ELAZIĞ YÖRESİNDEKİ SENOMANİYEN YAŞLI BAZİK VOLKANİZMANIN (YÜKSEKOVA KARMAŞIĞI) RB-SR TÜM KAYA İZOKRON MODEL YAŞLARIYLA DEĞERLENDİRİLMESİ

Year 2022, Volume: 56 Issue: 1, 92 - 102, 30.12.2022

Melek Ural

Abstract

Bu çalışmayla Neotetis in güney kolu içerisinde yer alan ve Elazığ-Malatya ili çevresinde (East Anatolia, Turkey) yüzeyleme gösteren yığışım karmaşığı birimlerinden olan Yüksekova Karmaşığı biriminin sırasıyla Elazığ batı, kuzey ve güneyinden - İspendere (Malatya D’su), Maden (Elazığ GD’su), Harput (Elazığ K’i)- bazik volkaniklerin ilk kez tüm kayaç Rb-Sr izokron yaşları irdelenmiştir. Sözkonusu bazik volkanitlerde genel olarak var olan alterasyon ve mineralojik bileşim, hem tüm-kayaç (K-Ar, Ar-Ar gibi) hem de mineral ayrımına (zirkon U-Pb gibi) dayalı radyometrik yaşlandırma yöntemlerinin uygulanabilirliğine imkan tanımadığından dolayı bu kayaçlar için Sr-Nd izotop analiz verileri yardımıyla tüm kaya izokron metoduyla yaşları test edilmiştir. Bu çalışmalar neticesinde incelenen volkanik kayaç örneklerinin tüm kaya Rb-Sr izokron yaşları 100.2 ± 3.3 My (Alt Kretase sonu-Senomaniyen alt sınırı) dir. Bu yaş daha önceleri bölgesel literatürde stratigrafik olarak belirlenmiş yaşlarla uyumludur. Sözkonusu izotopik veriler, karşılaştırılan noktalardaki kayac yüzleklerinin eş magmatik kökenli olabileceklerini de göstermiştir. Bu durum bir kez daha göstermiştir ki; Elazığ çevresinde yaygın yüzlekleri olan Yüksekova Karmaşığı bazik volkanitleri Üst Kretase’den sonraki tektonik olaylarla yığışmış ve farklı paleocoğrafik alanlarda konumlanmışlardır. Diğer taraftan bu alanların bir kısmında (Elazığ- Malatya güneyi) Maden karmaşığı olarak kabul edilen bazik volkanik birimin yaşları itibariyle Yüksekova Karmaşığı’na ait olduklarını ortaya koyar.

Keywords

Elazığ, Türkiye, Rb-Sr tüm kaya izokron, model yaş, bazik volkanit

Thanks

Rb-Sr tüm kaya izokron ölçümlerinden ötürü ODTÜ Merkez laboratuvar sorumlusu Doç. Dr.Serhat Köksal’a teşekkür ederim.

