CARİ AÇIK VE BÜTÇE AÇIĞI İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 137 - 151, 30.11.2021

Ahmet Kahiloğulları , İrem Erasa Akça

Öz

1980’li yıllardan itibaren serbest piyasa hükümleri yürürlüğe girmiş bu doğrultuda faiz, dış ticaret, sermaye hareketlilikleri serbestleştirilerek ülkenin mevcut küresel ekonomik sisteme entegrasyonu amaçlanmıştır. Küresel ticarete entegrasyon ve ülkeler arası sermaye akımlarının serbest dolaşımı ekonomide kırılganlığı arttırmıştır. Makroekonomik istikrarın sağlanması ve ekonomik büyümenin sağlıklı gerçekleştirilmesi adına cari işlemler açığı olgusu önem kazanmıştır. Hemen hemen aynı dönemlerde Amerika Birleşik Devletleri önde gelmek üzere sanayileşmiş ve gelişme göstermekte olan tüm ülkelerde bir diğer makroekonomik sorun olarak bütçe açığı olgusu baş göstermiştir. Yüksek oranlarda seyreden bütçe açıklarının ödemeler dengesi üzerinde etkisi iktisat literatürünün temel araştırma konularına konu olmuştur. Bunlardan en bilineni cari açık ve bütçe açığı arasında bir ilişkinin varlığını öngören ikiz açıklar hipotezidir. Bir diğer bilinen hipotez Ricardocu Denklik hipotezidir ki bu hipotez aralarında etkileşim olmadığını öngörmektedir. Ülke ekonomileri açısından her iki açığın etkileşiminin varlığı ve yönünün bilinmesi uygulanacak makroekonomik politikaların başarısına katkı sağlamaktadır. Bu makalede, 2006:1-2019:4 dönemine ilişkin veriler kullanılarak Türkiye’de bütçe açığı ve cari işlemler açığı arasındaki ilişkinin durumu araştırılmaktadır. Bilimsel literatürde ikiz açık hipotezi olarak da adlandırılan bu kavramın araştırılmasında yöntem olarak ARDL sınır testi yaklaşımı kullanılmıştır. Çalışmanın veri setinde yer alan cari açık bağımlı değişken olarak; bütçe açığı, yatırımlardaki değişim, reel efektif döviz kuru ve kredi açıkları değişkenleri ise bağımsız değişken olarak yer almaktadır. Sınır testi yardımıyla değişkenler arasında kısa ve uzun dönem anlamlı ilişkilerin var olup olmadığı araştırılmaktadır. Çalışmanın bulguları, uzun ve kısa dönemde bütçe açığı ve cari işlemler açığı arasında anlamlı bir ilişkinin olmadığını göstermektedir. Bu haliyle bulgular, hem uzun hem kısa dönem için geçerli olmak üzere ikiz açık hipotezinin savunucuları olan Keynesyen yaklaşımı reddederken ikiz açık hipotezini reddeden Ricardocu denklik hipotezinin geçerli olduğunu göstermektedir. Çalışmanın ilgili bölümlerinde konu ile ilgili literatüre, çalışma sonucunda elde edilen diğer bulgulara ve politika önerilerine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cari Açık, Bütçe Açığı, İkiz Açık Hipotezi, ARDL Sınır Testi

