ORTOPEDİ VE TRAVMATOLOJİ HEMŞİRELERİNİN DEĞİŞEN VE GELİŞEN ROLÜ: FRAKTÜR LİYEZON HEMŞİRELİĞİ

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 53 - 62, 25.06.2018

Sevil Güler Demir , Nevra Kalkan , Sevinç Taştan

Öz

Günümüzde sağlık alanındaki bilimsel ve teknolojik yenilikler, hastalıkların önlenmesi ve erken dönemde tedavisine olanak sağlamaktadır. Ayrıca, eğitimdeki ilerlemeler ve yaşam standartlarının yükselmesi, yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranını giderek artırmaktadır. Yaşlanmayla birlikte meydana gelen fizyolojik ve psikososyal değişiklikler, kas-iskelet sistemini etkileyerek yaşlı bireylerde, yaşamı tehdit eden düşmeler, kırıklar ve osteoporoz gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olmaktadır. Kırıkların ve düşmelerin önlenmesi amacıyla geliştirilen fraktür liyezon hizmetleri, osteoporozun erken tedavisini başlatarak, daha fazla kırık gelişmesini ve düşmeleri önleyerek mümkün olan en iyi hasta bakımını sağlamayı amaçlamaktadır. Son yıllarda giderek önem kazanmakta olan ve kırık riski olan hastaları belirlemek, bireysel değerlendirme yapmak, tedaviyi yönetmek, hastaları, bakımı ve sonuçlarını uzun dönemde takip etmek gibi temel unsurlara sahip fraktür liyezon hizmetlerinin yürütülmesinde ise fraktür liyezon hemşireleri aktif rol oynamaktadır. Bu derlemede, fraktür liyezon hizmetleri, fraktür liyezon hizmetlerinin temel unsurları, fraktür liyezon hemşireliği ve başlıca sorumlulukları hakkında güncel literatür doğrultusunda bilgi verilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ortopedi hemşireliği, fraktür liyezon hemşireliği, kırıkların önlenmesi, kırık, osteoporoz