References

• Aksoy, E., Türkmen, i., Turan, M. and Meriç, E., 1999. New findings on stratigraphic position and depositional environment of Harami Formation (Upper Campanian-Maastrichtian), South of Elazig. The Bulletin of Turkish Association of Petroleum Geologist, 11 (1), 1-15.
• Beyarslan, M., 1991. İspendere (Kale-Malatya) ofiyolitlerinin petrografik özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ, 56s.
• Dündar, M. K., 2004. Malatya-Pütürge arasında yüzeyleyen Maden Grubu’nun mineralojik-petrografik incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Sivas, 88s.
• İnceöz, M., 1994. Harput (Elazığ) yakın kuzeyi ve doğusunun jeolojik özellikleri, Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ, 112s.
• Erdem, E., 1987. Elazığ Kartaldere-Gölardı (Hazar gölü KD’su) yöresi magmatik kayaçların petrografik incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ, 72s.
• Erdem, E., 1994. Pütürge (Malatya) Metamorfitleri’nin petrografik ve petrolojik özellikleri, Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ, 94s.
• Erdoğan, B., 1982. Ergani-Maden Yöresindeki Güneydoğu Anadolu Ofiyolit kuşağının jeolojisi ve volkanik kayaçları, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 25, 49-50.
• Kaya, A., 1993. Gezin-Maden (Elazığ) çevresinde jeolojik araştırmalar, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ, 71s.
• Kaya, M. ve İnceöz, M., 2001. Elazığ çevresinde Harami Formasyonu'nun foraminifer içeriği ve fasiyes özellikleri. Geosound Yerbilimleri Dergisi, 39, 143-154.
• Karaoğlan, F., Parlak, O., Klötzli, U., Koller, F., & Rızaoğlu, T., 2013. Age and duration of intra-oceanic arc volcanism built on a suprasubduction zone type oceanic crust in southern Neotethys, SE Anatolia. Geoscience Frontiers, 4(4), 399-408.
• Nurlu, 2009. İspendere (Malatya) Ofiyoliti’nin kökensel incelemesi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana, 67s.
• Nurlu, N., Parlak O., 2010. Petrography of the İspendere (Malatya) Ophiolite (İspendere (Malatya) ofiyoliti’nin petrografisi). Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 22 (1).
• Parlak, O., Rızaoğlu, T., Bağcı, U., Karaoğlan, F., & Höck, V., 2009. Tectonic significance of the geochemistry and petrology of ophiolites in southeast Anatolia, Turkey. Tectonophysics, 473(1-2), 173-187.
• Parlak, O., Karaoğlan, F., Rizaoğlu, T., Nurlu, N., Bağci, U., Höck, V., Öztüfekçi-Önal, A., Kürüm, S., & Topak, Y., 2013. Petrology of the İspendere (Malatya) ophiolite from the Southeast Anatolia: Implications for the Late Mesozoic evolution of the southern Neotethyan ocean. Geological Society, London, Special Publications, 372(1), 219-247.
• M.T.A, 2002. 1/500.000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara. Sönmez, M., 1995. Hazar Köyü (Elazığ) GB’sının jeolojik özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ, 77s.
• Tekin, U.K., Ural, M., Göncüoğlu, M.C., Arslan, M. ve Kürüm, S., 2015. Upper Cretaceous Radiolarian ages from an arc–back-arc within the Yüksekova Complex in the southern Neotethys mélange, SE Turkey, Comptes Rendus Palevol, 14 (2), 73-84.
• Ural, M., 2012. Elazığ ve Malatya Çevresindeki Yüksekova Karmaşığı Bazik Volkanitlerinin Petrokimyası, Petrolojisi ve Yaşı, Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Ural, M., Arslan, M., Göncüoğlu, M.C., Tekin, U.K. ve Kürüm, S., 2015. Late Cretaceous arc and back-arc formation within the Southern Neotethys: whole-rock, trace element and Sr-Nd-Pb isotopic data from basaltic rocks of the Yüksekova Complex (Malatya-Elazığ, SE Turkey), Ofioliti, 40 (1).
• Ural, M., Sayit, K., Koralay, O.E., & Goncuoglu, M.C. 2021. Geochemistry and Zircon U‐Pb Dates of Felsic‐Intermediate Members of the Late Cretaceous Yüksekova Arc Basin: Constraints on the Evolution of the Bitlis–Zagros Branch of Neotethys (Elazığ, E Turkey). Acta Geologica Sinica‐English Edition, 95(4), 1199-1216.
• Ural, M., Sayit, K., & Tekin, U.K., 2022. Whole-Rock And Nd-Pb Isotope Geochemıstry And Radıolarıan Ages Of The Volcanıcs From The Yüksekova Complex (Maden Area, Elazığ, E Turkey): Implıcatıons For A Late Cretaceous (Santonıan-Campanıan) Back-Arc Basin In The Southern Neotethys. Ofioliti, 47(1), 65-83.
• Ural, M., Sarı, B., 2019. “New Planktonic Foraminifera Data from the Upper Cretaceous Pelagic Limestones of the Yüksekova Complex in the Maden Area (Southeast of Elazığ, Eastern Turkey)”, The World Multidisciplinary Earth Sciences Symposium (WMESS, 9-13 September), Proceedings, Prague, Czech Republic.
• Ural, M., Kaya-Sarı, M., 2019. “Paleogeographic and Age Findings on Planktonic Foraminiferal Assemblages of Yüksekova Complex in the Northeast of Elazığ (Eastern Turkey)”, The World Multidisciplinary Earth Sciences Symposium (WMESS, 9-13 September), Proceedings, Prague, Czech Republic.