Kaynakça

• Ahmed, S. H. M. ve Akın F. (2019). Bütçe açığı ile cari işlemler açığı arasında nedensellik ilişkisi: Yemen uygulaması. İş ve Hayat, 5(9), ss.112-129.
• Akbay O. S. (2011). Küresel Finansal Krizin Kökenleri Üzerine Bir Değerlendirme. Namık Kemal Üniversitesi Institute of Social Science, No:06/2011.
• Akbostancı E. ve Tunç G. İ. (2002), Turkish Twin Deficits:An Error Correction Model Of Trade Balance, Middle East Technical University Economic Research Center http://www.econ.metu.edu.tr/erc/2001series/0106.pdf
• Ay A., Karaçor Z., Mucuk M., ve Erdoğan S. (2004). Bütçe Açığı-Cari İşlemler Açığı Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği (1992-2003). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, ss.75-82.
• Baharumshah A. Z. , Lau A. E. and Khalid M. (2005). “Testing Twin Deficits Hypothesis: Using VARs and Variance Decomposition” s.1-30. http://econwpa.wustl.edu:80/eps/if/papers/0504/0504001.pdf
• Banday, U. and Aneja, R. (2016). How Budget Deficit and Current Account Deficit are Interrelated in Indian Economy. Theoretical and Applied Economics, 23(1), pp.237-246.
• Barışık, S. ve Kesikoğlu, F. (2010). Makro ekonomik değişken olarak bütçe açığı-cari açık ilişkisi: Gelişmekte olan piyasalar örneği. İktisat İşletme ve Finans, 25(294), ss.109-127.
• Barro, R. (1974). Are Government Bonds Net Wealth? , The Journal Of Political Economy, Volume: 82(6), pp.1095-1117.
• Bolat S. , Belke M. ve ARAS O. (2011). Türkiye’de İkiz Açık Hipotezinin Geçerliliği: Sınır Testi Yaklaşımı, Maliye Dergisi y Sayı 161 Temmuz –Aralık.
• Bulut M. (2003). 1929 Dünya Ekonomik Buhranı ve Türkiye'de Devletçiliğe Geçiş, bilig, Yaz / 2003, sayı 26
• Daly V., Siddiki U. J. (2009). “The Twin Deficits in OECD Countries: Cointegration Analysis with Regime Shifts”, Applied Economics Lettes, No. 16, 1155-1164.
• Dileyici D. ve Özkıvrak Ö. (2010). Bütçe Anlayışındaki Değişim Süreci: Denk Bütçe İlkesinin Erozyonu Ve Açık Bütçe Politikası, Hukuk Ve İktisat Araştırmaları Dergisi Cilt 2, No 1.
• Dineri, E. (2016). Üçüz Açık Hipotezinin Geçerliliği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gaziantep Üniversitesi), Gaziantep
• Emirkadı Ö. (2017). Türkiye Ekonomisinde İkiz Açıklar: Kuramsal Yaklaşımlar ve Ampirik Literatür Üzerine Değerlendirmeler, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 3, ss.81-99.
• Evgin T. (1994). “90'lı Yıllarda Bütçe ve Bütçe Açıgının Finansmanı”, Ekonomik Yaklaşım, Cilt:5, Sayı: 13.
• Günaydın İ. (2004). “Bütçe ve Ticaret Açıkları Arasındaki İlişki: Türkiye Uygulaması”, Ekonomik Yaklaşım, Cilt: 15, Sayı: 52-53, ss.143-159.
• Hatemi, A. J. ve Shukur G. (2002). “Multivariate-Based Causality Tests of Twin Deficits in the U.S.” Journal of Applied Statistics, 29(6), ss.817-824
• Helmy, H. E. (2018). “The twin deficit hypothesis in Egypt”, Journal of Policy Modeling, 40, ss.328-349
• İyidoğan P. (2011). İkiz Açıklar Hipotezi: Türkiye Deneyimi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Janko Z. (2020). On the relationship between the current account and the fiscal balance: The case of Canada. North American Journal of Economics and Finance, 54. https://doi.org/10.1016/j.najef.2020.101241
• Kılavuz E. ve Dumrul Y. (2012). “İkiz Açıklar Hipotezinin Geçerliliği: Teori ve Uygulama”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(3-4), ss.239-258.
• Kim C. and Kim D. (2006). “Does Korea Have Twin Deficits?”, Applied Economics Letters, 13, pp.675-680
• Kim S. and Roubini N. (2008) “Twin deficit or twin divergence? Fiscal policy, current account, and real exchange rate in the U.S.”, Journal of International Economics, 74, pp.362- 383.
• Kör E. (2012). İkiz açıklar hipotezi: Türkiye örneği (Yüksek Lisans Tezi ). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kuştepeli Y. (2001). An Empirical Investigation of The Feldstein Chain for Turkey, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt.2, No.1
• Küçüksucu M. (2012). Türkiye’de Bütçe Dengesi Ve Cari İşlemler Dengesi Arasındaki İlişki: 1998-2011 Dönemine Ait Ampirik Bir Uygulama, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi
• Oğuztürk B. S. ve Alparslan A. M. (2011). E-Ticaret Stratejisinde Entelektüel Sermayenin Görünümü, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:13.
• Peseran M. H. , Shin Y. and Smith R. J. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships, Journal of Applied Econometrics, 16(3), pp.289-326.
• Sever E.ve Demir M. (2007). Türkiye’de Bütçe Açığı ile Cari Açık Arasındaki İlişkilerin VAR Analizi ile İncelenmesi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İibf Dergisi, Nisan 2007, 2(1), ss.47-63.
• Şahin D. (2021). İkiz Açık Hipotezinin Geçerliliği: Türkiye Örneği (1995-2013). Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), ss.49–59.
• Uğur A. A. ve Karatay P. (2009). İkiz Açıklar Hipotezi: Teorik Çerçeve ve Hipoteze Yönelik Yaklaşımlar, Sosyo Ekonomi, Ocak-Haziran, ss.101-122.
• Ümit Ö. A. ve Yıldırım K. (2008). “İkiz Açıklar Hipotezi: Türkiye Analizi”, İktisat İşletme ve Finans, 23(267), ss.116-132.
• Vyshnyak O. (2000), Twin Deficit Hypothesis: The Case of Ukraine, http://www.kse.org.ua/uploads/file/library/2000/Vyshnyak.pdf , Erişim Tarihi: 24.03.2014
• Yılmaz B. E. Maliye Politikası, İstanbul Üniversitesi Açık Ve Uzaktan Eğitim Fakültesi