ÇEK KANUNU’NDA YAPILAN SON DÜZENLEMELER IŞIĞINDA KARŞILIKSIZ ÇEK SORUNUNA BİR ÇÖZÜM OLARAK KARŞILIKLI SİGORTA VE TÜRKİYE’DEKİ UYGULAMASI

Year 2022, Volume: 12 Issue: Özel Sayı, 112 - 141, 31.10.2022

Eda Kurt , Ömer Adil Atasoy

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1096530

Abstract

Dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını ülkemiz ekonomisini de olumsuz etkilemiştir. Bu olumsuz durumun ekonomik idare hukuku kapsamında iyileştirilmesi için pek çok düzenleme yapılmıştır. İlk olarak 7226 sayılı Torba Yasa’nın 49. Maddesi ile Çek Kanunu’na geçici 5. Madde eklenmiş ve bununla cezaların infazı öngörülen sürelerde çek bedelinin on da birinin ödenmesi şartıyla durdurulmuştur.
Nihayet 7333 sayılı Torba Kanun, 28.07.2021 tarihinde kabul edilmiş ve 31551 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Torba Yasanın 17. Maddesi ile çek bedelinin on da birinin ödenmesi için öngörülen süre 30.06.2022 tarihine kadar uzatılmıştır. Torba Kanunun 17. Maddesine göre infaz ertelemesi, 30.04.2021 tarihine kadar işlenen suçları kapsamaktadır ki bu infaz etelemesinden yararlanacakların kapsamını önceki düzenlemeye göre genişletmiş durumdadır.
Ark arkaya yapılan bu infaz ertelemeleri ve bunların kapsamının genişletilmesi, soruna kısa vadede ve salt borçlu tarafın mağduriyetini giderir nitelikte geçici bir çözüm getirmektedir. Tüm tarafların mağduriyetlerini gideren uzun vadede kalıcı bir çözüm halihazırda sunulabilmiş değildir.
Çalışmanın konusu alternatif bir çözüm yolu olarak Sigorta Hukuku’nun özellikle de karşılıklı sigorta türünün nasıl bir çözüm sunabileceği ve mevcut sigorta sistemi içerisinde nasıl bir yöntem izlenebileceği olacaktır. Ayrıca elektronik çek sisteminin sorunun çözümünde etkili olup olmayacağı üzerinde de kısaca durulacaktır.
Çalışmada ilk olarak karşılıksız çek keşidesinin altında yatan temel etkenler araştırılmış ve güncel veriler ışığında bir değerlendirme yapılmıştır. Ardından karşılıklı sigorta kavramı ve Türkiye’deki örnekleri Katılım Sigortacılığı incelenmiş, çek bedelinin sigortalanmasının piyasaya olası etkileri tartışılmıştır.

