Batılı Gezginlerin Gözlem ve Değerlendirmelerinde Ankara Keçisi

Year 2021, Volume: 14 Issue: 28, 267 - 302, 10.06.2021

Mehmet Ak

https://doi.org/10.19060/gav.948971

Abstract

Osmanlı Devleti topraklarında dolaşan Batılı gezginler, Ankara Keçisi ile ilgili ayrıntılı bilgiler verdiler. Keçiyi köken olarak araştırıp kendilerine ait olabileceği ihtimali üzerinde durdular; ancak Türkistan Coğrafyası’ndan Türkler tarafından getirildiğini kabul ettiler. Keçileri görünüş, yaşadıkları ortam ve tiftik boyutu ile ele aldılar. Kırkım, tarama, eğirme, iplik, dokuma ve kumaş türlerinden bahsettiler. Tiftikten mamul iplik ile dokunan kumaşlar, Avrupa’da ve Dünya’da ilgi gördü. Bu arada keçi ve ham tiftiğin yurt dışına çıkarılması yasaktı. Mevcut ortamda Batılıların, keçilere ilgisi her geçen gün artarken 16. yüzyıldan itibaren girişimler başladı. Keçilere sahip olup, tiftik üretimini kontrol etmek istediler. 19. yüzyılda ham tiftik ve keçi ihracının önü açıldı. İspanya, Fransa, Amerika ve Avustralya’ya götürülen keçilerden istenilen verim alınamadı. İngiliz sömürgesi Güney Afrika’daki üretim denemeleri başarıya ulaştı. Böylece uluslararası pazarda Güney Afrika tiftiği 19. yüzyılın son çeyreğinde Türk tiftiğinin rakibi oldu. Buna rağmen dünyanın hiçbir yerinde Ankara tiftiğinin kalitesi yakalanamadı. Devlet, tiftik piyasasında yaşanan dalgalanmalar üzerine keçi ihracını yasakladı; ancak bu kesin çözüm olmadı. Keçi, tiftik, iplik ve kumaşlar, Ankara halkı için önemli bir gelir kaynağı iken bu 19. yüzyılda yavaş yavaş kaybedildi. Sanayi Devrimi sonrasında gelişen makinalı üretim karşısında yerli tiftik işletmeleri rekabet edemedi. Kapitülasyonların tek taraflı uygulanması, 1838 Balta Limanı Ticaret Anlaşması ile tiftik ihracının önünün açılması, Türk üretici ve yerli işletmeleri sarstı. Keçi besleyen Türk üretici azalırken üreticiler ve işletmeler kazancını, devlet ise vergi gelirini kaybetti.

Keywords

Ankara Keçisi, Keçi, Tiftik, Sof Kumaş, Şal Kumaş

References

• AINSWORTH, William Francis, Travels and Researches in Asia Minor, Mesopotamia, Chaldea, and Armenia, Vol. I, Harrison and Co., Printers, St. Martin’s Lane, London 1842.
• BARKER, William Burckhardt, Lares and Penates: or, Cilicia and its Governors; Being a Short Historical Account of that Province from the Earliest Times to the Present Day, (ed. William Francis Ainsworth), London 1853.
• BELON, Pierre, Les Observations de Plusieurs Singularitez et Choses Memorables, Trovuees en Grece, Asie, Indee, Egypte, Arabie, Chez Hierosme de Marnef, & la veufue Guillaume Cauellat, au mont S. Hilaire, a l’enseigne du Pelican, Paris 1588.
• BODEMEYER, Hauptmann E. Von, Quer Durch Klein-Asien in den Bulghar-Dagh, Druck und Verlag: Die Druck-und Verlags-Aktien Gesellschaft Vormals Dölter, Emmendıngen, Freiburg im Breisgau 1900.
• BOZKURT, Tolga, “Seyahatnamelerde Beypazarı”, Tarihin Peşinde, 8, 2012, s. 258-291.
• BROQUIERE, Bertrandon De La, Bertrandon De La Broquiere’in Denizaşırı Seyahati, (ed. Ch. Schefer, çev. İlhan Arda, yay. haz. Muhittin Salih Eren), Eren Yayınları, İstanbul 2000.
• BUFFON, Histoire Naturelle Quadrupedes, Tome Septieme, A la Librairie Stereotype De P. Didot, Paris 1799.
• BUSBEQUIUS, A. G., Travels into Turkey: Containing the Most Accurate Account of the Turks, and Neighbouring Nations, Printed for J. Robinson, at the Golden-Lyon in Ludgate-Street; and W. Payne, Opposite Durbam Yard in the Strand, London 1744.
• BUSBECQ, Ogier Ghislain De, Türk Mektupları, (ed. Emre Yalçın, çev. Derin Türkömer), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011.