TAZİYE ADLI OYUN METNİNİN SUSKUNLUK SARMALI BAĞLAMINDA GÖSTERGEBİLİMSEL YÖNELİŞLE ANLAMLANDIRILMASI

Year 2023, Volume: 6 Issue: 1, 132 - 147, 30.04.2023

Birgül Yeşiloğlu Güler

https://doi.org/10.55666/folklor.1088329

Abstract

İnsanın toplumsal ilişkileri anlamlandırması bilincini oluşturan ahlaksal normlarla yakından ilişkilidir. Bu nedenle içinde bulunduğu grup veya toplumsal çevre insanın ahlaksal değerlerinin oluşmasında ve dolayısıyla bilincinin şekillenmesinde önemli rol oynamaktadır. Sosyal bir varlık olması ve toplumsallaşma ihtiyaçları nedeniyle insan toplumla yaşamak mecburiyetindir. İnsanın psikolojik ve sosyopsikolojik yapısından kaynaklanan bir mecburiyet olan toplumsallaşma sürecinde insanı bekleyen belirli tehlikeler bulunmaktadır. İçeriği ahlak ve görgü kurallarıyla oluşturulan toplumsal normlardan farklı düşünen bireyi bekleyen olası tehlikelerin başında dışlanma tehdidi gelmektedir. Toplumdan dışlanmayı göze almak insan için oldukça zordur. Çünkü dışlanmak toplumsallaşma sürecinin kesintiye uğraması ve yalnızlık demektir. Dışlanma tehdidinin toplumsal verilerle biçimlenmiş olan insan bilincinde yarattığı duygu korkudur. Toplumsal normlara inanmasa da dışlanmaktan korkan bireyin genellikle tercih ettiği yol susmaktır. Susarak toplumsal normların itaatini kabul eden birey ruhundan ve özgünlüğünden ödün vererek toplumsal ilişkileri düzenleyen iktidarın denetimi altına girmektir. İktidar dediğimiz yaptırım gücü tarihsel olarak aile, toplum, eğitim sistemi, kilise, devlet gibi değişik formlara bürünse de en büyük özelliği insanı denetim altında tutmasıdır. İktidar, baskı ve cezalandırma ile denetlediği özneyi nesneleştirirken toplumun baskıcı karakterinden faydalanmaktadır. Bu bağlamda bireyin içinde bulunduğu gruptan dışlanmamak için toplumsal normlardan farklı olan tutum, inanç, fikir ve duygularını ifade etmekten kaçınarak kendini toplumsal normlara göre uyumlaması olarak tanımlayabileceğimiz suskunluk sarmalı kuramı önemli hale gelmektedir. Toplumun bireye karşı tehditkâr tutumunu eleştiren ve tartışma konusu yapan kuram birey ile toplum arasındaki paradoksal ilişkiye dikkat çekmektedir. Gerçekten de toplumsallaşan insan bireysellikten uzaklaşarak toplumsal normların koruyucusu mu olmaktadır?
Fiziksel varlığı olan bir iletişim bilgisinin insan zihninde kavranması ile anlam bulan göstergelerin toplumsal ilişkilerde sıklıkla kullanılması ideolojinin yayılmasını sağlamakla birlikte korku duygusunu ve susma eylemini de yaygınlaştırmaktadır. Buradan hareketle ‘susma eylemi’ bağlamında Murathan Mungan’ın Taziye adlı oyununda iktidar unsuru töre kavramında vücut bulmaktadır. Töresel normların etkili bir şekilde yaşandığı aşiret sisteminde susma eylemini insanın etken ve edilgenliği olarak değerlendirmek mümkün olacaktır. Söz konusu bu çalışmada, Taziye metni göstergebilimsel yöntemle incelenmiştir. Karakterlerin töre normlarına karşı etken ve edilgenliği, iktidar, korku duygusu ve susma eylemi bağlamındaki dengeler ele alınmaya çalışılmıştır.

Keywords

Taziye, Erk, Korku, Susma, Tiyatro, Göstergebilim.

