FORMATION OF RELIGIOUS IDENTITY IN THE ADOLESCENCE: A EVALUATION IN THE CONTEXT OF SOCIAL LEARNING THEORY

Yıl 2015, Cilt: 4 Sayı: 7, 115 - 132, 01.06.2015

Filiz Orhan , Abdullah Dağcı

Öz

This study focus on the period of adolescence is research that of subject in religion teaching benefitable from the social learning theory. Method of literature review was used in the research, and was dealt with possibilities and limits of practicability of social learning theory on the religion teaching. According to the results, in the period of adolescence in which individuals showed a significant spiritual and physical improvement, it is found out that religious behaviors, which are desired to be developed by the religion and society, can be acquired through social learning. Based on the thesis that religion is also socially learned, it is found that the role of the adolescents’ observing his society and taking people as a role-model will be effective in adolescents’ acquiring the religious identity. Adolescences, through following religious values and norms, integrate into their society and internalize the religious values, which is a necessity for continuation of the society. As a results, since religious religion have realized as modeling and observation in the period of adolescence, to be realized of religion teaching as take into consideration adolescencents’ social developments have influence on the continuity and persistency of religious attitudes and behaviours.

Anahtar Kelimeler

Religion teaching, observation, modelling, social learning, socialization.

ERGENLİKTE DİNİ KİMLİĞİN İNŞASI: SOSYAL ÖĞRENME KURAMI AÇISINDAN BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Ergenlik dönemi üzerine yoğunlaşan bu çalışma, din öğretiminde sosyal öğrenme kuramından yararlanabilme konusu üzerine teorik bir araştırmadır. Kaynak tarama yöntemi kullanılarak yapılan bu araştırmada din öğretimine sosyal öğrenme kuramının uygulanabilirliğinin imkânları ve sınırları ele alınmıştır. Araştırma sonuçlarına göre bireyin ruhî ve fizikî açıdan önemli bir gelişim gösterdiği ergenlik döneminde, dinin ve toplumun kazandırmak istediği tutum ve davranışların sosyal öğrenme aracılığıyla kazandırılabileceği anlaşılmaktadır. Dinin sosyal olarak da öğrenildiği tezinden hareket edilerek, ergenin dinî kimlik kazanmasında çevresindeki rol-modellerin davranışlarını gözlemlemesinin ve model almasının etkili olduğu bilinmektedir. Ergenin toplumun ortaya koyduğu dinî değer ve normlara uygun hareket etmesiyle topluma uyum sağladığı, dinî değerleri benliğinin bir parçası haline getirmesinin toplumda varlığını sürdürebilmesi için gerekli olduğu ortaya çıkmaktadır. Sonuç olarak ergenlikte din öğrenimi model alma ve gözlem yoluyla gerçekleştiğinden söz konusu öğretimin ergenlerin sosyal gelişimi göz önünde bulundurularak gerçekleştirilmesi, dinî tutum ve davranışın kalıcı ve sürekli olmasında etkili olur.

Anahtar Kelimeler

Din öğretimi, gözlem, model alma, sosyal öğrenme, toplumsallaşma.

