Psikanalitik Edebiyat Kuramı Çerçevesinde Çamlıca’daki Eniştemiz Romanı

Yıl 2024, Sayı: 24, 97 - 122, 30.12.2024

İbrahim Öztürkçü

https://doi.org/10.16947/fsmia.1609820

Öz

Sigmund Freud’un teorilerine dayanan psikanaliz, bilinçdışı fantazmaları esas alan
disiplinlerarası bir dilim dalıdır. Bireyin ruh sağlığını, bilinç ve bilinçdışı düzeyinde
zihinsel süreçlerini inceleyen bu psikoterapi yöntemi, bazı semptomlardan yola çıkarak
yazara ve eserine dair yeni yaklaşımlar sergilemeyi amaçlar. Dünya edebiyatlarında da
örnekleri görünen psikanalitik sanat ve edebiyat eleştirisi, son yıllarda ülkemizde önemli
bir araştırma sahası hâline gelmiştir. Türk edebiyatında daha önce birçok şair ve yazarın
eserlerine uygulanan bu edebiyat kuramına Abdülhak Şinasi Hisar’ın eserleri de ideal
bir örnek niteliğindedir. Yazarın psiko-biyografisindeki yalnızlığı, kendisini toplumdan,
dost çevresinden soyutlayan tavrı, neredeyse tüm hayatına hâkim olan mikrop hastalığı
korkusu, teşrifat ve nezaket düşkünlüğü, evlilik/kadın fobisi, yemek konusundaki aşırı
titizliği gibi birçok unsur, yazarın başta Çamlıca’daki Eniştemiz olmak üzere diğer
romanlarına sirayet etmiş psikolojik bulgulardır. Bir kısmı, fobik ve depresif noktalara
varan bu takıntılara yazarın roman kahramanlarından Hacı Vamık Efendi’de belirgin
bir şekilde rastlarız. Bu çalışmada öncelikle psikanalitik edebiyat kuramının uygulama
biçimleri ve çeşitleri hakkında bilgi verilerek teorik çerçeve belirlenecektir. Ardından
Çamlıca’daki Eniştemiz romanındaki psikolojik bulgulardan, dostlarının ve tanıkların beyanatlarından yola çıkarak yazarın bazı tuhaf huylarının eserine ve roman kahramanına
yansıma şekilleri psikanalitik açıdan tahlil edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Psikanaliz, edebiyat kuramı, roman, Çamlıca’daki Eniştemiz, Abdülhak Şinasi Hisar

The Novel in Çamlıca’daki Eniştemiz within Framework of Psychoanalytic Literary Theory

Öz

Psychoanalysis is an interdisciplinary branch of science based on Sigmund Freud’s
theories and subconscious fantasies. Psychoanalytic art and literary criticism, examples
of which can be seen in world literature, has become an important field of research in our
country in recent years. The works of Abdülhak Şinasi Hisar are ideal examples of this
literary theory applied to the works of many poets and writers in Turkish literature. These
obsessions, some of which reach phobic and depressive points, are clearly encountered
in Hacı Vamık Efendi, one of the heroes novels. In this study, the psychological state of
Abdülhak Şinasi Hisar will be examined based on the statements of his friends and witnesses
and the ways in which some of his strange habits are reflected in the novel Çamlıca’daki
Eniştemiz will be analyzed. In this study, the theoretical framework will be determined
by providing information about the application forms and types of psychoanalytic literary
theory. In addition, based on the findings in the novel Çamlıca’daki Eniştemiz and the
statements of the authors’ friends and witnesses, the reflection of some strange habits on
the work and the hero of the novel is analyzed from a psychoanalytical perspective.

Anahtar Kelimeler

Psychoanalysis, literary theory, novel, Çamlıca’daki Eniştemiz, Abdülhak Şinasi Hisar

Kaynakça

• Baban, Cihad, Politika Galerisi: Büstler ve Portreler, İstanbul, Remzi Kitabevi, 1970.
• Bonaparte, Marie, The Life and Works of Edgar Allan Poe (A Psycho-Analytic Interpretation), London, Imago Publishing, 1949.
• Cebeci, Oğuz, Psikanalitik Edebiyat Kuramı, İstanbul, İthaki Yayınları, 2004.