Supporting Institution

YOK

Project Number

YOK

References

• ABADAN, Nermin (1956). Halk Efkârı, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara.
• AKAL, Cemal Baki (1990). Sivil Toplumun Tanrısı, Afa Yayınları, İstanbul.
• ALTHUSSER, Louis (2003). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, Çeviren; Alp Tümertekin, İthaki Yayınları, İstanbul.
• BAUDRİLLARD, Jean (1991). Sessiz Yığınların Gölgesinde Ya Da Toplumsalın Sonu. Ayrıntı Yayınevi, İstanbul:
• BOAL, Augusto (2008). Ezilenlerin Tiyatrosu, çev: Necdet Hasgül, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul.
• CAMUS, Albert (1994). Başkaldıran İnsan, çev: Tahsin Yücel, Can Yayınları, İstanbul.
• CAMUS, Albert (2010). Sisifos Söyleni, çev: Tahsin Yücel, Can Yayınları, İstanbul.
• CASTORİADİS, Cornelius (2001). Dünyaya İnsana ve Topluma Dair, çev: Hülya Tufan. İletişim Yayınları, İstanbul.
• CHOMSKY, Noam (2002). Medya Gerçeği, çev: Osman Akınhay-Abdullah Yılmaz, Everest Yayınları, İstanbul.
• CLASTRES, Pierre (1991). Devlete Karşı Toplum, çev: Mehmet Sert-Nedim Demirtaş, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• ÇAMURDAN, Esen (1996). Çağdaş Tiyatro ve Dramaturgi, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul.
• DÖKMEN, Üstün (2006). İletişim Çatışmaları ve Empati, İstanbul: Sistem Yayıncılık, İstanbul.
• DUHM, Dieter (1996). Kapitalizmde Korku, çev: Sargut Şölçün, Ayraç Yayınevi, Ankara.
• ERDOĞAN, İrfan (2011). İletişimi Anlamak, Pozitif Matbaacılık, Ankara.
• EZİCİ, Türel (2010). Şiddetin Metafiziği ve Dramaturjik Görüntüsü, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul.
• FOUCAULT, Michel (1992). Hapishanenin Doğuşu, çev: Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• FOUCAULT, Michel (2000). Özne ve Erk, çev: Işık Ergüden-Osman Akınhay, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• FREUD, Sigmund (2006). Kitle Psikolojisi, çev: Kamuran Şipal, Cem Yayınevi, İstanbul:
• FROMM, Erich (1985). Kendini Savunan İnsan, çev: Necla Arat, Say Yayınları, İstanbul.
• GEÇTAN, Engin (1982). Çağdaş Yasam ve Normaldışı Davranışlar, Maya Yayınları, Ankara.
• HALİS, Çetin (2012). Korku Siyaseti ve Siyaset Korkusu, İletişim Yayınları, İstanbul.
• HEGEL, Georg, Wilhelm (1991) Hukuk Felsefesinin Prensipleri, çev: Cenap Karakaya, Sosyal Yayınlar, İstanbul.
• HOBBES, Thomas (2007). Leviathan, çev: Semih Lim, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• JOHN, Fiske (2014). İletişim Çalışmalarına Giriş, çev: Süleyman İrvan, Pharmakon Yayınevi, Ankara.
• KANT, Immanuel (1999). Pratik Aklın Eleştirisi, çev: Ioanna Kuçuradi-Ülker Gökberk-Füsun Akatlı, Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, İstanbul.
• KAPANİ, Münci (1992). Politika Bilimine Giriş, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• LE BON, Gustave (1997). Kitleler Psikolojisi, çev: Selahattin Demirkan. Hayat Yayınları, İstanbul.
• LOCKE, John (2013). İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme, çev: Vehbi Hacıkadiroğlu, Kabalcı Yayıncılık, İstanbul.
• MANNONİ, Pierre (1992). Korku, çev: Işın Gürbüz. İletişim Yayınları, İstanbul.
• MARX, Karl & ENGELS, Friedrich (2004). Alman İdeolojisi (Feuerbach), çev: Sevim Belli, Sol Yayınları, Ankara.
• MARX, Karl (2001). Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı, çev: Sevim Belli, Sol Yayınları, Ankara.
• MASLOW, Abraham, Harold (1970). Motivation and Personality, New York:Harper and Row.
• MEYER, Philip (1994). “Hitler İsteseydi...”. çev: Ali Dönmez, Gündoğan Yayınları, Ankara.
• MİLBURN, Michael (1998). Sosyal Psikolojik Açıdan Kamuoyu ve Siyaset, çev: Ali Dönmez-Veli Duyan, İmge Yayınevi, İstanbul.
• MONTESQUİEU (2014). Kanunların Ruhu Üzerine, çev: Fehmi Baldaş, Matsis Matbaa, İstanbul.
• MUNGAN, Murathan (2007). Taziye Mezopotamya Üçlemesi II, Metis Yayınları, İstanbul.
• NEUMANN, N., Elizabeth (1998). Kamuoyu Suskunluk Sarmalının Keşfi, çev: Murat Özkök, Birinci Baskı, Dost Kitabevi, Ankara.
• NUTKU, Hülya (2006). Dramaturgi Oyun Sanatbilimi, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul.
• PAVİS, Patrice (2000). Gösterimlerin Çözümlemesi, Dost Kitabevi, Ankara.
• RİFAT, Mehmet (1993). Homo Semioticus, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• RİFAT, Mehmet (2009). Göstergebilimin ABC si, Say Yayınları, İstanbul.
• ROUSSEAU, J., Jacques (2006). Toplum Sözleşmesi, çev: Vedat Günyol, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• RUSSELL, Bertrand (1990). Erk, çev: Mete Ergin, Cem Yayınevi, İstanbul.
• BİLGİN, Nuri (1988). Sosyal Psikolojiye Giriş, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• SCOTT, C., James (1995). Tahakküm ve Direniş Sanatları, Çev: Alev Türker, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• SEHA L., Meray (1954). Halk Efkârı ve Yoklanması, Ankara Üniversitesi. S.B.F. Dergisi, Sayı 3 Cilt 9, Ankara.