlamı. Millî Folklor. S. 8 (70), ss. 85-91.
• Batur, Z. (2011). Atasözü ve deyimlerde kadın ve kadının sosyo-psikolojik özellikleri. Turkish StudiesInternational Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, 6 (3), ss.577-584.
• Batur, Z. ve Erkek, G. (2017). İlk ve ortaokul Türkçe kitapları: Atasözleri. International Journal of Language Academy. S. 5 (4), ss. 19-32.
• Batur, Z. ve Yavaşça, H. (2018). Dinle atasözünü oyna öğren özünü: Atasözü öğretimi. ADEDER, S. 3 (2), ss. 93-117.
• Bekiroğlu, (2014). Türkçe atasözlerinde iletişim olgusunun izleri ve sosyo-kültürel çıkarımları. Millî Folklor. 26 S.103, ss. 80-97.
• Bond, D. F. (1935). The law and lawyers in English proverbs. American Bar Association Journal. V. 21 (11), pp. 724-727.
• Bulut, M. (2013). Türkçe eğitimi ve öğretiminde dil ve kültür aktarımı aracı olarak atasözleri ve deyimlerin önemi. Turkish Studies. S. 8 (13), ss.559-575.
• Christensen, J. B. (1958). The role of proverbs in fanteculture. Africa. V. 28 ( 3),pp. 232-243.
• Çinemre, S. (2014). Türk atasözlerindeki dini ve ahlaki motiflerin eğitim-öğretim ortamında kullanılması. Değerler Eğitimi Dergisi. S. 12(27), ss. 99-122.
• Christensen, C. B. (1958). The role of proverbs in fante culture. Africa: Journal of the International African Institute. V. 28 (3), pp. 232-243.
• Dell, K. J. (2006). The book of proverbs in social and theological context. Cambridge: Cambridge University.
• Demir, M. K. (2006). İlköğretim dördüncü ve beşinci sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler derslerinde eleştirel düşünme düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. S. 26 (3), ss. 155-169.
• Demir, R. and Kan, M. O. (2017). 7. Sınıf öğrencilerinin eleştirel okuma becerileri. Mersin University Journal of the Faculty of Education. S. 13 (2), ss. 666-682.
• Duman, M. (2009). Sözlü kültür ürünlerimizde giyim motifi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli. S.49, ss. 225-235.
• Duman, M. (2012). Türk atasözlerinde “ölüm”. Prof. Dr. Fikret Türkmen Armağanı, İzmir: Ege Üniversitesi.
• Ersoy, E., Başer, N. (2009). İlköğretim ikinci kademede eleştirel düşünmenin yeri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. S. 2(1),ss. 1-10.
• Facione, P. A. (1998). Critical thinking: What it is andwhy it counts. Retrieved June, Measured Reasons LLC, Hermosa Beach, CA.
• Facione, (2015). Critical thinking: What it is and why it counts. Measured Reasons LLC, Hermosa Beach, CA.
• Gant, M. and Smith, M. (2018).Quantifying assessment of undergraduate critical thinking. Journal of College Teaching & Learning. S. 15(1), ss. 27-38.
• Gibbs, R. W. and Beitel, D. (1995). What proverb understanding reveal sabout how people think. Psychological Bulletin, S. 118 (1), ss. 133.
• Gürel, E. ve Tat, M. (2012). Bir iletişim edimi olarak dinleme ve Türkçede bulunan dinleme temalı atasözleri ile deyimler üzerine bir içerik analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. ss. 276- 297.
• Honeck, R. P. (2013). A proverb in mind: The cognitive science of proverbial lwitand wisdom. Londra: Psychology.
• Jiang, W. (2000). The relationship between culture and language. ELT Journal, S. 54 (4), ss. 328-334.
• Karakuş, U. ve Keçe, M. (2012). Türk atasözlerinde doğal çevre algısı ve çevre eğitimi açısından önemi. ZfWT. S. 4 (3), ss. 131-145.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi. S. 1(1), ss. 62-80.
• Katz, A. N., and Ferretti, T. R. (2003). Reading proverbs in context: The role of explicit markers. Discourse Processes. S. 36 (1), ss. 19-46.
• Kim, L. S. (2003). Exploring the relationship between language, culture and identity. GEMA Online Journal of Language Studies. No. 3(2), pp.1-13.
