Geleneksel Mesleklerin Geleceğini Zanaatkârların Meslek Öykülerinde Aramak: İzmir Örneği

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 121, 179 - 200, 01.02.2025

Elif Yücebaş , Sultan Kavili Arap

https://doi.org/10.22559/folklor.2668

Öz

Bu çalışmanın amacı, İzmir›in kentsel değeri olan ve unutulmaya yüz tutmuş
mesleklerin tespit etmektir. Ayrıca, bu mesleklerin ilk icra edilmesinden unutulma
tehlikesiyle karşı karşıya kalmalarına kadar geçirdiği değişim ve dönüşümü
inceleyerek kayıt altına almaktır. Bu mesleklerin önemli sorunlarından biri
unutulma tehlikesi yaşamalarıdır. Bir diğer sorun ise bu mesleklerin gelişiminin ve
ustalarının deneyimlerinin günümüzde kayıt altına alınmamasıdır. Ancak, bu meslekler
kentin tarihinde, kültürel birikiminde ve ekonomisinde önemli bir yere sahiptir.
İzmir’de eskiden ticari öneme sahip, ekonomik ve sosyo-kültürel açıdan
yaşamın merkezinde yer alan kimi mesleklerin yok olmaya yüz tutma nedenleri
ve bu süreçte yaşanan sorunları belirlemek de çalışmanın önemli bir parçasıdır. Bu
kapsamda, İzmir’de yaşayan ve unutulmaya yüz tutmuş mesleklerin icracısı olan
ustaların meslek öyküleri incelenmiştir. İzmir›in 10 ilçesinde 28 geleneksel meslekten
48 zanaatkâr ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Görüşmelerde
elde edilen verilerin analizinde Maxqda 2020 paket programı kullanılmıştır.
Ustaların mesleki hikâyelerinden yola çıkarak bir mesleğin gelişim ve değişim
sürecinin hammadde teminine, toplumsal ihtiyacın karşılanmasına, mesleğin kârlılığına,
ustanın bilgi, beceri ve deneyimini çırağına aktarabilmesine, üretilen ürünün pazar
bulabilmesine ve hem mesleğin hem de ustanın değişen koşullara ayak uydurabilmesine
bağlı olduğu görülmektedir. Ayrıca, ustaların geçmişte günlük ihtiyaçları
karşılamak amacıyla ürettikleri ürünleri, günümüzde beğeni ve taleplere uygun
tasarım ürünlere dönüştürmeleri, mesleklerinin devamlılığını sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

geleneksel meslek, zanaatkâr, somut olmayan kültürel miras, İzmir

Searching for the Future of Traditional Professions in the Profession Stories of Craftsmen: The Case of Izmir

Öz

The aim of this study is to identify the professions that are urban values of Izmir and
are about to be forgotten, to examine and record the changes and transformations
that these professions have undergone from the first time they were practiced until
they face the danger of being forgotten. One of the important problems of these
professions is that they are in danger of being forgotten. Another problem is that
the development of these professions and the experiences of their craftsmen are not
recorded today. However, these professions have an important place in the history,
accumulation and economy of the city. If suitable conditions can be provided for
the transfer of these professions to future generations and for their actual practice,
this will be an important step. Semi-structured interviews were conducted with 48
craftsmen from 28 traditional professions in 10 districts of Izmir, and Maxqda 2020
package program was used to analyze the data obtained. Based on the professional
stories of the masters, it is seen that the development and change process of a
profession depends on the supply of raw materials, meeting the social need, the
profit of the profession, the ability of the master to transfer his knowledge, skills,
and experience to his apprentice, the ability of the product produced to find a
market, and the ability of both the profession and the master to keep up with the
changing conditions.

Anahtar Kelimeler

traditional profession, craftsmen, intangible cultural heritage, Izmir

Etik Beyan

Research and publication ethics statement: This is a research article, containing original data, and it that has not been previously published or submitted to any other outlet for publication. The authors followed ethical principles and rules during the research process. In the study, informed consent was obtained from the volunteer participants and the privacy of the participants protected. Contribution rates of authors to the article: Both authors contributed equally to this article. Ethics committee approval: Ethics committee approval is attached to the end of the article. Financial support: This research was supported by Dokuz Eylul University within the scope of “Professional Memory of Izmir: Professions Sunk into Oblivion” (2019.KB.SOS.005) project. Conflict of interest: The authors declare no conflict of interest.

