Anakronizm ve Bilimsel Tefsir

Yıl 2023, Cilt: 28 Sayı: 2, 233 - 252, 29.12.2023

Hasan Yıldırım , Abdullah Aygün

Öz

Herhangi bir olay, olgu, kişi, nesne vb. arasındaki kronolojik ilişkinin bilinçli veya bilinçsiz olarak ihmal veya tahrif edilmesi şeklinde tarif edilen anakronizm, edebiyat, tarih ve sanat başta olmak üzere birçok alanda kullanılmaktadır. Farklı sınıflandırmalar yapılmakla birlikte anakronizm, olgusal, dilsel ve yaklaşımsal olmak üzere üç kısımda ele alınabilir. Kullanım şekli ve amacına göre olumlu sonuçları olsa da genel itibarıyla olumsuz bir algıya sahip olan anakronizm, âyetlerin anlaşılması ve yorumlanmasında da söz konusudur. Ancak bu eylemde, anakronizm kavramı ve incelenen konu hakkında yeterli bilgi sahibi olunmaması veya sahip olunan subjektif yaklaşımlar hatalı anakronik değerlendirmelere yol açmaktadır. Bu değerlendirmelerin sıkça görüldüğü alanlardan birisi de bilimsel tefsirdir. Bu çalışmada anakronizmin tanımı, tarihi süreci, çeşitleri ve kullanım şekilleri açıklanarak, bilimsel tefsir anlayışında görülen olgusal, dilsel ve yaklaşımsal anakronizmler örnekleriyle değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Anakronizm, Kronoloji, Şimdicilik, Bilimsel Tefsir.

Anachronism and Scientific Tafsir

Öz

Anachronism, which is defined as the conscious or unconscious neglect or falsification of the chronological relationship between any event, phenomenon, person, object, etc., is used in many fields, especially in literature, history and art. Although different classifications are made, anachronism can be considered in three parts as factual, linguistic and attitudinal. Although it has positive results according to its usage and purpose, anachronism, which has a negative perception in general, is also in question in the understanding and interpretation of the verses. However, in this action, lack of sufficient knowledge about the concept of anachronism and the subject under investigation or subjective approaches lead to erroneous anachronistic evaluations. One of the areas where these evaluations are frequently seen is scientific interpretation. In this study, the definition of anachronism, its historical process, types and usage patterns are explained and evaluated with examples of factual, linguistic and attitudinal anachronisms seen in the understanding of scientific tafsir.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Anachronism, Chronology, Presentism, Scientific Tafsir.

