Invisible Labor From an Ecofeminist Perspective: An Example from a Village in Ankara

Year 2025, Volume: 17 Issue: 1, 42 - 77, 01.06.2025

Merve Kaya

https://doi.org/10.46655/federgi.1531199

Abstract

This study focuses on the role and agency of women’s labor in rural life and agricultural production, based on fieldwork conducted within the context of structural transformations in rural Turkey throughout history. Although women’s labor in rural Turkey is often overlooked within social and economic dynamics, it is crucial for the continuity of agricultural production. This situation necessitates a re-evaluating of women’s contributions to rural production processes, in terms of both gender equality and economic sustainability. In this context, this ecofeminist assessment is significant in ensuring the visibility of women’s labor. The ecofeminist approach highlights women’s impact on nature, agricultural production, and rural life while, and aims to promote environmental justice and expand the implementation of sustainable ecological practices. This perspective moves beyond viewing women’s labor as merely an economic factor, positioning it as an indispensable component of social and environmental transformation processes. Furthermore, it makes women’s contributions to agricultural production and rural life visible, emphasizing their critical role in rural development.

Keywords

Ecofeminism, women, agricultural production, rural life, environmental justice

Ekofeminist Bir Bakış ile Görünmeyen Emek: Bir Ankara Köyü Örneği

Abstract

Bu çalışmada, tarihsel süreç içinde Türkiye kırsalında yaşanan yapısal dönüşümlere bağlı olarak yapılan alan çalışması üzerinden kırsal yaşamda ve tarımsal üretimde kadın emeğinin rolüne ve kadınların etkinliğine odaklanılmaktadır. Türkiye kırsalında kadın emeği, toplumsal ve ekonomik dinamikler içinde genellikle göz ardı edilmektedir ancak tarımsal üretimin devamlılığı açısından büyük öneme sahiptir. Bu durum, kadınların kırsal üretim süreçlerindeki katkılarının hem toplumsal cinsiyet eşitliği bağlamında hem de ekonomik sürdürülebilirlik açısından yeniden değerlendirilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu bağlamda, ekofeminist bir bakış açısıyla sunulan bu değerlendirme, kadın emeğinin görünür kılınması açısından önem taşımaktadır. Ekofeminist yaklaşım, kadınların doğa, tarımsal üretim ve kırsal yaşam üzerindeki etkilerini öne çıkarırken çevresel adaletin sağlanması ve ekolojik sürdürülebilirlik uygulamalarının yaygınlaştırılmasını da hedeflemektedir. Bu bakış açısı, kadın emeğini yalnızca ekonomik bir unsur olarak görmenin ötesine geçerek onu toplumsal ve çevresel dönüşüm süreçlerinin vazgeçilmez bir bileşeni olarak değerlendirmektedir. Aynı zamanda, kadınların tarımsal üretim ve kırsal yaşam içerisindeki katkılarını görünür hale getirerek bu katkıların kırsal kalkınmada oynadığı kritik rolü vurgulamaktadır.