Kaynakça

• Adler, A. (1976), Superiority and Social Interest: A Collection of Later Writings, Northwestern University Press, New York.
• Akers, R. L. (1985), Deviant Behavior: A Social Learning Approach, Wadsworth Publication, Belmont/ABD.
• Akers, R. L. (1998), Social Learning and Social Structure: A General Theory of Crime and Deviance, Northeastern University Press, Boston/ABD.
• Albayrak, A. (1995), “Ergenlerin Dinî Gelişiminde Sevgi ve Korku Motifinin Etkinliği”, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Allport, G. W. (2004), Birey ve Dinî (Çev: Bilal Sambur), Elis Yayınları, İstanbul.
• Apaydın, H. (2001), “Kişilik Özelliklerinin Dinî Tutum ve Davranışlara Etkisi”, Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Aydoğan, A. (2005), “Ferdiyet ve Şahsiyet”, Kişilik Oluşumu ve Sorunları içinde, İz Yay., İst.
• Aygün, Adem (2000), “Kişilik Psikolojisi ve Dindarlık”, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Ayten, A. (2005), “Kendini Gerçekleştirme ve Dindarlık: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c.29, sayı:2, s.185-204.
• Bandura, A. (1971), “Behavior Therapy from a Social Learning Perspective”, Proceedings of the19. International Congress of Psychology, London.
• Bandura, A. (1977), Social Learning Theory. Prentice-Hall Inc., Englewood Cliffs/ABD.
• Bandura, A. (1986), Social Foundations of Thought and Action: A Social Cognitive Theory, Prentice- Hall Inc., Englewood Cliffs/ABD.
• Bauman, Z. (1998), Sosyolojik Düşünmek (Çev: A. Yılmaz), Ayrıntı Yay., İst.
• Berger, P. L. (1982), Invitation to Sociology, Penguin Pub., England.
• Bostancı, M. N. (2003), "Etnisite, Modernizm ve Milliyetçilik", Türkiye Günlüğü, sayı:75, s. 5-33.
• Burger, J. M. (2006), Kişilik (Çev: İ. Deniz ve E. Sarıoğlu), Kaknüs Yay., İst.
• Cüceloğlu, D. (1996), İnsan ve Davranışı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Demirbaş, M. ve Yağbasan, R. (2005), “Sosyal Öğrenme Teorisine Dayalı Öğretim Etkinliklerinin, Öğrencilerin Bilimsel Tutumlarının Kalıcılığına Olan Etkisinin İncelenmesi”, Uludağ Eğitim Fakültesi Dergisi, c.18, sayı:2, s.363-382.
• Dewey, John (1976), “Okulda Ahlâk Eğitimi” (Çev: A. F. Oğuzkan), Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, c.9, sayı:1-4, s.117-123.
• Doğan, R. ve Tosun C. (2003), İlköğretim 4. ve 5. Sınıflar İçin Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretimi. PegemA Yay., Ankara.
• Dönmezer, S. (1978), Sosyoloji, Merter Yay., İst.
• Freud, S. (1996), Günlük Yaşamın Psikopatolojisi (Çev: F. Yeğin), Payel Yay., İstanbul.
• Fromm, E. (2004), Psikanaliz ve Din (Çev: A. Arıtan), Arıtan Yay., İstanbul.
• Giddens, A. (2005), Sosyoloji, Ayraç Yay., Ankara.
• Gökalp, E. (2009), “Medya, Kitle İletişimi ve Toplum” Sosyolojiye Giriş içinde (Der: N. Suğur), AÖF Yay., Eskişehir, s. 268-301.
• Gültekin, M. (ed.) (2008), Eğitim Bilimine Giriş, AÖF Yay., Eskişehir.
• Günay, Ü. (1992), Eğitim Sosyolojisi Dersleri, Erciyes Üniversitesi Yay., Kayseri.
• Günay, Ü. (1999), Erzurum ve Çevre Köylerinde Dinî Hayat, Erzurum Kitaplığı, İstanbul.
• Haralambos, M. et al. (1995), Sociology: Themes and Perspectives, Harper Collins Pub., London.
• Kartopu, S. (2015), Öz yeterlilik, Kimlik Duygusu ve Dindarlık Eğilimi, Gümüşhane Üniversitesi Yay., Ankara.
• Koç, M. (2004), “Gelişim Psikolojisi Açısından Ergenlik Dönemi ve Genel Özellikleri”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c.2, sayı:17, s. 231- 156.
• Kulaksızoğlu, A. (2006), Ergenlik Psikolojisi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Laing, R. D. (1971), The Politics of Family, Vintage Press, New York.
• Lickona, T. (1991), Educating for Character: How Our Schools Can Teach Respect and Responsibility, Bantam Press, New York/ABD.
• Maccoby, E. E. (1992),“The Role of the Parents in the Socialization of Children: An Historical Overview”, Developmental Psychology, c.28, sayı:6, s.1006-1017.
• Malone, Y. (2002), “Social Cognitive Theory and Choice Theory: A Compatibility Analysis”, International Journal of Reality Therapy, c.22, sayı:1, s.10-13.
• Marshall, G. (1999), Sosyoloji Sözlüğü (Çev: O. Akınhan ve D. Kömürcü), Bilim ve Sanat Yay., Ankara.
• Mehmedoğlu, A. U. (2004), Kişilik ve Din, DEM Yay., İstanbul.
• Onay, A. (2004), Dindarlık, Etkileşim ve Değişim, DEM Yay., İstanbul.
• Özbay, Ö. (2007), “Üniversite Öğrencileri arasında Din ve Sosyal Sapma”, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c.31, sayı:1, s.1-24.
• Özkalp, E. (ed.) (1991), Davranış Bilimlerine Giriş, Anadolu Ün. Yay., Eskişehir.
• Özkalp, E. (2007), Sosyolojiye Giriş, Ekin Yay., Bursa.
• Özyurt, C. (2007), “Durkheim Sosyolojisinde Ahlâkî Kontrol Sorunu”, Değerler Eğitimi Dergisi, c.5, sayı:13, s.115-121.
• Pajares, F. (2002), Overview of Social Cognitive Theory and Self Efficacy.
• Reisinger, Y. and Turner, L. W. (2003), Cross-cultural Behaviour in Tourism: Concepts and Analysis, Elsevier Pub., Oxford/UK.
• Rosenberg, M. (1981), “The Self-Concept: Social Product and Social Force”, in Social Psychology: Social Perspectives (ed: M. Rosenberg and R. H. Turner), Basic Pub., New York, s.593-624.
• Rotter, J. (1954), Social Learning and Clinical Psychology, Prentice-Hall Pub., Englowood Cliffs/ABD.
• Rotter, J. (1982), The Development and Applications of Social Learning Theory: Selected Papers, Praeger Pub., New York/ABD.
• Simon, S. B. et al. (1972), Values Clarification: A Handbook Of Practical Strategies for Teachers and Students, Hart Pub., New York/ABD.
• Slattery, M. (2007), Sosyolojide Temel Fikirler (Çev: Ü. Tatlıcan vd.), Sentez Yay., Bursa.
• Schunk, D. H. et al. (1987), “Peer-Model Attributes and Children‟s Achievement Behaviors”, Journal of Educational Psychology, c.79, sayı:1, s.54-61.
• Vygotsky, L. S. (1998), Düşünce ve Dil (Çev: S. Koray), Toplumsal Dönüşüm Yay, İstanbul.
• Yaparel, R. (1987), “Dinin Tarifi Mümkün mü?”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c.4, s.403-417.
• Yapıcı, A. (2004), “Din Bilimleri Alanında Yapılan Empirik Çalışmalarda Karşılaşılan Metodolojik Bir Problem: Ölçek mi Olguyu, Olgu mu Ölçeği Oluşturmakta?”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c.4, sayı:1, s.85-118.
• Yavuz, K. (1987), Çocukta Dinî Duygu ve Düşüncenin Gelişmesi, DİB Yay., Ankara.
• Yörükoğlu, A. (2000), Gençlik Çağı, Özgür Yay., İstanbul.