Kaynakça

• Abduh, Muhammed. Tefsîru cüz-i amme. Mısır: Matbaatü Mısr, 2010.
• Abduh, Muhammed. Tefsiru’l-menar. Kahire: Daru’l-Menar, 1947.
• Abdulbaki, Muhammed Fuad. Mu’cemu’l-müfehres li elfazi’l-Kur’ani’l-Kerim. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1990.
• Agamben, Giorgio. “Çağdaş Nedir?” çev. Utku Özmakas. Kampfplatz Dergisi 1/2 (2013).
• Ayverdi, İlhan- Topaloğlu, Ahmet. Türkçe Sözlük Kubbealtı Lugatı. İstanbul: Kubbealtı, 2007.
• Başar, Fahameddin. “Ertuğrul Gazi”. TDV İslam Ansiklopedisi. 11/314-315. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullāh b. Ömer. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl. Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 1996.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. 2 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1988.
• Cevheri, Tantavi. el-Cevahir fi tefsiri’l-Kur’ani’l-Azim. Mısır: Matbaatu Mustafa el-Babi el- Halebi, 1931.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2005.
• Ebeling, Herman L. “The Word Anachronism”. Modern Language Notes 52/2 (1937).
• Endelüsî, Ebu Hayyan. el-Bahrü’l-muhît. thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. Beyrut: Daru’l- Fikr, 1999.
• Eren, Hasan vd. Türkçe Sözlük. 2 Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1988.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb. el-Kāmûsü’l-muhît. Beyrut: Müessesetü’r- Risale, 2005.
• Fletcher, R. A. Steamships The Story Of Their Development To The Present Day. London: J.B. Lippincott Company, 1910.
• Gazali, Muhammed. Kur’an’ı Anlamada Yöntem. çev. Emrullah İşler. İstanbul: Şule Yayınları, 1998.
• Güllüce, Veysel. Bilimsel Tefsirde Usûl. Erzurum: Aktif Yayınları, 2007.
• Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-ayn. thk. Abdulhamîd Hendâvî. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Harry Ritter. Dictionary of Concepts in History. Westport: Greenwood Press, 1986.
• Huebner, Daniel R. “Anachronism: The Queer Pragmatics of Understanding the Past in the Present”. The American Sociologist 52/4 (2021), 740-761.
• Hûlî, Emîn. Kur’an Tefsirinde Yeni Bir Metod. çev. Mevlüt Güngör. İstanbul: Kur’an Kitaplığı Yayınları, 1995.
• İbn Atıyye, Endelûsi. el-Muḥarreru’l-veciz fi tefsiri’l-kitabi’l-aziz. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• İbn Manzur, Ebu’l-Fazl Cemalüddin. Lisanu’l- arab. Kahire: Daru’l- Mearif, ts.
• İbn Manzur, Ebu’l-Fazl Cemalüddin. Lisanu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Daru Sadir, 1993.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. thk. Abdurrezzâk el-Mehdî. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l- Arabi, 2012.
• İbrahim Mustafa vd. el-Mu’cemu’l-vasit. 2 Cilt. Tahran: Mektebetu’l- İlmiyye, ts.
• İsfahânî, Râgıp. Müfredâtü elfâzi’l-Kur’an. thk. Safvân Ahmed Dâvûdî. Dımaşk: Daru’l-Kalem, 2009.
• Jardine, Nick. “Uses and Abuses of Anachronism in the History of the Sciences”. History of Science 38/3 (2000), 251-270.
• Kanat, Cüneyt. Tarihin Medya ile İmtihanı. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2012.
• Kırca, Celal. Kur’an ve Bilim. İstanbul: Marifet Yayınları, 1996.
• Kırca, Celal. “Kur’an ve Modern Bilim”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/15 (2012).
• Knuuttila, Seppo. “Memory, Anachronism and Articulation”. Trames 12/3 (2008), 264-275.
• Kurtubi, Muhammed b. Ahmed el-. el-Camiʿ li-ahkami’l-Kurʾan. Kahire: Daru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Lay Brander, Miriam. “Der Anachronismus als literatur- und kulturwissenschaftliche kategorie.” Anachronismen - Anachronismes - Anacronismi - Anacronismos. ed. Cristina Albizu. Pisa: ETS, 2011.
• Lorenz, Chris. De constructie van het verleden. Meppel: Boom, 1998.
• Luzzi, Joseph. “The Rhetoric of Anachronism”. Comparative Literature 61/1 (2008), 69-84.
• Maturidi, Ebu Mansur. Teʾvîlatü Ehli’s-sünne. thk. Mecdi Basellum. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Merâğî, Ahmed Mustafa. Tefsiru’l-Merâğî. Mısır: Şeriketü Mektebetü ve Matba’atü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1946.
• Mooij, J. J. A. “Anachronistische waarden”. Algemeen Nederlands Tijdschrift Voor Wijsbegeerte 106/3 (2014), 207-231.
• Mukâtil b. Süleyman. el-Vücuh ve’n-nezaʾir fi’l-Kur’ani’l-Azim. thk. Hatim Salih ed-Damin. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 2011.
• Murray vd., Sir James Augustus Henry. The Oxford English Dictionary. London: Oxford University Press, 1970.
• Nîsâbûrî, Hâkim. el-Müstedrek ale’s-sahîhayn. thk. Mustafa Abdülkâdir Atâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Nursi, Said. İşaratu’l- i’caz. İstanbul: Envar Neşriyat, ts.
• Oleynikov, Andrey Andreevich. “Anachronism and the limits of history”. Shagi / Steps 4/3-4 (2018), 9-25.
• Özsoy, Ömer. “Kur’an Hitabının Tarihselliği ve Tarihsel Hitabın Nesnel Anlamı Üzerine”. İslami Araştırmalar 9/2 (1996).
• Ranciere, Jacques. “Anachronism and the Conflict of Times”. Diacritics 48/20 (2020), 110-124.
• Razi, Fahreddin. Mefatihu’l-gayb. Beyrut: Daru’l- Fikr, 1981.
• Rood, Tim vd. Anachronism and Antıquıty. Londra: Bloomsbury Academic, 2020.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. et-Tibyân fi ulumi’l-Kur’an. Tahran: Daru İhsan, 1970.
• Spoerhase, Carlos. “Presentism and Precursorship in Intellectual History”. Culture, Theory & Critique 49/1 (2008), 49-72.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn. el-İtkan fi ulumi’l-Kur’an. Beyrut: Müessesetü’r- Risale, 2008.
• Syrjamaki, Sami. Sins of a Historian. Perspectives to the Problem of Anachronism. Finland: Tampere University, Doktora Tezi, 2011.
• Şatıbi, Ebu İshak İbrahim b. Musa. el-Muvafakat. çev. Mehmed Erdoğan. 4 Cilt. İstanbul: İz Yayınları, 6. Baskı., 2020.
• Taberi, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir. Camiu’l-beyan an te’vili ayi’l-Kur’an. Kahire: Daru Hicr, 2001.
• Tosh, John. Tarihin Peşinde. çev. Özden Arıkan. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1997.
• Verbeeck, Georgi. “Anachronism and rewriting of history: the South Africa case”. The Journal for Transdisciplinary Research in South Africa 2/1 (2006), 184-185.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Azim yayınları, 1992.
• Zehebi, Muhammed Hüseyin. et-Tefsir ve’l-mufessirun. Kahire: Mektebetü’l-Vehbe, 2000.
• Zemahşeri, Ebü’l-Kasım Mahmud b. Ömer b. Muhammed el-Harizmi. el- Keşşaf an hakaiki ğavamizi’t-tenzil ve uyuni’l-ekavil fi vucuhi’t-te’vil. Kudüs: Neşru’l-Belağa, 1993.
• Ana Britannica. İstanbul: Ana Yayıncılık, 1993.