Kaynakça

• Adewumi, A. A. (2022). Protecting ıntangible cultural heritage in the era of rapid technological advancement. International Review of Law, Computers & Technology, 36(1), 3-16. doi: 10.1080/136008692021.1997084
• Alpman, N. (2009). Ustadan çırağa, dededen toruna Anadolu’nun elleri. Türkiye Halk Bankası.
• Altıntaş, K. M. (2016). An analysis of disappearing traditional Turkish Craftsman’s commercial problems. Bilig, 77, 157-182. https://dergipark.org.tr/tr/pub/bilig/issue/48704/619703
• AREGEM. (2020). Living human treasures list. Retrieved from https://aregem.ktb.gov.tr/TR-12929/ yasayan-insan-hazineleri-ulusal-envanteri.html
• Arizpe, L. and C. Amescua (2013). Anthropogical perspectives on ıntangible cultural heritage. Springer.
• Balcı, F. (2020). Forgotten professions, masters, techniques and professional narratives: Kayseri-Develi example. Motif Academy Journal of Folklore, 13(30), 701-716.
• Ciptandi, F. (2020). The Ability to Adapt jBatik Software Technology for Traditional Batik Craftsmen. 6th International Conference on Interactive Digital Media (ICIDM). doi:10.1109/ ICIDM51048.2020.9339671
• Deniz, T. and Ö. Celik. (2020). Intented cultural heritage carriers: A study on Safranbolu crafts masters. Eastern Geographical Review, 25(43), 123-138. doi:10.17295/ataunidcd.699175
• Diyarbakırlıoğlu, M. A. (2010). Kaybolan meslekler ve son ustalar. İstanbul Ticaret Odası.
• Eser, F. and B. C. Bal. (2017). A research on mother of pearl ınlay decoration and the situation of mother of pearl ınlay workshops in Gaziantep region. Journal of Advanced Technology Sciences, 572-579. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/380388
• Güçlü, F. 2015. Tarihten dünümüze unutulan meslekler. SABEV.
• Kurin, R. (2007). Safeguardding ıntangible cultural heritage: Key factors in ımplementing the 2003 convention. International Journal of Intangible Heritage, 02, 10-20. https://www.ijih.org/retrieve/ volumeDtl/16 Lenzerini, F. (2011). Intangible cultural heritage: The living culture of peoples. The European Journal of International Law, 22(1), 101-120. doi:10.1093/ejil/chr006
• Ozburun,S.(2006).Kaybolan meslekler. Retrived from www.kuveytturk.com.tr/kaybolanmeslekler: https://www.kuveytturk.com.tr/kaybolanmeslekler
• Ozdemir, M. (2019). Traditional professionals and the story f a craftsman: Blacksmithing in Giresun. The Black Sea Journal of Social Sciences, 11(21), 493-510.
• Patent, T. (2022). Türkiye’nin coğrafi işaretleri. Retrived from https://ci.turkpatent.gov.tr/cografiisaretler/liste?il=35
• Pei-Chi, S. and Shang-Chia. (2017). A Study on the traditional craftsmen in Taiwan a survey of vocational anda technical competence. Proceedings of the 2017 IEEE International Conference on Information, Communication and Engineering. doi:10.1109/ICICE.2017.8479010
• Pekersen, Y. and İ. Calık. (2017). The evoluation of felt tradition in terms of ıntangible cultural heritage. Balıkesir University of Social Sciences Institute, 20(37), 339-355. https://dergipark.org.tr/tr/ download/article-file/852332
• Perera, K., and D. Chandra. (2018). Documenting the intangible cultural heritage for sustainable economic. https://cidoc.mini.icom.museum/wp-content/uploads/sites/6/2018/12/H 2_Perera_ Chandra_paper.pdf
• Petrillo, P. L. (2019). The legal protection of the ıntangible cultural heritage. Springer. doi: 10.1007/978- 3-319-72983-1.
• Sun, Y., & Liu, X. (2022). How design technology ımproves the sustainability of ıntangible cultural heritage products: A practical study on bamboo basketry craft. Sustainability, 14, 2-20. doi:10.3390/ su141912058
• Vakfı, K. A. (2020). Benim sanat hikayem. Retrived from https://kultur.org.tr/portfolio/ benimsanathikayem/