• Lai, E. R. (2011). Critical thinking: A literature review. Financial Times Group and the Penguin Group. Martin, E. M. (2018).Teaching critical-thinking skills: A strategic-management class project. Journal of Instructional Pedagogies, V.21, pp.1-12.
• McKenna, J. F. (1974). Theproverb in humanisticstudies: language, literature and culture; the oryand classroom practice. The French Review. V. 48(2), pp. 377-391.
• MacKnight, C. B. (2000). Teaching critical thinking through online discussions. Educause Quarterly, S. 23 (4), ss. 38-41.
• McPeck, J. E. (2016). Critical thinking and education. Routledge.
• Mieder, W. (2004). Proverbs: A handbook. Greenwood Publishing Group.
• Mieder, W. (2010). American proverbs: An international, national, and global phenomenon. Western Folklore. Ss. 35-54.
• Mieder, W. (2007). The proof of the proverb is in the probing. Folklore, 7-52.
• Miri, B., David, B. C., and Uri, Z. (2007). Purposely teaching for the promotion of higher-order thinking skills: A case of critical thinking. Research in Science Education, 37 (4), 353-369.
• Obiechina, E. (1993). Narrative proverbs in the African novel. Research in African Literatures, 24(4), 123-140.
• Qing-fang, X. I. E. (2004). The innovative use of proverbs in advertising. English [J]. Journal of Pla University of Foreign Languages, S.5, ss.3.
• Onan, B. (2011). Türk atasözlerinde dil farkındalığı ve işlevsel dil kullanımı. Millî Folklor, S. 23 (9), ss. 191-100.
• Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: Sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 11 (1), ss. 323-343.
• Özmutlu, P., Gürler, I., Kaymak, H., ve Demir, ö. (2014). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel okuma becerilerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Electronic Turkish Studies, S.9, ss.3.
• Ulutaş, M. ve Batur, Z. (2018). Sayıların atasözü ve deyimlere yükledikleri anlamlar. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 6 (3), 361-377.
• Paul, R., and Elder, L. (2005). Critical thinking competency standards. Tomales, CA: Foundation for Critical Thinking.
• Piaget, J. (2007). Çocukta dil ve zihin gelişimi. (S. E. Siyavuşgil, Çev.), Ankara: Palme. Saputri, A. C., Sajidan, Rinanto, Y., Afandi, ve Prasetyanti, N. M. (2019). Improving students’ critical thinking skills in cell-metabolism learning using stimulating higher order thinking skills model. International Journal of Instruction, V. 12 (1), pp. 327-342.
• Schultz, B. E. (2019). How critical is critical thinking? Defense AT&L.
• Shahiditabar, M. ve Setayesh, K. (2015). A content-based analysis of humanity in Azerbaijani proverbs. International Journal of Innovation and Research in Educational Sciences, V. 2( 5),pp. 425-427. Sherzer, J. (1987).A discourse-centered approach to language and culture, American Anthropologist. No. 89( 2),pp. 295-309.
• Tay, B., Kurnaz, Ş. ve Taşdemir, M. (2010). The development of causality concept of primary school students in the instruction of social studies. Elementary Education Online, No. 9(1), pp. 241-255.
• Tekşan, K. (2012). Atasözlerinin dil bilgisi öğretiminde kullanılabilirliği. Türk Bilimi Araştırmaları Dergisi, S. XXXI, ss. 301-322.
• Ten Dam, G. and Volman, M. (2004). Critical thinking as a citizenshipcompetence: Teaching strategies. Learning andinstruction, No. 14( 4), pp. 359-379.
• Türkmen, S. (2009). Atasözleri ve deyimlerde yaşayan kişi adları. Dil Araştırmaları Dergisi, S.4, ss.101-119.
• Uekermann, J. Thoma, P., and Daum, I. (2008). Proverb interpretation changes in aging. Brain and Cognition, V. 67(1), pp. 51-57.
• Xin-wei, X. I. E. (2006). An analysis of Chinese proverbteaching in second language teaching [J]. Language and Translation, No. 4, pp. 0-20.
• Yankah, K. (1999). Atasözü. Dilbilim Antropolojisi Dergisi, S. 9 (1-2), ss. 205-207.
• Yılmaz, M. (2000). Türkçe atasözlerinde eğitim anlayışı. A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, S.33,ss.137-145.
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2018). Atasözü ve deyimler çevrim içi sözlüğü. http://www.tdk.gov.tr/index. php?option=com_atasozleri&view=atasozleri (08/11/2018 tarihinde erişildi.)