Keywords

Çekte Vade Sorunu, Çek Anlaşması, Etkin İhlal, Karşılıklı Sigorta, Ahlaki Risk

References

• Referans1 ACAR, Serdar, Kulüp Sigortası Protection & Indemty, 1. Bası, Vedat Kitapçılık, 2008, s.23.
• Referans2 ALGANTÜRK, Didem S., Kulüp Sigortası, Yayımlanmamış, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Ana Bilim Dalı, , İstanbul, 2000. s.113.
• Referans3 AKKIR, Adem/ Dönmez Emre, Covid-19 Virüsünün Çekte İbraz Sürelerine İlişkin Mücbir Sebep Etkisi, https://www.mondaq.com/turkey/litigation-contracts-and-force-majeure/921208/covid-19-virsnn-ekte-304braz-srelerine-304li351kin-mcbir-sebep-etkisi (erişim tarihi: 05.06.2020).
• Referans4 AKSOY, Nazım, “İhracat Kredi Sigortası Kavramı, Hukuki Niteliği ve Benzer Kurumlarla Karşılaştırılması”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, CİLT:.4, SAYI:1.
• Referans5 ALTINTAŞ, Kadir M., “Katılım Bankacılığı Çerçevesinde Alternatif Bir Sigorta Sistemi: Tekafül Sigorta Sisteminin Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, YIL: 2016, CİLT:16, SAYI:2, (s.115-142).
• Referans6 ALHAN, Yunus/ ULUĞ CİCİM, İlknur, “Avrupa Sözleşmesi Hukukunda Uzmanlar Grubunun Final Raporu, Bölüm V: Mali Sorumluluk Sigortası”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S.1.
• Referans7 ATASOY, Ömer A./ KURT, Eda, “Bir Karşılıklı Sigorta Kolu Olarak Türkiye’de Katılım Sigortacılığı ve Çek Bedelinin Katılım Sigortası ile Güvenceye Alınması”, (Hakemli Makale), Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, YIL: 2021, SAYI:46, (s.1-36).
• Referans8 AYHAN, Rıza/ ÇAĞLAR, Hayrettin/ ÖZDAMAR Mehmet, Sigorta Hukuku Ders Kitabı, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 4. Baskı, Ankara, 2020, s.2.
• Referans9 AYZİT, Müge, Dünyada ve Türkiye’de Mevduat Sigorta Sistemi Uygulamaları, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdürlüğü Uzmanlık Yeterlilik Tezi.
• Referans10 BURUCUOĞLU, Göktuğ, Kulüp Sigortası Çerçevesinde Eşyanın Zıyaı veya Hasarı Halinde Teminatın Kapsamı, Yayımlanmamış, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Ana Bilim Dalı, , Ankara, 2019, s.26.
• Referans11 ÇETİN Çiğdem/ ÖZÜDOĞRU, Haşim, “Türkiye’de Sigortacılıkta Güncel Sorunlar”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, YIL: 2017, CİLT: 50, SAYI:2, (s.57-70).
• Referans12 ÇETİNTÜRK, Ekrem/ YILDIRIM, Zeki, “İbraz Edilen Çekle İlgili Olarak Karşılıksızdır İşlemi Yapılması Halinde Nasıl Bir Yaptırım Uygulanması Gerektiği Sorunu”, TBB Dergisi, YIL: C.25, S.103.
• Referans13 DEMİRAL, Arif, “İhracat Kredi Sigortasının Önemi: Türkiye Örneği”, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, CİLT:10, SAYI:19.
• Referans14 DEMİRCİ, Serdar, “Sigortacılıkta Yeni Bir Yaklaşım: Katılım Sigortacılığı”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, YIL:2019, CİLT:10, SAYI:1, (s.25-39).
• Referans15 DEMİRCİ, Serdar, “Sigorta Kooperatifçiliği: Türkiye Uygulaması”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, YIL:2018, CİLT:9, SAYI:1, (s.389-418).
• Referans16 GÜVEYİ, Nazmiye, “Anglo Sakson Hukuk Sistemi ve Kara Avrupası Hukuk Sistemi Boyutuyla Ekonomik İdare Hukuku Üzerine Bazı Düşünceler”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, YIL:2017, CİLT:21, SAYI:1, (s.83-122).
• Referans17 KARA KILIÇARSLAN, Seda, “Sübjektif İmkansızlık Kavramı ve Benzer Kavramlardan Ayırt Edilmesi”, Terazi Hukuk Dergisi, CİLT:14, SAYI:150.
• Referans18 KARASU Rauf, “6120 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun Sorumluluk Sigortalarına İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, CİLT:2.
• Referans19 KARAYALÇINİ, Yaşar, 3167 Sayılı Kanunun Hazırlanması ve Uygulanması Hakkında Açıklamalar: Çek Sempozyumu II, Ankara, 2002.
• Referans20 KENDİGELEN, Abuzer/ KIRCA, İsmail, Kıymetli Evrak Hukuku Genel Esaslar Kambiyo Senetleri, On İki Levha Yayınları, İstanbul.
• Referans21 KUBİLAY, Huriye/ ÖZKAN, Cem, “Ticari Kredi Sigortasının Hukuki Yapısı ve Güncel Sorunlar”, Ankara Barosu Dergisi, YIL: 2017/3.
• Referans22 KURT, Eda, Karşılıksız Çek Keşide Edilmesini Önlemek İçin Alınabilecek Hukuki Tedbirler ve Elektronik Çek, Onikilevha Yayınları, 2021.
• Referans23 KUTLU GÜNDOĞDU, Fatma/ ÇETİNER, Müge/ EKE, Selda, “Kredili Satışlarda Kredi Riskinin Transferi, Kredi Sigortasının Ekonomik Büyümeye Etkisinin İncelenmesi Türkiye Örneği,” Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırma Dergisi, YIL: 2018, CİLT:3, SAYI:4, (s.779).