Keywords

Ekofeminizm, kadın emeği, tarımsal üretim, kırsal yaşam, çevresel adalet

References

• Adenugba, A. O., and N. O. Raji-Mustapha. “The Role of Women in Promoting Agricultural Productivity and Developing Skills for Improved Quality of Life in Rural Areas.” Journal of Engineering 3, no. 8 (2013): 51–58.
• Alkan, Hatice Işıl. Tarım Sektöründe Kadın Emeği (Çarşamba Ovası Gündoğdu ve Damlataş Köylerinde Fındık, Çeltik ve Sebze Üretimi Özelinde Bir İrdeleme). Ankara: Gazi Kitabevi, 2018.
• Anjum, Tasneem. “Ecofeminism: Exploitation of Women and Nature.” International Journal of English Literature and Social Sciences 5, no. 4 (2020): 846–848.
• Arıkan, Gülay. “Kırsal Kesimde Kadın Olmak.” Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 5, no. 2 (1988): 45–60.
• Aysu, Abdullah. “Çiftçi.” İnadına, 2013. http://www.inadina.com/inadeski/sayi112/yazi5.htm (Erişim 9 Ağustos 2024).
• Bensadon, Ney. Başlangıcından Günümüze Kadın Hakları. Çev. Şirin Tekeli. İstanbul: İletişim Yayınları, 1990.
• Bernstein, Henry. Tarımsal Değişimin Sınıfsal Dinamikleri, Çev. Oya Köymen. İstanbul: Yordam Kitap, 2010.
• Biehl, Janet. Finding Our Way: Rethinking Ecofeminist Politics. New York: Black Rose Books, 1991.
• Boran, Behice Sadık. Toplumsal Yapı Araştırmaları: İki Köy Çeşidinin Mukayeseli Bir Tetkiki. A.Ü.D.T.C. Fakültesi Felsefe Enstitüsü Sosyoloji Serisi: 3. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1945.
• Boratav, Korkut. 1980’li Yıllarda Türkiye’de Sosyal Sınıflar ve Bölüşüm. Ankara: İmge Kitabevi, 2005.
• Boserup, Ester. “Population, the Status of Women, and Rural Development.” Population and Development Review 15 (1989): 45–60.
• Buckingham, Susan. “Ecofeminism in the Twenty-First Century.” The Geographical Journal 170, no. 2 (2004): 146–154.
• Buckingham, Susan. “Ecofeminism.” In International Encyclopedia of the Social-Behavioral Sciences, edited by J. Wright, 845–850. Amsterdam: Elsevier, 2015.
• Candan, Esin, ve Günal Semiha Özalp. “Tarımda Kadın Emeği.” Tarım Ekonomisi Dergisi 19 (2013): 93–101.
• Çakır, Hülya, ve Erdal Aksoy. “Yozgat Kırsalında Yaşayan Üç Kuşak Kadının Aile İçi Cinsiyet Rollerindeki Değişim.” Journal of Turkish Studies 11, no. 2 (2016): 259–280.
• Eren Benlisoy, Zeynep Ceren. “Women in Agribusiness Amid Crises of Social Reproduction: The Case of Women Workers at the Greenhouse, Turkey.” The Journal of Peasant Studies 51, no. 1 (2023): 37–58.
• Eştürk, Özlem, ve Kılıç Arzu. “Türkiye Kırsalında Kadın Yoksulluğu.” Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2, no. 3 (2016): 143–153.
• Gıda ve Tarım Bakanlığı. Kırsal Alanda Kadının Güçlendirilmesi-Ulusal Eylem Planı (2012-2016). Ankara: TBMM, 2012. https://kutuphane.tarimorman.gov.tr/vufind/Record/18226/Description (Erişim 8 Ekim 2024)).
• Gökdemir, Levent, ve Ergün Suzan. “Kırsal Kalkınmada Kadının Rolü.” İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 1, no. 1 (2012): 68–80.
• Günaydın, Gökhan. “Türkiye Tarım Politikalarında ‘Yapısal Uyum’-2000’li Yıllar.” Mülkiye Dergisi 262 (2009): 175–223.
• Hablemitoğlu, Şengül. “Kırsal Alanda Kadınlar ve Sürdürülebilir Gıda Güvenliği.” Tarım ve Köy Dergisi 123 (1998): 32–35.
• Hoşgör, Gündüz Ayşe. “Türkiye’de Kırsal Kadının Toplumsal Konumu: Bölgesel Eşitsizlikler, Yasal Müdahaleler ve Kısmi Kazanımlar.” H. Şimga, F. Gökşen, B. E. Oder ve D. Yükseker (der.), Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları: Eşitsizlikler, Mücadeleler, Kazanımlar, 295–314. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2018.
• İçduygu, Ahmet. “Türkiye’de Uluslararası Göçün Siyasal Arka Planı: Küreselleşen Dünyada ‘Ulus-Devleti İnşa Etmek ve Korumak’.” Barbara Pusch ve Tomas Wilkoszewski (der.), Türkiye’ye Uluslararası Göç, çev. Mutlu Çomak Özbatır, 17–40. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2010.
• Karagel, Üçecam Döndü. “Türkiye Kırsalında Çalışan Kadın Nüfus (1990-2000).” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 3, no. 13 (2010).
• Kaur, Malkit, ve M. L. Sharma. “Role of Women in Rural Development.” Journal of Rural Studies 7, no. 1–2 (1991): 11–16.
• Kaya, Merve. Geri Dönüş Göçü Yaşayan Yelli Köyü (Ankara) Örneğinde Kırsal Yapı Dönüşümü. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, 2017.
• Kazgan, Gülten. İktisadi Düşünce veya Politik İktisadın Evrimi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1984.
• Kulak, Esra. Tarımsal Üretim Süreçlerindeki Değişimin Kırsal Alanda Kadın İstihdamına Etkileri, 1980 Sonrası Gelişmeler. Uzmanlık tezi, T.C. Başbakanlık, 2011.