Kaynakça

• Ucuzal M, Akyolcu N. Yaşlı hastalarda ameliyat sonrası bilişsel değişiklikler. Turk Geriatr Derg. 2008; 11(3): 119-27. 2. Erdil F, Bayraktar N. Yaşlı bireylerde kas-iskelet sorunlarına yönelik hemşirelik yaklaşımları. İ.Ü.F.N. Hem. Derg. 2010; 18(2): 106-113. 3. Türkiye İstatistik Kurumu. İstatistiklerle Yaşlılar, 2017. Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, 27595. Tarih: 27.03.2018 Erişim Adresi: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27595 4. Savcı A, Bilik Ö. Ortopedi ve travmatoloji kliniğinde geriatrik değerlendirme. DEUHFED. 2014; 7(2): 156-163. 5. Kamienski M, Tate D, Vega M. The silent thief diagnosis and management of osteoporosis. Orthop Nurs. 2011; 30(3):162-171. 6. Borgström F, Lekander I, Ivergard M, Störm O, Svedbom A, Alekna V. et al. The international costs and utilities related to osteoporotic fractures study (ICUROS)-quality of life during the first 4 months after fracture. Osteoporos Int. 2013; 24(3):811-823. 7. Jürisson M, Pisarev H, Kanis J, Borgström F, Svedbom A, Kallikorm R. et al. Quality of life, resource use, and costs related to hip fracture in Estonia. Osteoporos Int. 2016; 27: 2555-2566. 8. Kwon H, Ha Y, Yoo J. Health-related quality of life in accordance with fracture history and comorbidities in Korean patients with osteoporosis. J Bone Metab. 2016; 24(3):199-206. 9. CDC Centers for Disease Control and Prevention. Hip Fractures Among Older Adults. Date: 27.03.2018, Available: www.cdc.gov/ncipc/factsheets/adulthipfx.htm 10. Erdil F, Çelik SŞ. Kalça kırığı olan yaşlı hastanın ameliyat sonrası bakımı, sağlıklı yaşlanma önerileri. Tarih: 27.03.2018, Erişim adresi: http://www.gebam.hacettepe.edu.tr/oneri/KALCA_KIRIGI_OLAN_HASTANIN_BAKIMI.pdf 11. Tuzun S, Eskiyurt N, Akarirmak U, Saridogan M, Senocak M, Johansson H, et al. Incidence of hip fracture and prevalence of osteoporosis in Turkey: the FRACTURK study. Osteoporos Int. 2012; 23: 949-955. 12. Meray J, Peker Ö, El Ö, Günendi Z. Osteoporoz tanımı ve sosyoekonomik boyutu. Editör: Meray J, Peker Ö. Osteoporozda Tanı ve Tedavi, 1. baskı. Galenos Yayınevi, İstanbul. 2012 s: 1-7. 13. Charalambous CP, Mosey C, Johnstone E, Akimau P, Gullett TK, Sıddıque I, et al. Improving osteoporosis assessment in the fracture clinic. Ann R Coll Surg Engl. 2009; 91: 596-598. 14. Öncel S. Osteoporozda klinik değerlendirme. Editör: Meray J, Peker Ö. Osteoporozda Tanı ve Tedavi, 1. baskı. Galenos Yayınevi, İstanbul. 2012 s. 45-49. 15. Boudou L, Gerbay B, Chopin F, Ollagnier E, Collet P, Thomas T. Management of osteoporosis in fracture liaison service associated with long-term adherence to treatment. Osteoporos Int. 2011; 22: 2099-2106. 16. Stephenson S. Developing an orthopaedic elderly care liaison service. Journal of Orthop Nurs. 2003; 7: 150-155. 17. Larsson S. Time to invest in a ‘‘fracture liaison nurse’’! Injury, Int. J. Care Injured. 2007; 38: 1225-1226. 18. Almada P, Archer R. Planning ahead for better outcomes preparation for joint replacement surgery begins at home! Orthop Nurs. 2009; 28 (1): 3-8. 19. Berg P, Schweitzer DH, Hoard PMM, Bergh JP, Geusens PP. Meeting international standarts of secondary fracture prevention: a survey on fracture liaison services in the Netherlands. Osteoporos Int. 2015; 26: 2257-2263. 20. Mitchell PJ. Fracture Liaison Services: the UK experience. Osteoporos Int. 2011; 22 (1): 487-494. 21. Aizer J, Bolster MB. Fracture Liaison Services: Promoting enhanced bone health care. Curr Rheumatol Rep. 2014; 16(11):455. 22. Walters S, Khan T, Ong T, Sahota O. Fracture liaison services: improving outcomes for patients with osteoporosis. Clin Interv Aging. 2017; 12: 117–127. 23. Langan M. Fracture factors. World of Irish Nursing & Midwifery (WIN). 2006; November: 51-52. 24. Wright SA, McNally C, Beninger T, Marsh A, Finch MB. Osteoporosis fracture liaison experience: the Belfast experience. Rhemumatol Int. 2005; 25: 489-490. 25. Huntjens KMB, van Geel TACM, Blonk MC, Hegeman JH, van der Elst M, Willems P. et al. Implementation of osteoporosis guidelines: a survey of five large fracture liasion services in the Netherlands. Osteoporos Int. 2011; 22: 2129-2135. 26. Premaor MO, Pilbrow L, Tonkin C, Adams M, Parker RA, Compston J. Low rates of treatment in postmenopousal women with a history of low trauma fractures: results of audit in a fracture liasion service. QJM. 2010; 103: 33-40. 27. Wallace IR, Callachand F, Elliokt J, Gardiner PV. An evaluation of an enhanced fracture liaison service as the optimal model for secondary preventation of osteoporosis. JRSM Short Rep. 2011; 2 (8):1-6. 28. Cooper MS, Palmer AJ, Seibel MJ. Cost-effectiveness of the Concord minimal trauma fracture liasion service, a prospective, controlled fracture prevention study. Osteoporos Int. 2012; 23: 97-107. 29. McLennan AR, Wolowacz SE, Zimovetz EA, Beard SM, Lock S, McCrinck L. et al. Fracure Liaison Services for the evaluation and management of patients with osteoprotic fracture: a cost-effectiveness evaluation based on data collected over 8 years of service provision. Osteoporos Int. 2011; 22: 2089-2098. 30. Inderjeeth CA, Glennon DA, Poland KE, Ingram KV, Prince RL, van VR. et al. A multimodal intervention to improve fragility fracture management in patients presenting to emergency departments. Med J Austral. 2010; 193: 149-153. 31. Vaile JH, Sullivan L, Connor D, Bleasel BF. A year of fractures: a snapshot analysis of the logistics, problems and outcomes of a hospital-based fracture liasion service. Osteoporos Int. 2013; 24(10): 2619-2625. 32. Eeekman DA, Helden SH, Huisman AM, Verhaar HJJ, Bultink IEM, Geusens PP, et al. Optimizing fracture prevention: the fracture liaison service, an observational study. Osteoporos Int. 2014; 25: 701-709. 33. McLellan AR, Gallacher SJ, Fraser M, McQuillian C. The Fracture liasion service: success of a program for the evaluation and management of patients with osteoporotic fracture. Osteoporos Int. 2003; 14: 1028-1034. 34. Ortopedi ve Travmatoloji Hemşireleri Derneği. OTHED Hakkında. Tarih: 11.6.2018, Erişim Adresi: http://othed.org.tr/Default.aspx 35. International Osteoporosis Foundation. Educating nurses in fragility fracture management. Date: 11.6.2018, Available: https://www.iofbonehealth.org/news/educating-nurses-fragility-fracture-management