• Referans24 LAÇİNBALA, Yasin/ ÜNSAL, Hilmi, “Katılım Sigortacılığında (Tekafül) Pencere Sistemi’nin Değerlendirilmesi”, Sosyoekonomi Dergisi, YIL: 2019, CİLT:27, SAYI:42, (s.181-202).
• Referans25 ÖNER, Hadin M., “Katılım Sigortacılığı Yönetmeliği Perspektifinde İslami Sigortacılığın Gelişimi”, Yükselen Ekonomiler ve Politika Dergisi, YIL: 2018, CİLT:3, SAYI:1, (s.59-71).
• Referans26 ÖZBİLGİN, İzzet G., Operasyonel Risk, www.bilisimdergisi.org/s145 (erişim tarihi: 19.08.2021).
• Referans27 ÖZSAĞIR, Arif, “Ekonomide Güven Faktörü”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, YIL: 2007, CİLT:6, SAYI:20, (s.46-62).
• Referans28 ÖZÜDOĞRU, Haşim/ TAŞDELEN, Elif, “Kooperatif Sigortacılığının Sigorta Sektöründeki Yeri”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, YIL: 2017, CİLT:52, SAYI:1.
• Referans29 ÖZEN, Burak, “İradeyi Gösteren Fiillerle Kredi Açma Sözleşmesinin Kurulması”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, YIL: 2016, CİLT:11, SAYI:145-146 (Hakemli Makale), (s.245-263).
• Referans30 PASLI, Ali, Covid-19 Salgının Çek Hukukuna Etkisi: Güncel Koşullar Sürerken Çek İbrazı Mümkün Müdür? 31.03.2020, www.ticaretkanunu.net, (erişim tarihi: 12 Nisan 2020).
• Referans31 REİSOĞLU, Seza, Çek Hukuku, Ankara.2011, (s.37-38).
• Referans32 SANLI, Kerem C., “Borca Aykırı Davranış Ekonomik Açıdan Etkin Olabilir mi? Türk Hukuku Açısından Bir Değerlendirme”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, YIL:2014, CİLT:30, SAYI:3, (s.95-173).
• Referans33 SOYER, Güleç S., Borç İçin Hapis Yasağı ve Karşılıksız Çek Suçu, Yeni Çek Kanunu Hükümlerine Göre Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara. 2011, s.291.
• Referans34 ŞAHİN, Mervan, İstanbul Üniversitesi İslam İktisadı ve Finans Ana Bilim Dalı, İslami Bir Sigorta Deneyimi Olarak Tekafül, IV. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi- Bildiriler Kitabı IV, (s.349-358).
• Referans35 ULUĞ CİCİM, İlknur, “Sigorta Hukuku’nda Güvence Hesabı”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, YIL: 2011, CİLT:1, SAYI:1, (s.105-117).
• Referans36 YAZICI YANIK, Merve, Sigorta Hukukundaki Kanuni Halefiyet Kavramı ve Hükümlerinin Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış, Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Referans37 YAZICIOĞLU, Emine/ ŞEKER ÖĞÜZ, Zehra, Sigorta Hukuku, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ders Kitapları Dizisi: 2, 1. Baskı, Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2019.
• Referans38 YILDIRIM, Ferhat, Sigorta Tarihine Türk Hukuku ve Mukayeseli Hukuk Açısından Kısa Bir Bakış, YIL:2016, III. Ulusal Meslek Yüksek Okulları Sosyal ve Teknik Bilimler Kongresi, Kongre Metni, (s. 210-222).
• Referans39 Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Risk Merkezi Çek Bilgileri Ekim 2019; Haziran 2019; TBB Risk Merkezi İstatistikler çek bilgileri, https://www.riskmerkezi.org.tr, (erişim tarihi: 19.08.2021); Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi Şubat 2020.
• Referans40 Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Risk Merkezi Şubat 2020, https://www.riskmerkezi.org/Content/Upload/istatistikiraporlar/ekler/2210/Cek_Bilgileri_-_Subat_2020.pdf, (erişim tarihi: 19.08.2021).
• Referans41 31375 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Çek Defterlerinin Baskı Şekline, Bankaların Hamile Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktar İle Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı Kararlarının Bildirilmesine ve Duyurulmasına İlişkin Tebliğ (Sayı:2010/2)’de Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (2021/1).
• Referans42 https://ticaret.gov.tr/kooperatifcilik/bilgi-bankasi/kooperatifler-hakkinda/sigorta-kooperatifleri, (erişim tarihi: 20.08.2021).
• Referans43 25.03.2020 tarih ve 31079 sayılı RG.
• Referans44 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Devlet Destekli Ticari Alacak Sigortası Bilgilendirme Semineri, 16.04.2020.
• Referans45 I. Uluslararası Sigortacılık, Bankacılık Finans Sempozyumu İİBF 2018, Katılım Finans Ekonomi Politiği Bildiri Özet Kitapçığı, http://acikerisim.karatay.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/20.500.12498/1209/iibf2018-ozet-kitabi.pdf?sequence=1&isAllowed=y, (erişim tarihi: 22.08.2020).