• Kümbetoğlu, Belkıs. Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma. İstanbul: Bağlam Yayınları, 2005.
• Little, Jo. “Gender Relations in Rural Areas: The Importance of Women's Domestic Role.” Journal of Rural Studies 3, no. 4 (1987): 335–342.
• Makal, Ahmet. “Türkiye’de 1950-1965 Döneminde Ücretli Kadın Emeğine İlişkin Gelişmeler.” A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 56, no. 2 (2001): 117–155.
• Mellor, Mary. “The Politics of Women and Nature: Affinity, Contingency or Material Relation?” Journal of Political Ideologies 1, no. 2 (1996): 147–164.
• Mısır, Fatma ve Suzuki Him Miki. “Sürdürülebilir Tarım için Feminist Politikaya Çağrı.” Mülkiye Dergisi 47, no. 1 (2023): 416–446.
• Nightingale, Andrea. “The Nature of Gender: Work, Gender and Environment.” Institute of Geography Online Paper Series: GEO 030 (2006): 1–42.
• Öztürk, Şinasi. Yeni Köy Sosyolojisi Tartışmaları, Küreselden Yerele Tarım Politikaları ve Yoksulluk. İstanbul: Doğu Kitabevi, 2014.
• Rad, Sevgi Tüzün, Hacer Çelik Ateş, Şanser Delioğlan, Sefa Polatöz ve Gülay Özçömlekçi. “Participation of Rural Women in Sustainable Development – Demographical and Socio‐Economic Determinants.” Sustainable Development 20, no. 2 (2012): 71–84.
• Salman, Aneel, ve Iqbal Nuzhat. “Ecofeminist Movements from the North to the South [with Comments].” The Pakistan Development Review 46, no. 4 (2007): 853–864.
• Kurtege, Sefer Bengü. “Kırsal Kalkınmada Kadın Emeği, Sivil Toplum Kuruluşları ve Kadın Kooperatifleri.” Çalışma ve Toplum 1, no. 80 (2024): 93–126.
• Sezer, Aylin. Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet ve Tarımda Ücretsiz Aile İşçiliği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli, 2022.
• Shiva, Vandana. “Women’s Indigenous Knowledge and Biodiversity Conservation,” In Ecofeminism, ed. A. Salleh, 123–145. London & New York: Zed Books, 2014.
• Sirman, Nükhet. “Gelişme Sürecinde Kırsal Kesim Kadının Statüsü: Sorunlar ve Çözüm Önerileri.” TKV-İLO Raporları (1991): 16–29.
• Suziki Him, Miki ve Hoşgör Gündüz Ayşe. “Challenging Geographical Disadvantages and Social Exclusion: A Case Study of Gendered Rural Transformation in Mountain Villages in the Western Black Sea Region of Turkey.” Sociologia Ruralis 59, no. 3 (2019): 540–559.
• Şenses, Fikret. Küreselleşmenin Öteki Yüzü Yoksulluk. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Şimşek, Hasan ve Yıldırım Ali. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2005.
• TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000) (Ankara: TBMM, 1995). https://www.sbb.gov.tr/ (Erişim 10 Ekim 2024)
• TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005) (Ankara: TBMM, 2000). https://www.sbb.gov.tr/ (Erişim 10 Ekim 2024)
• TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi). Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2007-2013) (Ankara: TBMM, 2006). https://www.sbb.gov.tr/ (Erişim 10 Ekim 2024)
• TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi). Onuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2014-2018) (Ankara: TBMM, 2013). https://www.sbb.gov.tr/ (Erişim 10 Ekim 2024)
• TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi). On Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2019-2023) (Ankara: TBMM, 2019). https://www.sbb.gov.tr/ (Erişim 10 Ekim 2024)
• Thompson, Charis. “Back to Nature?: Resurrecting Ecofeminism After Poststructuralist and Third‐Wave Feminisms.” Isis 97, no. 3 (2006): 505–512.
• Tong, Rosemarie ve Botts Fernandes Tina. Feminist Düşünce, çev. Zafer Cirhinoğlu. İstanbul: Gündoğan Yayınları, 2006.
• Tütengil, Orhan Cavit. 100 Soruda Kırsal Türkiye’nin Yapısı ve Sorunları. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1975. Warren, J. Karen. “Ekolojik Feminizmin Gücü ve Vaat Ettikleri.” https://ecotopianetwork.wordpress.com/2009/12/21/ekolojik-feminizm-%E2%80%93-karen-j-warren/ (Erişim 12 Ekim 2024)
• Wittman, Hannah. “Reworking the Metabolic Rift: La Vía Campesina, Agrarian Citizenship, and Food Sovereignty.” The Journal of Peasant Studies 36, no. 4 (2009): 805–826.
• Yıldırımalp, Sinem, İslamoğlu Emel ve Torun Ateş Medine. “Kadın Kooperatiflerinin Ekonomik ve Sosyal Yaşamda Rolü ve Önemi: Antalya İli Örneği.” Uluslararası Sosyal Bilimlerde Yenilikçi Yaklaşımlar Dergisi 5, no. 3 (2021): 111–133.
• Zein, Fariha Laila ve Setiawan Rifqi Adip. “General Overview of Ecofeminism.” OSF Preprints 10 (2017): 1–10.